Ali Deniz İnan
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilim Uzmanı
denizinanmuhasebe@gmail.com

Enflasyon Muhasebesi: Stokların Muhasebe Kayıtları Ve Hesaplanma Yöntemleri

Uzun bir süredir gündemde olan enflasyon muhasebesi, 30.12.2023 tarih ve 32415 (2.Mükerrer) sayılı resmî gazetede yayımlanmıştır. Yaklaşık 20 yıllık bir süreç sonrasında tekrar uygulamaya konulmuştur, makalemiz süre gelen bir seri şeklinde yayımlanacak olup ilk olarak “Enflasyon Muhasebe- Stoklar” konusu ele alınacaktır.

STOKLAR

İşletmeler 2023 yılı stoklarında yer alan hesapların enflasyon muhasebesi kapsamında düzeltme işlemlerinin yapılması safhasında 2 seçeneğe sahiptirler,

• Gerçek Yöntem
• Toplulaştırılmış Yöntemler

Toplulaştırılmış yöntemler ise, 2023 yılı için kendi içerisinde 2 seçimlik hakka ayrılılar,

Bunlar;

• Basit Ortalama Yöntem
• Stok Devir Hızı Yöntemi

1. GERÇEK YÖNTEM NEDİR?

Maliyet bedeli yöntemi, stokların aktife girdiği tarihten itibaren düzeltme katsayısı uygulanarak enflasyon düzeltmesine tabi tutulması yöntemi gerçek yöntem olarak isimlendirilir.

Örnek;

ABC Ltd. Şti.’nin 31.12.2023 tarihli bilançosunda bulunan ticari mallarına ait stok miktarı aylar itibariyle aşağıdaki tabloda sunulmuştur,

Aktife Giriş Dönemi	Stok Tutarı (TL)
Ocak/2023	325.000
Şubat/2023	250.000
Nisan/2023	500.000
Haziran/2023	450.000
Eylül//2023	35.000
Kasım/2023	550.000
TOPLAM	2.110.000

a. Düzeltme Katsayılarının Tespit Edilmesi

İlk olarak düzeltme katsayıları tespit edilir.

Aktife Giriş Dönemi	Yİ-ÜFE (a)	Aralık/2023 Yİ-ÜFE (b)	Düzeltme Katsayısı (c) = (b) / (a)
Ocak/2023	2.105,17	2.915,02	1,38470
Şubat/2023	2.138,04	2.915,02	1,36341
Nisan/2023	2.164,94	2.915,02	1,34647
Haziran/2023	2.320,72	2.915,02	1,25608
Eylül//2023	2.749,98	2.915,02	1,06001
Kasım/2023	2.882,04	2.915,02	1,01144

b. Düzeltme Tutarlarının Tespiti

Düzeltilmiş stok tutarlıları tespit edilir.

Aktife Giriş Dönemi	Stok Tutarı (a)	Düzeltme Katsayısı (b)	Düzeltilmiş Değer (c) = (b) / (a)
Ocak/2023	325.000	1,38470	450.026,13
Şubat/2023	250.000	1,36341	340.851,90
Nisan/2023	500.000	1,34647	673.233,44
Haziran/2023	450.000	1,25608	565.237,94
Eylül//2023	35.000	1,06001	37.100,52
Kasım/2023	550.000	1,01144	556.293,81
TOPLAM	2.110.000		2.622.743,74

c. Eklenecek Tutarın Tespiti

Tic. Mal. Hs. Eklenecek Tutar = Düzeltmiş Değer – Tic. Mal Stoku

Tic. Mal. Hs. Eklenecek Tutar = 2.622.743,74 – 2.110.000 = 512.743,74

d. Enflasyon Düzeltmesine Ait Muhasebe Kaydı

Düzeltmeye ait muhasebe kaydı ile yapılan işlem kayıtlara alınır, 698 Enflasyon Düzeltme Hs.’na kayıt edilir.

--------------------------------- 31/12/2023-------------------------------------

153 Ticari Mallar Hs.     512.743,74

                                   698 Enflasyon Düzeltme Hs.   512.743,74

-----------------------------------/-----------------------------------------------------

2. TOPLULAŞTIRILMIŞ YÖNTEM NEDİR?

Şirketler, gerçek yöntemi seçerek stoklarını enflasyon düzeltmesine tabi tutacakları gibi, çeşit ve miktar itibariyle önemli tutarlara ulaşan stoklarını ise diledikleri takdirde toplulaştırılmış yöntemlere göre düzeltmeye tabi tutabilirler.

Sadece Stoklarla Sınırlıdır.

Toplulaştırılmış yöntem kullanılarak düzeltme yapılmak istendiği takdirde düzeltilebilecek parasal olmayan kıymetler sadece stoklarla sınırlıdır.

Toplulaştırılmış 2 yöntem seçeneği vardır.

Stoklarını 2023 yılı enflasyon düzeltme işleminin gerçekleştirilmesi safhasında tercih edilebilecek 2 yöntem mevcuttur. Bunlar;

• Basit Ortalama Yöntemi
• Stok Devir Hızı Yöntemi (*)

(*) 2024 yılı ve izleyen yıllarda enflasyon muhasebesi düzeltmelerinde stok devir hızı yöntemi yerini hareketli ağırlıklı ortalama yöntemine bırakacaktır.

Toplulaştırılmış yöntemlerle Düzeltmeye tabi tutulan kıymetlerden ROFM’ un düşülmesi ihtiyaridir.

Toplulaştırılmış yöntemlere düzeltmeye tabi tutulan parasal olmayan varlıkların maliyet bedeline eklenen reel olmayan finansman maliyetlerinin (ROFM) düşülmesi ihtiyaridir.

3. BASİT ORTALAMA YÖNTEMİ NEDİR?

Basit ortalama yönteminde, düzeltme katsayısı, mali tabloların ait olduğu aya ilişkin fiyat endeksinin, bu endeks ile bir önceki geçici vergi döneminin sonundaki fiyat endeksi toplamının 2’ye bölünmesi sonucu bulunan endeks tutarına bölünmesi ile elde edilen katsayı olarak tespit edilir.

                                                                                                             
Dönem
Ortalama                            Bilançonun ait olduğu aya ait Yİ-ÜFE
Düzeltme = ----------------------------------------------------------------------------------------------------------
Katsayısı       (Bilançonun ait olduğu aya ait Yİ-ÜFE + Bilanço günü iti. bir Önc. vergi dön. son. Yİ-ÜFE) / 2

Örnek;

ABC Ltd. Şti.’nin 31.12.2023 tarihli bilançosunda bulunan ticari mallarına ait stok miktarı 2.500.000-TL’dir.

a. Dönem Ortalama Düzeltme Katsayısının Tespit Edilmesi

İlk olarak dönem ortalama düzeltme katsayısı tespit edilir.

Eylül/2023 (bir önceki geçici vergi ayı endeksi) = 2.749,98

Aralık/2023 = 2.915,02
 

                                                                    2.915,02
Dönem Ortalama Düz. Katsayısı = ----------------------------------
                                                         (2.749,98 + 2.915,02) / 2

 

Dönem Ortalama Düzeltme Katsayısı = 1,02913

b. Düzeltilmiş Tutarın Tespiti

İkinci olarak düzeltilmiş tutar tespit edilir.

Ticari Malların Düzeltilmiş Değer = Ticari Mallar Stoku x Dönemin Ort. Düz. Katsayısı

Ticari Malların Düzeltilmiş Değer = 2.500.000 x 1,02913 = 2.572.833,19 -TL

c. Eklenecek Tutarın Tespiti

Tic. Mal. Hs. Eklenecek Tutar = Düzeltmiş Değer – Tic. Mal Stoku

Tic. Mal. Hs. Eklenecek Tutar = 2.572.833,19 – 2.500.000 = 72.833,19-TL

d. Enflasyon Düzeltmesine Ait Muhasebe Kaydı

Düzeltmeye ait muhasebe kaydı ile yapılan işlem kayıtlara alınır, 698 Enflasyon Düzeltme Hs.’ na kayıt edilir.

--------------------------------- 31/12/2023-------------------------------------

153 Ticari Mallar Hs.     72.833,19

                                        698 Enflasyon Düzeltme Hs.   72.833,19

-----------------------------------/-----------------------------------------------------

4. STOK DEVİR HIZI YÖNTEMİ NEDİR?

Toplulaştırılmış yöntemi tercih eden mükelleflerden dileyenler stoklarını stok devir hızı yöntemi ile düzeltme işlemini gerçekleştirebilirler, bu yöntemi tercih edecek mükellefler sırasıyla,

• Stok devir hızı tespiti,
• Ortalama stokta kalma süresini hesaplanması,
• Stokların hangi aydan kaldığının tespiti,
• Düzeltmeye esas tarih itibariyle düzletme katsayısı hesaplanması,
• Düzeltilmiş stok değerinin tespiti ve muhasebe kayıtlarına intikali,

Sırasıyla yapılması gerekmektedir.

Örnek;

ABC Ltd. Şti.’nin 31.12.2023 tarihli bilançosunda bulunan ticari mallarına ait stoklarını stok devir hızı yöntemine göre tespit etmek istemektedir.

Stoklara ilişkin bilgiler;

• 31.12.2022 tarihli toplam stok tutarı: 3.500.000-TL
• 31.12.2023 tarihli toplam stok tutarı: 5.500.000-TL
• 2023 yılında satılan ticari malların maliyeti: 25.000.000-TL

a. Stok devir hızı tespiti

İlk olarak stok devir hızı tespit edilir;
    

                              Dönem İçinde Satılan Toplam Mal Maliyeti
Stok Devir Hızı = -----------------------------------------------------------------
                              (Dönem Başı Stok + Dönem Sonu Stok) / 2

 

                                            25.000.000
Stok Devir Hızı = ---------------------------------------------
                                  (3.500.000 + 5.500.000) / 2

 

Stok Devir Hızı = 5,556

b. Ortalama Stokta Kalma Süresi

İkinci olarak ortalama stokta kalma süresi hesaplanır.
 

                                                        Dönem Gün Sayısı
Ortalam Stokta Kalma Süresi = ------------------------------
                                                           Stok Devir Hızı

                                                            365
Ortalam Stokta Kalma Süresi = -----------------
                                                           5,556

 

Ortalama Stokta Kalma Süresi = 65,70 = 66 gün

c. Stokların hangi aydan kaldığını tespiti

Üçüncü olarak stokların hangi aydan kaldığını tespiti yapılır.

Stoklar ortalama 66 gün öncesinden yani Ekim 2023 ayından kalan stoklardır.

d. Düzeltmeye esas tarih itibariyle düzletme katsayısı hesaplanması

Ekim/2023 endeksi = 2.803,29

Aralık/2023 = 2.915,02

Düzeltme Katsayısı = Aralık/2023 Endeksi / Ekim 2023 Endeksi

Düzeltme Katsayısı = 2.915,02 / 2.803,29 = 1,03986

e. Düzeltilmiş stok değerinin tespiti ve muhasebe kayıtlarına intikali

Ticari Malların Düzeltilmiş Değer = Ticari Mallar Stoku x Dönemin Ort. Düz. Katsayısı

Ticari Malların Düzeltilmiş Değer = 5.500.000 x 1,03986= 5.719.212,07

Ticari Mallara Eklenecek Tutar = Ticari Mallar düzeltilmiş Değeri – Tic. Mal Stok Tutarı

Ticari Mallara Eklenecek Tutar = 5.719.212,07– 5.500.000 = 219.212,07-TL

Düzeltmeye ait muhasebe kaydı ile yapılan işlem kayıtlara alınır, 698 Enflasyon Düzeltme Hs.’ na kayıt edilir.

--------------------------------- 31/12/2023-------------------------------------

153 Ticari Mallar Hs.     219.212,07

                                        698 Enflasyon Düzeltme Hs.   219.212,07

-----------------------------------/-----------------------------------------------------

İktisadi ve teknik icaplara uygunluk önemli

Değerleme işlemini stok devir hızı yöntemine göre tespit eden mükelleflerin bu yöntemi sağlıklı bir şekilde uygulayabilmeleri için stok devir hızlarının yüksek olması ve stok devir hızlarının doğru olarak tespit edilmesi gerekmektedir.  

Buna rağmen düzeltme sonrasında bulunan rakamın iktisadi ve teknik icaplara uygun olmayacak şekilde orantısız olması durumunda toplulaştırılmış yöntem seçilecek ise basit ortalama yöntemin tercih edilmesi gerekmektedir. 

5. HAREKETLİ AĞIRLIKLI ORTALAMA YÖNTEMİ NEDİR?

2024 yılı ve izleyen dönemlerde enflasyon düzeltme işlemlerinde stok değerleme yöntemlerinden bir olan toplulaştırılmış yöntem seçeneklerinden basit ortalama yöntem aynı şekilde devam edecek olup, stok devir hızı yöntemi ise hareketli ağırlıklı ortalama yöntemi olarak uygulanacaktır.

Hareketli Ağırlıklı Ortalama Yöntemi

=

Enflasyon Düzeltmesine Tabi Tutulmuş Dönem Başı Stoğunun İlgili Dönem Sonuna Taşınmış Değeri + Dönem İçi Alış ve Giderlerin Enflasyon Düzeltmesine Tabi Tutulmuş Değeri ------------------------------------------------------------------------------------------ Dönem Başı Stok + Dönem İçi Alış ve Giderleri

Örnek;

ABC Ltd. Şti.’nin 31.12.2023 tarihli bilançosunu enflasyon düzeltmesine tabi tutmuştur, 31.03.2023 tarihli bilançosundaki stokları hareketli ağırlıklı ortalama yöntemine göre enflasyon düzeltmesine tabi tutacaktır,

Dönem	Giriş (TL)	Çıkış (TL)	Dönem Sonu Stok (TL)
Dönem Başı Stok	2.500.000	0,00	2.500.000
Ocak / 2024	1.500.000	1.250.000	2.750.000
Şubat / 2024	1.750.000	1.650.000	2.850.000
Mart / 2024	2.250.000	1.800.000	3.300.000
Toplam	8.000.000	4.700.000	3.300.000

a. Enflasyon Düzeltmesine Tabi Tutulmuş Dönem Başı Stoğun ilgili Dönemin Sonuna Taşınmış Değeri

İlk olarak enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş dönem başı stoğun ilgili dönemin sonuna taşınmış değeri tespit edilir.

                                     Finansal Tablonun Ait Old. Aya İlş. Fiyat Endeksi
Taşıma Katsayısı = -------------------------------------------------------------------------------------
                                        Bir Önceki Dönemin Sonundaki Fiyat Endeksi
 

• Aralık/2023 Endeksi = 2.915,02
• Ocak/2023 Endeksi = 3.100,00 (*)
• Şubat/2023 Endeksi = 3.200,00 (*)
• Mart/2023 Endeksi = 3.300,00 (*)

(*) Makale tarihi itibariyle ilgili endeksler belli olmadığından varsayım ile belirlenmiştir.

                                     3.300,00
Taşıma Katsayısı = --------------------
                                     2.915.,02

 

Taşıma Katsayısı = 1,13207

31.12.2023 tarihli düzeltilmiş ticari mal stokunun taşınmış değeri; 2.500.000 x 1,13207= 2.830.169,26

b- Dönem İçi Alış ve Giderlerin Enflasyon Düzeltmesine Tabi Tutulmuş Değeri

İkinci olarak dönem içi alış ve giderlerin enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş değeri tespit edilir.

 

                                   Mart/2024 Yİ-ÜFE         3.300,00
Düzeltme Katsayısı= ---------------------------- = --------------- = 1,06452
                                   Ocak/2024 Yİ-ÜFE        3.100,00

                                   Mart/2024 Yİ-ÜFE          3.300,00
Düzeltme Katsayısı= ---------------------------- = --------------- = 1,03125
                                   Şubat/2024 Yİ-ÜFE        3.200,00

                                   Mart/2024 Yİ-ÜFE        3.300,00
Düzeltme Katsayısı= ---------------------------- = --------------- = 1,00000
                                   Mart/2024 Yİ-ÜFE        3.300,00

 

Yıl içerisinde alınmış olan stokların düzeltilmiş değerleri tespit edilir.

Dönem	Giriş (TL)	Düzeltme Katsayıları	Düzeltilmiş Değerleri (TL)
Oca.24	1.500.000	1,06452	1.596.774
Şub.24	1.750.000	1,03125	1.804.688
Mar.24	2.250.000	1,00000	2.250.000
Toplam	5.500.000		5.651.462

c. Hareketli Ağırlıklı Ortalama Yöntemi

Hareketli ağırlık ortalama yöntemi kullanılarak enflasyon düzeltmesi yapılır ve oluşan düzeltme farkı muhasebe kayıtlarına alınır.
 

Hareketli          2.830.169,26 + 5.651.462,00       8.481.631,26
Ağırlıklı     = --------------------------------------------------- = ------------------------ = 1,06020
Ortalama          2.500.000,00 + 5.500.000,00      8.000.000.,00
Yöntemi

 

Dönem Sonu Stok Düzel. Değeri = Dönem Sonu Stok Tutarı x Hareketli Ağır. Ort. Düz. Katsayısı

Dönem Sonu Stok Düzeltme Değeri = 3.300.000 x 1,06020 = 3.498.672,89

Tic. Mal. Hs. Eklenecek Tutar = Tic. Mal. Düz. Değeri – Tic. Mal Stok Tutarı

Tic. Mal. Hs. Eklenecek Tutar = 3.498.672,89 – 3.300.000 = 198.672,89 -TL

Düzeltmeye ait muhasebe kaydı ile yapılan işlem kayıtlara alınır, 698 Enflasyon Düzeltme Hs.’ na kayıt edilir.

--------------------------------- 31/03/2024-------------------------------------

153 Ticari Mallar Hs.     198.672,89

                                        698 Enflasyon Düzeltme Hs.   198.672,89

-----------------------------------/-----------------------------------------------------

İçinde bulunulan dönem dahil 3’üncü hesap döneminin sonuna kadar bu yöntemden dönemezler.

Enflasyon düzeltmesi yapmakla yükümlü olan mükellefler, 2023 hesap dönemi sonunda toplulaştırılmış yöntemi kullanmış olsun veya olmasın 2024 yılı hesap döneminde bilançolarını toplulaştırılmış yöntemlerden herhangi birini seçenler, seçtikleri yöntemden sonraki geçici vergi dönemleri ile içinde bulunulan hesabı dönemi dahil 3. hesap döneminin sonuna kadar (bu dönem dahil) dönemeyeceklerdir.

YARARLANILAN KAYNAKLAR

- 555 sıra no.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği

- Prof. Dr. Gürbüz Gökçen, Enflasyon Muhasebesi, Beta Yayınları, 2023

(*) Bu yazı bilgilendirme amacıyla yazılmıştır. Tereddüt ettiğiniz konularda uzman bir kişiden profesyonel görüş ve destek almanızı önerir, işbu bilgilendirme yazısı dayanak gösterilerek yapılacak işlemler nihayetinde doğacak zararlardan sorumluk kabul edilmeyeceğini beyan ederim.

04.01.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.