Ahmet Toksoy
Yeminli Mali Müşavir
E. Vergi Müfettişi
ahmettoksoy@gmail.com

Damga Vergisinde Zamanaşımı

1- Giriş

Zamanaşımı(müruruzaman), mevzuatta belirlenmiş bir sürenin geçmesi ile belli bir hakkın kazanılması veya kaybedilmesi olarak tanımlanabilmektedir.

Söz konusu kavram vergi hukukunda “Tarh Zamanaşımı”, “Tahsil Zamanaşımı” ve “Düzeltmede Zamanaşımı” olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Yazımızda 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 114’üncü maddesinde yer alan “Tarh Zamanaşımı” kavramı damga vergisi özelinde irdelenmeye çalışılacaktır.

İlgili kanun maddesinde “Vergi alacağının doğduğu takvim yılını takip eden yılın başından başlayarak beş yıl içinde…” şeklinde hüküm altına alındığı üzere; zamanaşımı süresi kural olarak beş yıl olarak belirlenmiş olmakla birlikte, ilgili maddenin son fıkrasında damga vergisi açısından “zamanaşımına uğrayan vergi alacağının yeniden doğması” yönünde ilave bir düzenleme yapıldığı görülmektedir.  

Söz konusu düzenleme ve vergi idaresinin konuya yaklaşımı yazımızın konusunu oluşturmaktadır.

2-Yasal Düzenlemeler

2-1. 488 Sayılı Damga Vergisi Kanunu

Damga Vergisinin konusu,  Kanunun 1’inci maddesinde:

“Bu Kanuna ekli (1) sayılı tabloda yazılı kağıtlar Damga Vergisine tabidir. Bu kanundaki kağıtlar terimi, yazılıp imzalanmak veya imza yerine geçen bir işaret konmak suretiyle düzenlenen ve herhangi bir hususu ispat veya belli etmek için ibraz edilebilecek olan belgeler ile elektronik imza kullanılmak suretiyle manyetik ortamda ve elektronik veri şeklinde oluşturulan belgeleri ifade eder.”  şeklinde hüküm altına alınmıştır.

Damga Vergisinin mükellefi ise, Kanunun 3’üncü maddesinde:

“Damga Vergisinin mükellefi kağıtları imza edenlerdir.

Resmi dairelerle kişiler arasındaki işlemlere ait kağıtların Damga Vergisini kişiler öder.

Yabancı memleketlerle Türkiye`deki yabancı elçilik ve konsolosluklarda düzenlenen kağıtların vergisini, Türkiye`de bu kağıtları resmi dairelere ibraz eden, üzerlerinde devir veya ciro işlemleri yapanlar veya herhangi bir suretle hükümlerinden faydalananlar öderler. Ancak bunlardan ticari veya mütedavil kağıt mahiyetinde bulunanların vergisini, bunları en evvel satan veya kabul veya başka suretle kullanan kişiler öderler.” şeklinde hüküm altına alınmıştır.

2-2. 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu

Zamanaşımının mahiyeti,  kanunun 113’üncü maddesinde:  

“Zamanaşımı, süre geçmesi suretiyle vergi alacağının kalkmasıdır. Zamanaşımı, mükellefin bu hususta bir müracaatı olup olmadığına bakılmaksızın hüküm ifade eder.” şeklinde hüküm altına alınmıştır.

Zamanaşımı süreleri ise, kanunun 114’üncü maddesinde:

“Vergi alacağının doğduğu takvim yılını takip eden yılın başından başlayarak beş yıl içinde tarh ve mükellefe tebliğ edilmeyen vergiler zamanaşımına uğrar.

            …

Damga vergisine tabi olup vergi ve cezası zamanaşımına uğrayan evrakın hükmünden tarh zamanaşımı süresi dolduktan sonra faydalanıldığı takdirde mezkûr evraka ait vergi alacağı yeniden doğar.” şeklinde hüküm altına alınmıştır.

3- Zamanaşımı Süresinin Tespiti

213 sayılı VUK’un 114’üncü maddesine göre damga vergisinde zamanaşımı süresini belirleyebilmek için öncelikle damga vergisinde “vergiyi doğuran olayın” tespiti, sonrasında ise “hükmünden faydalanma” kavramına açıklık getirilmesi gerekmektedir.

3-1. Damga Vergisinde Vergiyi Doğuran Olay

Damga Vergisi Kanununda doğrudan bir düzenleme bulunmamakla birlikte, Damga Vergisi Kanununun Genel Tebliğinde (Seri No:60) “Vergiyi doğuran olay”:

            “… 3) Damga vergisinde vergiyi doğuran olay, kural olarak Kanuna ekli (1) sayılı tabloda yer alan kâğıtların imzalanmak suretiyle düzenlenerek hukuken tekemmül etmesidir.

            (4) Diğer taraftan;

            a) Yabancı memleketlerle (yurt dışında bulunan konsolosluklarımız dahil) Türkiye’deki yabancı elçilik ve konsolosluklarda düzenlenen kağıtlarda, bu kağıtların Türkiye’de resmi dairelere ibraz edildiği, üzerine devir veya ciro işlemleri yürütüldüğü veya herhangi bir suretle hükmünden faydalanıldığı,

            b) Damga vergisine tabi olup vergi ve cezası zamanaşımına uğrayan kağıtların hükmünden tarh zamanaşımı süresi dolduktan sonra faydalanıldığı takdirde, bu kağıtların hükmünden faydalanıldığı,

            c) Ticarî, ziraî veya meslekî faaliyetlere ilişkin olmamak şartıyla gerçek kişiler arasında düzenlenen akitlerle ilgili kâğıtlarda, bu kağıtların resmi daire veya notere ibraz edildiği,

tarih itibarıyla damga vergisinde vergiyi doğuran olay gerçekleşmektedir.” şeklinde hüküm altına alınmıştır.

3-2. Hükmünden Faydalanma Kavramı

Söz konusu kavrama açıklama getirmek üzere, vergi idaresinin vermiş olduğu bazı özelgelerde “Hükmünden Faydalanma” ifadesi aşağıdaki şekillerde açıklanmıştır.

“…Yabancı memleketlerde düzenlenen kağıtlar açısından Türkiye’de hükmünden faydalanma konusu ise esas olarak, kağıtlarda yer alan hak ve yükümlülüklere dayanılarak hukuki, ticari, mali olaylar ve sonuçlar yaratmak olarak anlaşılmalıdır. Hüküm bir gücün, etkinin ifadesi olduğundan, bir kağıdın hükmünden yararlanma o kağıdın gücünden, etkisinden kaynaklanmaktadır. Bu durumda, yabancı memleketlerde düzenlenen bir kağıda ilişkin bazı haklardan veya hususlardan Türkiye’de yararlanılması veyahut kağıda dayanılarak Türkiye’de bazı işlemler yapılması o kağıdın hükmünden yararlanıldığı anlamına gelmektedir.” (İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığının 14.08.2012 tarih ve B.07.1.GİB.4.34.18.01-155[1-2012/100]-2579 sayılı özelgesi)

“…Hükmünden faydalanma konusu ise esas olarak, kağıtlarda yer alan hak ve yükümlülüklere dayanarak, hukuki, ticari, mali olaylar ve sonuçlar yaratmak olarak anlaşılmalıdır. Hüküm bir gücün, etkinin ifadesi olduğundan, bir kağıdın hükmünden yararlanma o kağıdın gücünden, etkisinden kaynaklanmaktadır. Bu durumda, zamanaşımı süresinden sonra herhangi bir şekilde hükmünden yararlanılması nedeniyle Vergi Usul Kanununun 114 üncü maddesinin dördüncü fıkrası hükmü uyarınca damga vergisi alacağı yeniden doğan bir kağıda ilişkin ödenmeyen veya eksik ödenen damga vergisinin, bu alacağın doğduğu tarih itibariyle yeniden aranılması gerektiği tabiidir.” (Ankara Vergi Dairesi Başkanlığının 01.12.2010 tarih ve B.07.1.GİB.4.06.17.02-DMG-161-730 sayılı özelgesi)

            “…vergi zamanaşımına uğramakta, ancak bu süre dolduktan sonra, resmi dairelere ibraz edilmesi, sözleşmede değişiklik yapılması, kira bedellerinin ödenmesi veya izleyen yıl kira bedellerinin belirlenmesine ilişkin olarak ilgili kurumlarca “onay” ya da “olur alınması veyahut süre bitmeden önce taraflardan birinin diğerine ihbarda bulunması gibi hallerle kağıdın hükmünden yararlanılması durumunda, bu kağıt için damga vergisi yeniden doğacak ve zamanaşımı yeniden başlayacaktır.” (İzmir Vergi Dairesi Başkanlığının 03.01.2014 tarih ve 66813766-155[1-2012/68]-5 sayılı özelgesi)

4- Konu İle İlgili Çeşitli Özelgeler

Damga vergisinde zamanaşımına ilişkin olarak, vergi idaresinin vermiş olduğu bazı özelge örnekleri aşağıda yer almaktadır.

• Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı Mükellef Hizmetleri KDV ve Diğer Vergiler Grup Müdürlüğünün 18.05.2010 tarih ve B.07.1.GİB.4.06.17.02-DMG-1326-371 sayılı özelgesinde: “…şirketiniz ile ... arasında 25/6/2003 tarihinde imzalanan sözleşmeye ait damga vergisi, Vergi Usul Kanununun 114 üncü maddesinin birinci fıkra hükmüne göre 31/12/2008 tarihi itibarıyla tarh zamanaşımına uğramış bulunmakla birlikte, zaman aşımı süresi dolduktan sonra YMM KDV iadesi tasdik raporu ekinde vergi dairesine ibraz edilmek suretiyle hükmünden yeniden faydalanıldığı anlaşılan söz konusu sözleşmenin, aynı maddenin dördüncü fıkrası uyarınca vergi dairesine ibraz tarihi itibarıyla damga vergisine tabi tutulması gerekmektedir.” ifadeleri yer almaktadır.
• İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı Mükellef Hizmetleri Diğer Vergiler Grup Müdürlüğünün 18.06.2015 tarih ve 97895701-155[1-2015/28]-61847  sayılı özelgesinde: “…düzenlemiş olduğunuz kira sözleşmesinin zamanaşımı süresi dolduktan sonra vergi dairesine veya başka bir resmi daireye ibraz edilmek suretiyle hükmünden yeniden faydalanılması halinde, söz konusu sözleşmenin, ibraz ya da hükmünden yararlanma tarihi itibarıyla damga vergisine tabi tutulması gerekmekte olup, damga vergisine uygulanacak gecikme faizinin hesaplanmasında, sözleşmenin vergi dairesine veya başka bir resmi daireye ibraz tarihinin esas alınması gerekmektedir.” ifadeleri yer almaktadır.
• Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı Mükellef Hizmetleri KDV ve Diğer Vergiler Grup Müdürlüğünün 24.05.2011 tarih ve B.07.1.GİB.4.06.17.02-DMG-1165-304 sayılı özelgesinde: “…Bu durumda şirketiniz ile … Bölge Müdürlüğü arasında 03.06.2003 tarihinde imzalanan sözleşme, 213 sayılı VUK’un 114. maddesinin birinci fıkra hükmüne göre vergi uygulaması bakımından 31.12.2008 tarihi itibarıyla tarh zamanaşımına uğramış bulunmakla birlikte, KDV iadesi için …Vergi Dairesi Müdürlüğüne ibraz edilmesi suretiyle aynı maddenin dördüncü fıkra hükmü uyarınca hükmünden yeniden faydalanıldığından, vergi dairesine ibraz tarihi itibarıyla söz konusu sözleşmeye ait damga vergisi alacağı yeniden doğacaktır.

Buna göre, … Müdürlüğü ile şirketiniz arasında 03.06.2003 tarihinde imzalanan sözleşmenin damga vergisi ödenmeyen nüshalarının, zamanaşımı süresi dolduktan sonra vergiyi doğuran olayın yeniden gerçekleştiği ibraz tarihi itibarıyla ayrı ayrı aynı nispette damga vergisine tabi tutulması gerekmektedir.” ifadeleri yer almaktadır.

5- Sonuç

Mevzuat hükümleri ve vergi idaresi tarafından çeşitli tarihlerde verilen özelgeler birlikte incelendiğinde, damga vergisinde zamanaşımı açısından ortaya konulması gereken iki kavram önümüze çıkmaktadır.

Buna göre; mükellefler tarafından öncelikle damga vergisinde “vergiyi doğuran olay”ın tespit edilmesi, daha sonra ise damga vergisine tabi kağıtlar açısından “hükmünden faydalanma” kavramının vergi idaresinin görüşleri doğrultusunda dikkate alınması gerekmektedir.

Dolayısıyla damga vergisinde zamanaşımı açısından söz konusu iki kavramın göz önünde bulundurulması tavsiye edilmektedir. Aksi takdirde zamanaşımına uğradığı düşünülen vergi açısından, mükelleflerin cezalı tarhiyatlar ile karşılaşması muhtemel görünmektedir.

01.12.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.