Ahmet Yavuz
Vergi Müfettişi
ahmetyavuzvdk@gmail.com

Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu Hükümlerine Göre Değerleme Esasları

7338 Sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu servet üzerinden alınan bir vergi türü olup, mükelleflerin beyanı üzerine ilk tarhiyat, nihayetinde ise idarece ikinci tarhiyat gerçekleştirilmektedir. Kanun’un “verginin matrahı ve ilk tarhiyat” başlıklı 10’uncu maddesine göre mükellefler, ilk tarhiyatta nazara alınmak üzere Veraset ve İntikal Vergisi mevzuuna giren malları bu maddede belirtilen değerleme ölçülerine göre, belirtilmeyenler bakımından ise Vergi Usul Kanunu’nun servetleri değerleme ile ilgili 3’üncü bölümündeki esaslara göre değerlemek ve beyannamelerinde göstermek zorundadırlar. İlgili maddenin a bendinde, ticari sermayenin de nasıl değerleneceği ele alınmış ve ticari sermaye; bu maddede belirtilen değerleme esaslarına göre, belirtilmeyenler bakımından ise Vergi Usul Kanunu’nun iktisadi işletmelere dahil kıymetleri değerleme ile ilgili 2’nci bölümünde yer alan esaslara göre tespit edileceği ifade edilmiştir.

Bilanço esasına göre defter tutan mükellefler için ölüm tarihinden önce gelen takvim yılı bilançosuna göre bulunacak öz sermaye ticari sermayedir. Ayrıca mükellefler isterlerse ölüm tarihi itibariyle çıkaracakları bilançoyu esas almaları halinde de öz sermayelerini tespit edebilirler. Örnek olarak, 25.08.2017 yılında vefat eden Bay A’dan intikal eden ticari sermaye unsurları mükellefler tarafından, ya ölüm tarihinden önce gelen takvim yılı olan 31.12.2016 yılı bilançosu esas alınarak, ya da ölüm tarihi itibarıyla oluşturulacak 25.08.2017 tarihli bilanço esas alınarak tespit edilecektir. Bunun için bilançonun aktif ve pasifini oluşturan varlıkların ilgili kanun hükümleri uyarınca değerleme işlemleri gerçekleştirilecek ve oluşturulan bilançonun aktif toplamından kısa ve uzun vadeli borçların mahsubu sonucunda öz sermaye belirlenmiş olacaktır.

İdarece yapılacak ikinci tarhiyatta ise mükellefler tarafından beyan edilen değerler üzerine tarh edilen vergiler, intikal eden malların Vergi Usul Kanununa göre bulunacak değerlerine göre ikmal edilecektir. Burada ifade edilen hüküm ile ikinci tarhiyatta idarenin izleyeceği yolun sınırı çizilmiş ve mükellefler tarafından değerleme işlemi gerçekleştirilerek beyan edilen bilançoda yer alan varlıkların, aykırılık olması halinde Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre idarece düzeltileceği ifade edilmiştir.

Aşağıda öz sermayenin tespitinde Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu ve Vergi Usul Kanunu’nda yer alan hükümler uyarınca belirlenen değerleme esasları kısaca ifade edilmiştir:

1. Gayrimenkuller

Tek Düzen Hesap Planı’na göre 250-Arsa/Araziler Hesabı ve 252-Binalar Hesabı bu başlık altında ele alınmaktadır.

Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu Madde 10/b: “Gayrimenkuller ticari işletmeye dahil olsun veya olmasın Emlak Vergisine esas olan değerle değerlenir.”

Vergi Usul Kanunu Madde 297: “Ticari sermayeye dahil olsun olmasın bilümum binalarla arazi vergi değeri ile değerlenir.”

Yukarıda bahsi geçen vergi değerinden kasıt, aynı Kanun’un 268’inci maddesinde belirtilmiş olup, Emlâk Vergisi Kanununa göre tespit edilen değer olduğu ifade edilmiştir. Emlak Vergisi değerleri gayrimenkulün bulunduğu belediyelerden talep edilerek, yıllar itibarıyla temin edilebilmektedir.

2. Yabancı Paralar

Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu madde 10/f: “Yabancı paralar; borsa rayici ile; borsada rayici yoksa Maliye Bakanlığınca tespit olunacak kura göre değerlenir.”

Vergi Usul Kanunu Madde 294: “Ticari sermayeye dahil olsun olmasın yabancı paraların ve yabancı paralar üzerinden tanzim edilmiş alacak ve borç senetlerinin değerlenmesinde ikinci bölümün hükümleri uygulanır.”

Bu başlık altında 102-Bankalar Hesabı, 120-Alıcılar Hesabı, 121-Alacak Senetleri Hesabı, 320-Satıcılar Hesabı, 321 Borç Senetleri, 159 Verilen Sipariş Avansı ve 340 Alınan Sipariş Avansı gibi varlık kalemleri içerisinde muhasebeleştirilen döviz cinsinden tutarlar ele alınmaktadır. Yabancı paralara ilişkin olarak ülkemizde henüz yabancı paraların borsa rayici olmamasından dolayı dönem sonunda Maliye Bakanlığı’nın belirlediği, dönem içerisinde ise Merkez Bankası tarafından belirlenen kur üzerinden değerlenme yapılmalıdır.

3. Haklar

Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu madde 10/g: “Haklar; tescile tabi bilumum hakların değeri tesisleri sırasında tapu siciline kaydedilen değerdir. Tapu sicilinde bedeli gösterilmiyen haklarla, bunlar dışındaki bilumum haklar (Sınai ve edebi mülkiyet haklariyle imtiyazlar dahil) mükellef tarafından değerlendirilmez ve ilk tarhiyatta nazara alınmaz.”

Vergi Usul Kanunu Madde 296: “Tescile tabi bilümum hakların değeri, tesisleri sırasında Tapu siciline kaydedilen bedeldir. Tapu sicilinde bedeli gösterilmiyen haklarla birinci fıkranın dışında kalan bilümum haklar (Sınai ve edebi mülkiyet hakları ile imtiyazlar dahil) emsal bedelleriyle değerlenir.”

Tek Düzen Hesap Planı’na göre 260-Haklar Hesabı bu başlık altında ele alınmaktadır.

4. Ticari Sermaye

Vergi Usul Kanunu Madde 292: “Vergilendirilecek bir servete dahil ticari sermayenin unsurlarından bulunan emtia, gemiler ve taşıtlar, tesisat ve makinalar, demirbaş eşya ve diğer menkul mallar, emsal bedelleri ile değerlenir.”

Kanun hükmünde Tek Düzen Hesap Planı’na göre duran varlık kalemlerinden olan 253-Tesis Makine ve Cihazlar Hesabı, 254-Taşıtlar Hesabı ve 255-Demirbaşlar Hesabına atıf yapılarak emsal bedelle değerleneceği belirtilmiş olsa da, emsal bedelinin nasıl tespit edileceği açıklanmamıştır. Ancak söz konusu Kanun’un “Yetki” başlıklı 298’inci maddesine göre bu bölümde yazılı emsal bedellerin Takdir Komisyonu tarafından tespit edileceği belirtilmiştir.

5. Alacak ve Borçlar

Vergi Usul Kanunu Madde 295: “Ticari sermayeye dahil olsun veya olmasın senetli ve senetsiz bütün alacak ve borçlar ikinci bölümdeki hükümlere göre değerlenir.”

Burada atıfta bulunulan söz konusu Kanun’un 281 ve 285’inci maddeleridir. Tek Düzen Hesap Planı’na göre Türk Lirası cinsinden tutarların izlendiği 120-Alıcılar Hesabı, 320-Satıcılar Hesabı, 121-Alacak Senetleri Hesabı ve 321-Borç Senetleri Hesabı’nın ele alındığı başlıktır.

6. Diğer Varlık Hesapları

Vergi Usul Kanunu Madde 289’da ifade edilen “Bu bölümde yazılı olmayan veyahut yazılı olup da kendi ölçüleriyle değerlenmesine imkan bulunmayan iktisadi kıymetlerden bina ve arazi vergi değeriyle, diğerleri, varsa borsa rayici, yoksa mukayyet değerleri, o da yoksa emsal bedeliyle değerlenir.” hükmü uyarınca varlıkların değerleme işlemi gerçekleştirilecektir.

Yukarıda başlıklar halinde belirtilen varlık hesapları dışında kalan 170-Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri Hesabı, 262 Şerefiye Hesabı, 264 Özel Maliyetler Hesabı gibi hesap kalemleri ele alınmaktadır.

Nihayetinde ilgili kanun hükümlerine yukarıda yer verilerek kısaca ifade edildiği üzere, murisin vefatı sonucu düzenlenen bilançoda yer alan varlık kalemlerinin değer tespiti; ilk tarhiyatta dikkate alınmak üzere mükellefler, ikinci tarhiyat için ise idare tarafından, gerek Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu madde 10’da belirtilen esaslar uyarınca gerekse Vergi Usul Kanunu’nun “Servetleri Değerleme” ve “İktisadi İşletmelere Dahil Kıymetleri Değerleme” ile ilgili bölümlerinde belirtilen esaslar uyarınca gerçekleştirilecektir.

          Kaynaklar

• 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu
• 7338 Sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu

15.11.2018

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.