Ahmet Toksoy
Yeminli Mali Müşavir
E. Vergi Müfettişi
ahmettoksoy@gmail.com

2024/2. Geçici Vergi Dönemi Enflasyon Düzeltmesinde Bazı Hususlar

Beklenilenin aksine, Gelir İdaresi Başkanlığı 07.08.2024 tarihinde yaptığı açıklama ile 2024/2.geçici vergi dönemi itibarıyla enflasyon düzeltmesi yapılacağını duyurdu. Yine yapılan diğer bir duyuruya göre 27.08.2024 tarihine kadar uzatılan geçici vergi beyanname verme süresi, daha sonra ise 06.09.2024 tarihi sonuna kadar uzatıldı.

Bu kapsamda, 2023 yılı sonunda yapılan enflasyon düzeltmesinin vergi etkisi olmadığı düşünüldüğünde; 2024/2. geçici dönemi itibarıyla yapılacak enflasyon düzeltmesi, mükelleflerin enflasyon düzeltmesinin vergisel anlamda etkilerini göreceği ilk dönem olarak önem arz ediyor.

Her ne kadar pek fazla bir süre kalmamış olsa da, uygulamadaki bazı hususlara ayrıca dikkat çekmek istiyorum. 

- Stoklarda Basit Ortalama Yöntem

Söz konusu yönteme ilişkin ortalama düzeltme katsayısının formülü, 555 sayılı tebliğin 37 nci maddesinde yer almaktadır. Formülün paydasında yer alan “Bir Önceki Geçici Vergi Dönemi Sonundaki Yi-Üfe” ifadesinden; ilkinde enflasyon düzeltmesi yapılmış son dönem olan Aralık/2023 dönemi Yi-Üfe verisinin, ikincisinde ise Mart/2024 dönemi Yi-Üfe verisinin hesaplamada dikkate alınması gerektiği hakkında iki farklı yorum bulunmakta. Düzeltme katsayısı ilk yorumda 1,08881 olarak, ikinci yorumda ise 1,03421 olarak hesaplanmaktadır.

Bu noktada, madde metninde “Bir önceki…” ifadesi tercih edilmiş ve bu ifadeden ne anlaşılması gerektiği hakkında açıklama yapılmamış iken tebliğin 35 inci maddesinde yer alan taşıma katsayısı formülünde yer alan “Bir Önceki Dönem” ifadesinden, “enflasyon düzeltmesi yapılmış bir önceki…” anlaşılmalıdır açıklamasına yer verilmiş. Şayet ortalama düzeltme katsayısı için de aynı açıklama yapılmış olsaydı, Aralık/2023 verisinin dikkate alınması gerekirdi. Dolayısıyla, stoklar için ortalama düzeltme katsayısının 1,03421 olması gerektiğini düşünüyorum.

- Toplulaştırılmış Yöntem

(Stokların düzeltilmesinde) Mükellefler tarafından Aralık/2023 döneminde toplulaştırılmış yöntem kullanılmış olsun ya da olmasın; 2024 hesap dönemi geçici vergi dönemleri ve hesap dönemi sonu itibarıyla, 555 sayılı tebliğin 37/2 fıkrasında yer alan toplulaştırılmış yöntemlerden(basit ortalama yöntemi/hareketli ağırlıklı ortalama yöntemi) diledikleri seçilebilecektir.

Toplulaştırılmış yöntem tercihinde bulunanların, bu seçimi yaptıkları geçici vergi döneminden sonraki geçici vergi dönemleri ile içinde bulunulan hesap dönemi dahil üçüncü hesap döneminin sonuna kadar(bu dönem dahil) bu tercihlerinden vazgeçmeleri mümkün değildir.

- Yedek Akçelerin Düzeltilmesi

Yedek Akçe: Belli bir dönemde sermaye şirketlerinin özvarlığında meydana gelen artışın bir kısmının kanun, ana sözleşme veya genel kurul kararıyla ortaklara dağıtılmayarak işletmenin bünyesinde bırakılması anlamını taşır.

2024 dönemine ait bilançoların düzeltilmesi sırasında, 2024 dönemi başından itibaren ayrılmış olan yedek akçelerin düzeltmeye esas tarihi olarak, yedek akçe olarak ayrılmış olan “Tutarın Ait Olduğu Hesap Dönemi Sonundaki Ay” dikkate alınacaktır. Buna göre, hesap dönemi takvim yılı olanlarda 01.01.2024 tarihinden sonraki dönemlere ait bilançoların düzeltilmesi sırasında, 2024 yılı içinde ayrılan yedek akçelerin düzeltmeye esas tarihi Aralık/2023 olacaktır.

- Üç Hesap Dönemi Zorunluluğu

ROFM hesaplamasında “Toplam finansman maliyetinin esas alınması” yöntemini seçen mükellefler; seçtikleri bu yöntemden, seçimi yaptıkları hesap dönemi dâhil üçüncü hesap döneminin sonuna kadar dönemeyeceklerdir.

Stoklarını toplulaştırılmış yönteme göre düzeltmeye tabi tutan mükellefler; seçtikleri yöntemden, bu seçimi yaptıkları geçici vergi döneminden sonraki geçici vergi dönemleri ile içinde bulunulan hesap dönemi dâhil üçüncü hesap döneminin sonuna kadar (bu dönem dâhil) dönemeyeceklerdir.

- İhtiyari Amortisman Mevzusu

555 sayılı VUK Genel Tebliğinin 19/2. fıkrasında: “Amortismana tabi olup faydalı ömür süresini tamamlayan ve amortisman yoluyla değeri tamamen yok edilmiş iktisadi kıymetlerin (işletme kayıtlarında iz bedeliyle takip edilmeye devam edilen ATİK dahil) ve birikmiş amortismanlarının enflasyon düzeltmesine tabi tutulması ihtiyaridir.” hükmü yer almaktadır.

Hükme göre “ihtiyari uygulama”, yalnızca faydalı ömrünü tamamlayan ve değeri tamamen itfa edilmiş kıymetlere yöneliktir.

Dolayısıyla faydalı ömrü tamamlanmış olsa dahi, herhangi bir sebeple kısmen veya tamamen amortisman ayrılmamış iktisadi kıymetlerin enflasyon düzeltmesine tabi tutulması “zorunludur”.

Örneğin; faydalı ömrü 5 yıl olan ve sadece ilk 2 yılında amortisman ayrılıp kalan 3 yılında amortisman ayrılmayan(dolayısıyla itfa süresi tamamlanmış) iktisadi kıymetin ve amortismanlarının düzeltilmesinde mevzuatta belirtilen “ihtiyarilik” söz konusu değildir.

- ROFM Kaynaklı Giderler

555 sayılı tebliğin 40/3 fıkrasında: “2023 hesap dönemi sonuna ait bilançoya ait düzeltme ile sınırlı olmak üzere, amortisman süresi bitmemiş olan kıymetlere ilişkin maliyet veya alış bedelinden düşülen reel olmayan finansman maliyetinden amortisman ayrılmamış tutar, 2024 ve sonraki hesap dönemlerinde 5 yılda ve eşit taksitler halinde dönem kazancının tespitinde gider olarak...” hükmü yer almaktadır.

Buna göre; 2023 dönemi sonunda itfa süresi bitmemiş ATİK’lere ilişkin olarak hesaplanan ROFM tutarlarından, amortisman ayrılmamış tutarın 1/5’lik kısmının -şayet ATİK satıldıysa tamamının- 2024 döneminde gider olarak dikkate alınabileceğini(ihtiyari) gözden kaçırmayın…

- ROFM Hesaplamalarının Tevsiği Hususu

“Enflasyon Düzeltmesi”nde ilgililer açısından ilave çaba gerektiren uygulamalardan birisi de “Reel Olmayan Finansman Maliyeti”(ROFM) ayrıştırmasıdır.

Öyle ki, Enflasyon Düzeltmesi Uygulamasına yönelik yayımlanan 165 sayılı Sirkülerin neredeyse 1/3’lük bölümü ROFM’a ayrılmış ve uygulamaya yönelik tereddüt edilen hususlar ayrıntılı olarak açıklanmıştır.

Hal böyle iken, 555 sayılı VUK Genel Tebliğinin 14/6 fıkrasında: “ROFM…ayrıca muhasebe kayıtlarında gösterilmesi söz konusu olmayacaktır.” ibaresi yer almaktadır. Buna göre, ilgililer tarafından yapılan ROFM hesaplamalarına ilişkin olarak herhangi bir muhasebe kaydı yapılmayacağı hüküm altına alınmıştır. Peki bu durumda ne yapılmalıdır?

Mezkur tebliğin 5/1-d maddesinde: “…düzeltme işlemine konu olan parasal olmayan kıymetlerin, işletme ile aidiyeti, düzeltmeye esas tarih ve bedellerinin tevsiki zorunludur.” hükmü yer almaktadır. Dolayısıyla ROFM hesaplaması her ne kadar muhasebe kayıtlarına yansıtılmayacak olsa da, “nasıl” hesaplandığı konusunda mükelleflerin tevsik yükümlülüğü devam etmektedir. Tevsiğin ne şekilde yapılacağı ise, yine Tebliğin 14/6 maddesinde: “ROFM tevsikine ilişkin kayıt ve belgelerin açık ve kesin bilgiler içermesi gerekmektedir.” şeklinde açıklanmıştır.

Buna göre; ROFM ayrıştırması yapan ilgililerin, hesaplamaya ilişkin verileri içeren dosya, belge, çalışma kağıdı vb. materyalleri muhafaza etmelerinde fayda bulunmaktadır. Ayrıca hesaplamalara ait açıklamaların mümkün olduğunca ayrıntı içermesi, yıllar sonra olası vergi incelemelerinde hafıza fonksiyonu üstlenecektir.

- Amortismana Tabi Olmayan Kıymetlerin Satışı

555 sayılı VUK Genel Tebliğinin 53/1 fıkrasında: “…düzeltme işlemine tabi tutulmuş olan 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançoda yer alan parasal olmayan kıymetlerden amortismana tabi olmayan kıymetlerin, düzeltilmiş değerlerinin altında bir bedelle satılması halinde, düzeltme sonrası değerle, düzeltme öncesi değer arasındaki farka isabet eden zarar, gelir veya kurumlar vergisi matrahının tespitinde dikkate alınmayacaktır.” hükmü yer almaktadır.

Buna göre; 2023 dönemi sonunda enflasyon düzeltmesine tabi tutulan stoklar, arsalar, iştirakler gibi amortismana tabi olmayan kıymetlerin söz konusu düzeltilmiş değeri altında bir bedelle yapılan satışlarından dolayı ortaya çıkan ve aradaki farka isabet eden zararlar KKEG olarak dikkate alınacaktır.

- Kayda Alınan Emtia Hesabı

Pasif kalemlere ait enflasyon fark hesapları, herhangi bir suretle başka bir hesaba nakledildiği veya işletmeden çekildiği takdirde, bu işlemlerin yapıldığı dönemlerin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin, bu dönemde vergiye tabi tutulacağı hüküm altına alınmıştır.

Bilindiği gibi, stok affı kapsamında 525-Kayda Alınan Emtia hesabına kaydedilen tutarların ortaklara dağıtımı halinde herhangi bir vergilendirme yapılmıyor. Diğer taraftan, söz konusu hesap parasal olmayan kıymetler arasında yer aldığı için enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır. Burada dikkat edilmesi gereken husus, vergisiz olarak ortaklara dağıtılabilecek kısım düzeltme öncesi tutarlarla sınırlıdır.

Örneğin; düzeltme öncesi tutarı 100 birim olan 525 hesabı, 31.12.2023 döneminde yapılan düzeltme sonucu 150 birime çıkmış olsun. Söz konusu tutar, 30.06.2024 itibarıyla yapılan enflasyon düzeltmesi sonucu 180 birim olacaktır. Bu kapsamda herhangi bir vergiye tabi olmadan dağıtılabilecek tutar 100 birim olarak kalmaya devam edecektir. Enflasyon fark tutarı olan 80 birim dağıtıldığında ise, kurumlar vergisi ve stopaj söz konusu olacaktır.

29.08.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.