Ahmet Yıldız
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilim Uzmanı
yildiz_a@msn.com

Kooperatiflerde Dış Denetim

7339 sayılı Kooperatifler Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik yapılmasına Dair Kanun kapsamında; 1163 sayılı Kooperatifler Kanunun 65 inci ve 69 uncu maddelerine dayanılarak çıkarılan 01.02.2022 tarihli ve 31737 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan; "Kooperatif ve Üst Kuruluşların Denetimine Dair Yönetmelik” ile “… kooperatiflerin finansal tablolarının kooperatiflerin tabi olduğu mevzuatta belirlenen usul ve esaslara uygun bir şekilde hazırlanmasının, gelir ve giderlerinin dayanağını oluşturan belgelerin ilgili mevzuata uygun olarak düzenlenmesinin, hesapların belgeler ile uyumlu olmasının sağlanması ile yönetim kurulu yıllık faaliyet raporu içerisinde yer alan mali bilgilerin doğruluğunun tespiti hususlarında yapılacak olan bağımsız dış denetimin ilke ve çerçeveleri belirlenmiştir.

Kooperatif ve  Üst  Kuruluşlarının  Denetimine  Dair  Yönetmelik'in dış denetime tabi  olacak kooperatiflerin dış denetim yaptıracakları hesap dönemleri ile ilgili tereddüde düşülmüştür.

Bilindiği üzere anılan yönetmeliğin Dış denetime tabi kooperatifler ve dış denetim yaptırmamanın sonuçları başlıklı 15 inci maddesi "(1) Aşağıdaki şartlardan birini sağlayan faal kooperatifler dış denetime tabidir:

a. Tarım satış, tarım kredi, esnaf ve sanatkârlar kredi ve kefalet, pancar ekicileri kooperatifleri.

b. Yapı ruhsatı alınmış ve ortak sayısı 100 veya daha fazla olan yapı, turizm geliştirme ve gayrimenkul işletme konularında faaliyet gösteren kooperatifler.

c. Faaliyet konusuna bakılmaksızın 30 milyon Türk lirası ve üstü net satış hasılatı olan kooperatifler. ç) Faaliyet konusuna bakılmaksızın 2.000 ve daha fazla ortağı bulunan kooperatifler.

2) Kooperatifler art arda iki hesap döneminde birinci fıkranın (c) bendindeki şartı sağlamaları durumunda, müteakip hesap döneminden itibaren dış denetime tabidir. Kooperatiflerin yıllık net satış hasılatı hesaplanırken vergi mevzuatı çerçevesinde kamu idarelerine sunulmak üzere hazırlanan son iki hesap dönemine ilişkin bilanço ve gelir tablosu dikkate alınır. Art arda iki hesap döneminde yıllık net satış hasılatı birinci fıkranın (c) bendinde belirlenen rakamın altında kalan kooperatifler müteakip hesap döneminden itibaren dış denetim kapsamından çıkarılır. Ancak müteakip dönemde bu şartı sağlaması durumunda bir sonraki dönemde dış denetim kapsamına dahil olur.

3) Kooperatiflerin yıllık net satış hasılatının hesaplanmasında varsa bağlı ortaklıkların ve iştiraklerin yıllık net satış hasılatı da dikkate alınır.

4) Kanuni yükümlülükleri nedeniyle 6102 sayılı Kanunun ilgili hükümleri kapsamında bağımsız denetim yaptıran kooperatifler, bu Yönetmelik uyarınca yaptırmaları gereken dış denetimden muaftır.

5) Bu Yönetmelik uyarınca dış denetime tabi olduğu halde söz konusu denetimi yaptırmayan kooperatiflerin finansal tabloları, yönetim kurulu yıllık faaliyet raporu ve ibra konularında alınan genel kurul kararları geçersizdir." şeklindedir.

Yürürlük başlıklı 44 üncü maddesi "(1) Bu Yönetmeliğin;

a. 13 ilâ 18 inci ve 20 ilâ 39 uncu maddeleri 1/1/2023 tarihinde,

b. Diğer maddeleri yayımı tarihinde, yürürlüğe girer." şeklinde olup 15 inci madde de dış denetime tabi kooperatiflerin nitelikleri ve 44 üncü madde de dış denetimle ilgili maddelerin yürürlüğe giriş tarihleri belirlenmiştir.

Konuyla ilgili olarak, Hesap dönemi 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 174 üncü maddesinde " Defterler hesap dönemi itibariyle tutulur. Kayıtlar her hesap dönemi sonunda kapatılır ve ertesi dönem başında yeniden açılır. Hesap dönemi normal olarak takvim yılıdır. Şu kadar ki, takvim yılı dönemi faaliyet ve muamelelerinin mahiyetine uygun bulunmıyanlar için, bunların müracaatı üzerine Maliye Bakanlığı 12 şer aylık özel hesap dönemleri belli edebilir…." şeklinde tanımlanmış olup Kooperatif Anasözleşmelerinde de hesap döneminin Maliye Bakanlığından özel hesap dönemi alınmadıkça Ocak ayının birinci günü başlayacağı ve Aralık ayının son gününde biteceği kayıt altına alınmıştır.

Yönetmeliğin incelenmesi sonucu 15 inci maddenin birinci fıkrasının (a), (b) ve (ç) bentlerinde sayılan kooperatiflerin nitelik ve yürürlük tarihlerinde açıklama gerektirecek herhangi bir husus olmadığı,

(c) bendinin yürürlük tarihinin ise aynı maddenin ikinci fıkrasında açıklandığı görülmektedir.

Fıkra metninde, faaliyet konusuna bakılmaksızın 30 milyon Türk lirası ve üstü net satış hasılatı olan kooperatiflerin art arda iki hesap dönemi sonunda müteakip hesap döneminden itibaren dış denetime tabi olacakları, kooperatiflerin yıllık net satış hasılatı hesaplanırken vergi mevzuatı çerçevesinde kamu idarelerine sunulmak üzere hazırlanan son iki hesap dönemine ilişkin bilanço ve gelir tablosunun dikkate alınacağı ifade edilmektedir. Buna göre maddenin yürürlük tarihi olan 01.01.2023 tarihinden önceki, 01.01.2021-31.12.2021 devresinin birinci dönem, 01.01.2022-31.12.2022 devresinin ikinci dönem ve müteakip hesap döneminin 01.01.2023-31.12.2023 dönemi olarak değerlendirilmesi gerektiği ve dolayısıyla Yönetmeliğin 15 inci maddesinin 1 inci fıkrasının (c) bendinde belirtilen 30 Milyon Türk Lirası ve üstü net satış hasılatı olan kooperatiflerin, Yönetmeliğin ilgili maddesinin diğer bentlerinde belirtilen kooperatiflerde olduğu gibi 01.01.2023 tarihinden itibaren dış denetime tabi olacağı mütalaa edilmektedir.

 Bu Yönetmelik uyarınca dış denetime tabi olduğu halde söz konusu denetimi yaptırmayan kooperatiflerin finansal tabloları, yönetim kurulu yıllık faaliyet raporu ve ibra konularında alınan genel kurul kararları geçersizdir.” denilmektedir.

Yine aynı yönetmeliği 14 üncü maddesinde dış denetim yapmaya yetkili olanlara atıfta bulunularak;

“(1) Bu Yönetmeliğin 15 inci maddesinin birinci fıkrasında belirtilen kooperatiflerin dış denetimi;

a) Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından yetkilendirilen bağımsız denetçiler,

b) 1/6/1989 tarihli ve 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanununa tabi meslek mensupları,

c) İlgili Bakanlıkça dış denetimle yetkilendirilen, bağlı olunan merkez birlikleri veya merkez birliği kurulamamışsa bağlı olunan birlikler tarafından yapılabilir.

(2) Dış denetime tabi olan kooperatiflerin genel kurullarında, dış denetimi yapmak üzere yukarıdaki fıkrada sayılanlardan biri seçilir.” hükümlerine yer verilmiştir.

Dış denetim yaptırmamanın; finansal tablolar, yönetim kurulu yıllık faaliyet raporu ve ibra konularında alınan genel kurul kararlarının geçersiz olacağı gerçeğinden hareketle kooperatifler açısından telafisi zor hukuki sonuçların doğacağı dikkate alındığında; yapılacak genel kurul toplantılarda gündeme dış denetçinin seçilmesi ile dış denetçiye verilecek ücret hakkında karar alınması gerekmektedir.

05.10.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.