Ahmet Yıldız
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilim Uzmanı
yildiz_a@msn.com

Kooperatiflerin Ortaklıktan Çıkarılması/Düşürülmesi

ORTAKLIKTAN ÇIKARILMA

Bölge birlikleri ortağı olan kooperatifleri ana sözleşmenin 9. Maddesi ve 11. Maddesine göre çıkarılmasını yapabilir. Fakat ortak kooperatife ana sözleşmede yer alan ortaklık yükümlerini yerine getirmediğinden dolayı ortaklıktan çıkarma işlemi yapacağım diye genel bir yazı göndermesi söz konusu değildir.

Ana sözleşmenin 9. Maddesinde ; Aşağıdaki hallerde ortak kooperatifler, birlikten çıkarılabilir.

a) Kanun ve ana sözleşmede yer alan yükümlülüklerini yerine getirmemek,

b) Birlik aleyhinde faaliyet göstermek,

c) Birliğin kefaletiyle temin edilmiş kredi ve yardımları birlik talimatı dışında kullanmış olmak,

d) 5. madde de belirtilen ortaklık şartlarını yitirmiş olmak.

Birlik ortağı bulunan kooperatifler için ana sözleşmenin 9. Maddesi (a) bendi; ‘’ Kanun ve ana sözleşmede yer alan yükümlülüklerini yerine getirmemek’’ gereğince ortaklıktan çıkarma işlemi gerçekleştirilebilir.

Bu yükümlülükleri üst birlik ana sözleşmeyi incelediğimizde;

5. Madde; ‘’..Ortaklık şartlarının kaybedilmesi..

14. Madde: 50 ortaklık payı alması gerekir

15. ortaklık payın ¼ girişte kalanını genel kurul tarafından belirlenen sürede ödenmesi gerekir (Bu süre 10 yılı geçemez)

21. Ek Ödeme Yükümlülüğü yerine getirme (Bilanço açıkları ile ilgili genel kurul kararı alınması gerekli)

Ayrıca ortak olan kooperatifin ana sözleşmesinin 45. Maddesinin (d) bendi % 7 Birlik ve merkez birliğine yardım fonuna (Birlik ve merkez birliğine ortak olunması halinde).

Olarak sıralayabiliriz.

Birlik ana sözleşmesinin 10. Maddesinde;

‘’Ortaklar Ana sözleşmede açıkça gösterilmeyen sebeplerle ortaklıktan çıkarılamazlar.

Ortaklıktan çıkarılma yönetim kurulunun kararıyla olur.    Çıkarılma kararı gerekçeli olarak tutanağa geçirileceği gibi, ortaklar defterine de yazılır. Kararın onaylı örneği, çıkarılan  ortağa tebliğ edilmek üzere, on gün içinde notere tevdi edilir. Bu ortak tebliğ tarihinden itibaren üç ay içinde itiraz davası açabilir. Ortak, üç aylık süre içinde genel kurula da itiraz edebilir. Bu itiraz, ilk toplanacak genel kurula sunulmak üzere, yönetim kuruluna noter aracılığı ile tebliğ ettirilecek bir yazı ile yapılır. Genel kurula itiraz edildiği takdirde, yönetim kurulunun çıkarma kararı aleyhine itiraz davası açılamaz. İtiraz üzerine genel kurulca verilecek karara karşı itiraz davası hakkı saklıdır.

Üç aylık süre içinde, genel kurula veya mahkemeye başvurmak suretiyle itiraz edilmeyen çıkarılma kararları kesinleşir.

Haklarındaki çıkarma kararı kesinleşmeyen ortakların ortaklık hak ve yükümlülükleri, çıkarılma kararı kesinleşinceye kadar devam eder.’’

Buradan da anlaşılacağı üzere üst birlik ortağı olan kooperatifi ortaklıktan çıkaracağında önce 9. Madde hükümlerine göre hareket edip 10. Madde hükümlerine göre çıkarma işlemini gerçekleştirebilecektir.

Birlik kooperatife göndereceği yazı ile ana sözleşmenin hangi hükmünü yerine getirmediğini açıkça yazması gerekmektedir. (Ana sözleşme Madde 10)

Örneğin:

**‘’Ana sözleşmemizin 5. Maddesinin b bendi gereğince başka bir birliğe kayıt olduğunuzdan ortaklık şartlarını yitirmiş bulunmaktasınız…’’

**’’Ana sözleşmenin 14. Maddesi gereğince 50 ortaklık payını almadığınızdan ortaklıktan çıkarıldınız…’’

**’’ana sözleşmenin 15. Maddesi gereğince sermaye borcunuz 3.750,00 TL’dir. Gönderdiğimiz Ödeme emrine göre ödeme yapmadığınızdan,

** ‘’ Ana sözleşmenin 21. Maddesi gereğinde …..tarihli genel kurulda bilanço açıklarından dolayı tarafınıza ……..TL borcun pay edildiğinden dolayı ve borcu … tarihine kadar ödemediğinizden dolayı ortaklıktan çıkarıldınız…’’

**Tüm şartları taşımak şartıyla’’ Kooperatifiniz ana sözleşmesinin 45. Maddesi d bendine göre %7 oranında birlik payı hesaplanmış ……TL Fatura/Belge düzenlenmiş olup borcunuzu ödemediğinizden dolayı…’’

Bundan sonra, Yönetim kurulu çıkarılma kararı gerekçeli olarak tutanağa geçirileceği gibi, ortaklar defterine de yazılır. Kararın onaylı örneği, çıkarılan ortağa tebliğ edilmek üzere, on gün içinde notere tevdi edilir. Daha sonra üç ay içinde dava açılmaz, genel kurula itiraz edilmez ise ortaklıktan çıkarılır. Fakat Haklarındaki çıkarma kararı kesinleşmeyen ortakların ortaklık hak ve yükümlülükleri, çıkarılma kararı kesinleşinceye kadar devam eder.

Burada çok önemli bir husus ise; Çıkarılan kooperatifin mali yönden borcu bulunuyorsa mutlaka alınması için yasal yollara başvurulması elzem haline gelmiştir.

ORTAKLIĞIN DÜŞMESİ

Birlik ana sözleşmesinin 11. Maddesinde; ‘’Birlik yönetim kurulu münasip süre ile yapacağı iki ilânla sermaye yükümlülüklerinden borçlu veya sair ödemelerle yükümlü bulunan ortak kooperatiflerden bu yükümlerini yerine getirmesini ister. İlk isteğe uymayan ve ikinci istemeden sonra da bir ay içinde yükümlülüklerini yerine getirmeyenlerin ortaklığı genel kurul kararına gerek kalmadan kendiliğinden düşer. Ortaklığın düşmesi ana sözleşme veya diğer sebeplerle doğmuş borçların yok olmasını gerektirmez.’’

Bu madde de kanatimce; birlik ortağı bulunan kooperatiflerin, dağılması, gayri faal olması, kaydının vergi dairesinden silinmesi, Ticaret odasından kaydının askıya alınması, yönetim kuruluna ulaşılmaması, Genel kurullarını yapmamış/yapamamış ve fesih haline gelmiş fesh olamamış, Ticaret sicilde ve bağlı bulunduğu il Tarım ve orman müdürlüklerinde  kayıtlı olduğu hallerde, uygulanacak hükümdür.

Çünkü çalışan bir kooperatife ulaşmak varken, Karanlıkta göz kırparcasına, gazetede yayınlamak etik değildir. Yayınlanacak gazete/ilan  kooperatifin yer aldığı sınırlar içinde olması gerekir. Bu durumda birlik ana sözleşmenin çağrı şekli ve gündem konulu 42. Maddesine uyum sağlanarak Taahhütlü mektup göndermek, Kooperatif bölgesinde olan bir yerel gazetede ilan vermek, açılacak davaların önüne geçilmesine olanak sağlayacaktır.

Ulaşılamayan kooperatifi birlikten düşürmek için, birlik yönetim kurulu tarafında yapılacak iki ilanla, sermaye borcu ve varsa sair borcunun miktarı yazılması, açıkça belirtilmesi sorumluktan kurtaracaktır.

Burada faal/çalışan kooperatifleri 11. Maddeye göre işlem yapılırsa,

**Ortak kooperatifin haberi olmadan, herhangi bir yerde çıkarılan gazetede ilanlar yapılır. Kooperatifin itiraz hakkı ortadan kalkar, kendini savunamaz,

**Çıkarılan kooperatifin ortakları süt buza vb. tarımsal desteklerden yararlanamaz.

**Birlik başkanı, karşısına rahip olabilecek, seçilecek konumdaki kooperatifleri ortaklıktan çıkararak krallık, hükümdarlık sürmeye devam eder. Rakipsiz hale gelerek demokrasiye seçme ve seçilme hakları baltalamış olur.

**Bu durum bir sindirme politikası haline gelerek bazı hukuki sonuçların doğmasına meydan verir. Yapılan hataların itirazı bile edilemez. Haklar yenmeye, usulsüzlükler artmaya başlayabilir.

ORTAKLIĞA KABUL/BİRLİĞE TEKRAR GİRME

Ana sözleşmenin 13. Maddesi ve 6. maddesi gereğince ortaklığa çıkan/çıkarılan ortaklar geri alınabilir. Fakat bu konu bir hesaplaşmayı gerektirmektedir. Çıkan ana sözleşmenin 7. Maddesi gereğince kendiliğinden dilekçe vererek isteyerek bir çıkmanın karşılığıdır. Çıkarılan ise ana sözleşmenin 9. Maddesine atıf yapmaktadır. Ortaklığın düşmesi bir çıkarma işlemi yoksa çıkma işlemi midir?  Çünkü; çıkan en az 6 ay önce birliğe yazılı müracaatla kendiliğinden, düşme ve çıkarılan ise yönetim kurulu kararı, ilan tebligat ile yapılmaktadır.

Ortaklığın Düşmesi bir çıkarılma olduğuna göre, ana sözleşmenin 12. Maddesi gereğince hesaplaşma yapılarak, tekrar geri alınması gerekmektedir.  

Ortaklığın Düşmesi bir çıkma işlemi ise, ana sözleşmenin 13. Maddesi gereğince birliğe tekrar girme işleminde ‘’…. Ortaklıktan çıkmış olan kooperatiflerin, tekrar birliğe girmeleri için genel kurullarından birliğe girme kararı almaları gerekir….’’ Kooperatifi 11. Maddeye göre düşürdüğümüzde, çıkarma işlemine göre, düşürülen kooperatif genel kurul yapacak yaptığı genel kurulda, Tekrar birliğe girme kararı alması gerekmektedir.

Birlik tarafından Çıkan veya çıkarılan/düşen kooperatif ortaklığa ana sözleşmenin 6. Maddesi gereğince tekrar alınabilir. 6. Maddenin tüm şartlarını taşıması gerekmektedir.

6.maddenin (b) bendinde ‘’ Birlik ana sözleşmesinde yazılı ortaklık hak ve ödevlerini kuruluşta ana sözleşmeyi imzalayarak, sonradan girişte ise noterden tasdikli bir ortaklık taahhütnamesini vermek suretiyle kabul etmiş olması..’’ (c) bendinde ‘’Kooperatifin mal varlığını gösterir bir bilanço vermiş olması gereklidir.’’

Örneğin: Çıkarılan/düşürülen bir kooperatif  25/06/2024 tarihinde birlik tarafından alınan yönetim kurulu kararı ile geriye dönük 25/06/2024 tarihinden önceki bir tarihte  çıkarılamaz. Çıkan/çıkarılan/düşürülen  kooperatife karar aldırılıp 26/06/2024 tarihinde ¼ ödeme yaptırıp, 02/06/2024 tarihli geriye dönük alınamaz. Çünkü sermaye ödemesini yaptığı tarihten önce yapılamaz. Noterden ortaklık taahhütnameyi önceki tarihli gönderilmez.

MAHKEME KARARLARI

11. Hukuk Dairesi E.2006/10206 K.2007/13240 t.23/10/2027  İHRAÇ KARARININ İPTALİ Özet : Davacı, Kooperatif ihraç kararının iptalini talep ve dava etmiştir. Yapılan ihtarlara rağmen 10 günlük ve bir aylık sürelerde mali yükümlülüklerini yerine getirmeyen ortaklar üyelikten çıkarılabilir. İhtarlarda belirtilen borcun gerçek borcu yansıtması, ihtar edilen borç ile gerçek borç arasında fahiş bir farkın bulunmaması gerekir.

16. Hukuk Dairesi E.2008/5266 K.2008/6155 T.14/10/2008 GERÇEK BORCUN TESPİTİ • KOOPERATİFTEN İHRAÇ KARARININ İPTALİ Özet Dava, kooperatif üyeliğine dayalı borçlu olunmadığının tespiti ve ihraç kararının iptali istemidir. Gerçek borcun tespiti için açılmış bir dava varken, bu sonuçlanmadan, ihtarname ile bildirilen borç miktarının gerçek borç miktarı olup olmadığı henüz ortaya çıkmamış olacağından, bu ihtarnamelerin dayanak yapılması suretiyle ihraç kararı verilemeyeceğinin kabulü gerekir.

Hukuk Genel Kurulu E.2007/11-866 K.2007/856 T.28.11.2007 PARASAL YÜKÜMLÜLÜKLERİN YERİNE GETİRİLMEMESİ Özet : Dava, kooperatif üyeliğinden çıkarma kararının iptali istemine ilişkindir. Uyuşmazlık, davanın 3 aylık hak düşürücü süre içinde açılıp açılmadığı noktasında toplanmaktadır. Ortaklıktan çıkarılmaya yönetim kurulunun teklifi üzerine genel kurulca karar verilir. Ana sözleşme ile çıkarılanın genel kurula başvurma hakkı saklı olmak üzere, bu hususta yönetim kuruluna da yetki verilebilir. Çıkarılma kararı gerekçeli olarak tutanağa geçirilip ortaklar defterine de yazılır. Kararın onaylı örneği, çıkarılan ortağa tebliğ edilmek üzere 10 gün içinde notere tevdi edilir. Çıkarılan ortak tebliğden itibaren 3 ay içinde itiraz davası açabilir. Söz konusu olan bu süre hak düşürücü niteliktedir.  

11.Hukuk Dairesi E.2006/3223 K.2007/6344 T.25.04.2007 KOOPERATİF ORTAKLIĞINDAN İHRACINA YÖNELİK KARARIN İPTALİ, Özet : Dava, davacının kooperatif ortağı olmadığının tespiti ve bu nedenle de hakkında verilen kooperatif ortaklığından ihracına yönelik kararın iptaline ilişkindir.

Somut olayda belirlenmesi gereken husus, davacıya gönderilen ihtarnameler içeriğinin gerçeği yansıtıp yansıtmadığıdır. Bunun için de, davacının ortağı olduğu şirketin davalı kooperatif için yaptığı elektrik işinin parasal değerinin belirlenmesi, davacının ortaklığına konu dükkanın satışına ilişkin olarak 24.06.1995 tarihli genel kurul kararı ile yönetim kuruluna metrekaresi en az 1.000.000 TL'ndan satılmasına izin verilmesi hali, diğer ortakların ödediği aidat miktarı ile davacının dükkan için ödemesi gereken aidat miktarı bulunarak davacının yaptığı ödeme toplamının tespiti, bu çerçevede keşide edilen ihtarların usulüne uygun olup olmadığının denetlenmesi ve sonucuna göre karar verilmesidir.

SONUÇ

Birliklerden istekle ayrılma 6 ay önce verilen bir dilekçe ile, çıkarılması/düşürülmesi ise 9. Ve 11. Madde gereğince gerçekleşmektedir. Düşürme ve çıkarmada önce yükümlüğün hangisi olduğu belirlenmeli, 10. Maddeye göre açıkça yazılıp, maddi ise borç miktarı belirtilerek istenmeli hatta yasal işlem başlamalıdır. Düşürme ulaşılamayan, temsili kalmayan kooperatiflere yapılabilir. Bunun borcu ise hangi il/ilçede ise haberi olabilecek bir gazete/ilan ile yapılabilir.

Haberi olmadan gazetede yapılan bir ilanla biz kooperatifi düşürmek, o kooperatif ortaklarının süt icmal yapamamasına, birleşik genel kurullarının iptal edilmesine, genel kurulda söz hakkı almamasına, kendilerini savunacak bir ibare bırakılmamasına, insan haklarına riayet edilmemesine yol açabilir..

Düşürülen/çıkarılan kooperatifi geri almak için, ana sözleşme gereğince ‘’ …. Ortaklıktan çıkmış olan kooperatiflerin, tekrar birliğe girmeleri için genel kurullarından birliğe girme kararı almaları gerekir….’’, ayrıca Birlik ana sözleşmesinde yazılı ortaklık hak ve ödevlerini kuruluşta ana sözleşmeyi imzalayarak, sonradan girişte ise noterden tasdikli bir ortaklık taahhütnamesini vermek suretiyle kabul etmiş olması.. gerekmektedir.

En Önemli husus ana sözleşmede yazılmayan veya yanlış yazılan, intibak yapılmayan maddeler olabilir. Bunun için 1163 sayılı kooperatifler kanunu ilgili 17. Maddesi ‘’ Kooperatiften çıkan veya çıkarılan ortakların kendilerinin yahut mirasçılarının kooperatif varlığı üzerinde hakları olup olmadığı ve bu hakların nelerden ibaret bulunduğu anasözleşmede gösterilir. Bu haklar, yedek akçeler hariç olmak üzere, ortağın ayrıldığı yıl bilançosuna göre hesaplanır.

Kooperatifin mevcudiyetini tehlikeye düşürecek nitelikteki iade ve ödemeler, ana sözleşmede daha kısa bir süre tespit edilmiş olsa bile genel kurulca üç yılı aşmamak üzere geciktirilebilir. Bu durumda kooperatifin muhik bir tazminat isteme hakkı saklıdır. Çıkan veya çıkarılan ortaklar ile mirasçılarının alacak ve hakları bunları isteyebilecekleri günden başlayarak beş yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.

Çıkan veya çıkarılan ortağın sermaye veya mevduatından kısmen veya tamamen yoksun kalacağı hakkındaki şartlar hükümsüzdür.’’ Ödev ve sorumlulukla ilgili 27. Madde ‘’  Ortakların yüklendikleri paylar için ödeyebilecekleri para tutarını ana sözleşme belirtir. Kooperatif, sermaye yüklemlerinde borçlu veya sair ödemelerle yükümlü bulunan ortaklarından elden yazılı olarak veya taahhütlü mektupla, bu husus mümkün olmazsa ilanla ve münasip bir süre belirterek yükümlerini yerine getirmelerini ister.  İlk isteğe uymayan ve ikinci  istemeden sonra da bir ay içinde yükümlerini yerine getirmeyenlerin ortaklığı kendiliğinden düşer. Ortaklığın düşmesi alakalının, ana sözleşme veya diğer suretlerle doğmuş borçlarının yok olmasını gerektirmez.’’ Denilmektedir.

14.08.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.