Gerçek kişilerce elde edilen “Kira Gelirleri”, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 70.maddesinde tanımlanmış olup vergi hukukunda “Gayrimenkul Sermaye İradı(GMSİ)” olarak adlandırılmaktadır. Anılan maddede belirtilen mal ve hakların kiraya verilmesi karşılığında elde edilen gelirler, belirli koşullarda gelir vergisine tabi tutulmaktadır.
Söz konusu kira gelirlerini elde edenler açısından uygulamada tereddüt edilen bazı hususlar, soru-cevap yöntemiyle açıklanmaya çalışılacaktır.
193 Sayılı Gelir Vergisi Kanununun 70.maddesinde yazılı mal ve hakların sahipleri, mutasarrıfları, zilyedleri, irtifak ve intifa hakkı sahipleri veya kiracıları tarafından kiraya verilmesinden elde edilen iratlar gayrimenkul sermaye iradıdır.
Kira gelirine konu mal ve hakların; sahipleri, mutasarrıfları, zilyetleri, irtifak ve intifa hakkı sahipleri ile kiralanmış bir mal veya hakkın kiraya verilmesinden gelir elde eden kiracılar GMSİ yönünden mükelleftir.
1. Arazi, bina (Döşeli olarak kiraya verilenlerde döşeme için alınan kira bedelleri dahildir), maden suları, menba suları, madenler, taş ocakları, kum ve çakıl istihsal yerleri, tuğla ve kiremit harmanları, tuzlalar ve bunların mütemmim cüzileri ve teferruatı;
2. Voli mahalleri ve dalyanlar;
3. Gayrimenkullerin, ayrı olarak kiraya verilen mütemmim cüzileri ve teferruatı ile bilumum tesisatı demirbaş eşyası ve döşemeleri;
4. Gayrimenkul olarak tescil edilen haklar;
5. Arama, işletme ve imtiyaz hakları ve ruhsatları, ihtira beratı (İhtira beratının mucitleri veya kanunî mirasçıları tarafından kiralanmasından doğan kazançlar, serbest meslek kazancıdır.), alameti farika, marka, ticaret unvanı, her türlü teknik resim, desen, model, plan ile sinema ve televizyon filmleri, ses ve görüntü bantları, sanayi ve ticaret ve bilim alanlarında elde edilmiş bir tecrübeye ait bilgilerle gizli bir formül veya bir imalat usulü üzerindeki kullanma hakkı veya kullanma imtiyazı gibi haklar (Bu hakların kullanılması için gerekli malzeme ve teçhizat bedelleri de gayrimenkul sermaye iradı sayılır.);
6. Telif hakları (bu hakların, müellifleri veya bunların kanuni mirasçıları tarafından kiralanmasından doğan kazançlar, serbest meslek kazancıdır);
7. Gemi ve gemi payları (Motorlu olup olmadıklarına ve tonilatolarına bakılmaz) ile bilumum motorlu tahmil ve tahliye vasıtaları;
8. Motorlu nakil ve cer vasıtaları, her türlü motorlu araç, makine ve tesisat ile bunların eklentileri.
Kira gelirinde gelirin elde edilmesi, tahsil esasına bağlanmıştır. Tahsil esasına göre, kira gelirinin vergilendirilmesi için nakden veya ayni olarak tahsil edilmiş olması gerekmektedir.
İlgili yıla veya geçmiş yıllara ait olarak tahsil edilen kira bedelleri, tahsil edilen yılın hasılatı sayılır. Örneğin, 2021 yılının kira geliri 2022 yılında tahsil edilirse 2022 yılının geliri sayılacaktır.
Gelecek yıllara ait olup peşin tahsil edilen kira bedelleri, gelirin ilgili olduğu yılın geliri sayılacaktır. Örneğin, 2023 yılının kira geliri 2022 yılında tahsil edilirse 2023 yılının geliri sayılacaktır.
Kira bedelinin nakden tahsil edilmesi, kiranın Türk parası veya yabancı para ile ödenmesini ifade eder. Alınan çek bedelleri de nakden tahsilat sayılır.
Döviz cinsinden kiraya verme işlemlerinde tahsilatın yapıldığı tarihteki T.C. Merkez Bankası döviz alış kuru esas alınarak kira gelirinde gayrisafi hasılat belirlenir.
Kiranın ayni (mal, eşya vb.) olarak alınması halinde, tahsil edilen kiralar Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre emsal bedeli ile paraya çevrilir.
Konutlarda, her bir konut için aylık 500TL ve üzerinde; haftalık, günlük veya benzer şekilde kısa süreli konut kiralamalarında ise tutara bakılmaksızın kira geliri elde edenlerin; iş yerlerinde, miktar sınırlaması olmaksızın iş yerini kiraya verenler ile kiracıların, kiraya ilişkin tahsilat ve ödemelerini banka ve benzeri finans kurumları veya posta idareleri aracılığıyla gerçekleştirmeleri ve bu kurum ve kuruluşlar tarafından düzenlenen belgelerle bu ödemeleri tevsik etmeleri zorunludur.
213 sayılı Vergi Usul Kanununun mük.355’inci maddesinin o yıl için belirlenen özel usulsüzlük cezası miktarından az olmamak üzere, her bir işlem için işleme konu tutarın %5’idir.
Kiraya verilen bina ve arazilerde emsal kira bedeli, varsa yetkili özel makamlarca veya mahkemelerce saptanmış kira bedelidir.
Bina veya arazi için kira takdiri veya tespiti yapılmamışsa emsal kira bedeli, bina veya arazinin emlak vergisi değerinin %5’idir. Bina veya arazi dışında kalan mal ve haklarda emsal kira bedeli, söz konusu mal ve hakların maliyet bedelinin maliyet bedelinin, bu bedel bilinmiyorsa, Vergi Usul Kanunu'nun servetlerin değerlendirilmesi hakkındaki hükümlerine göre belli edilen değerlerinin % 10'udur.
Gayrimenkulün bedelsiz olarak başkalarının kullanımına bırakılması ile kiraya verilen gayrimenkulün kira bedelinin emsal kira bedelinden düşük olması durumlarında ortaya çıkar.
1. Boş kalan gayrimenkullerin muhafazaları maksadiyle bedelsiz olarak başkalarının ikametine bırakılması,
2. Binaların mal sahiplerinin usul, füru veya kardeşlerinin ikametine tahsis edilmesi (Usul, füru ve kardeşlerden herbirinin ikametine birden fazla konut tahsis edilmiş ise bu konutların yalnız birisi hakkında emsal kira bedeli hesaplanmaz. Kardeşler evli ise eşlerden sadece biri için emsal kira bedeli hesaplanmaz.),
3. Mal sahibi ile birlikte akrabaların da aynı evde veya dairede ikamet etmesi,
4. Genel bütçeye dahil daireler ve katma bütçeli idareler, il özel idareleri ve belediyeler ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılan kiralamalarda,
emsal kira bedeli uygulanmaz.
Binaların mesken olarak kiraya verilmesinden bir takvim yılı içinde elde edilen hasılatın 2021 yılı için 7.000-TL’si, 2022 yılı için 9.500-TL’si lirası gelir vergisinden müstesnadır.
İstisna tutarının üzerinde konut kira geliri elde edilmesi halinde, yıllık beyanname ile beyan edilen kira gelirinden istisna tutarının düşülmesi gerekmektedir.
Konut kira geliri elde eden kişilerin, yıllık olarak tespit edilen istisna tutarının altında kira geliri elde etmeleri halinde bu gelirleri için beyanname vermesine gerek bulunmamaktadır.
Örneğin, sahip olduğu konutu aylık 500-TL’ye kiraya veren kişi 2021 yılında toplam 6.000-TL kira geliri elde etmiştir. Söz konusu tutar, ilgili yıl istisna haddi olan 7.000-TL’nin altında kaldığından dolayı beyan edilmeyecektir.
İstisna haddi üzerinde hasılat elde edilip beyan edilmemesi veya eksik beyan edilmesi halinde, bu istisnadan yararlanılamaz.
İş yeri kira gelirine istisna uygulanmaz. Konut ve iş yeri kira gelirinin birlikte elde edilip beyan edilmesi halinde, istisna sadece konut kira gelirine uygulanır.
Ticari, zirai veya mesleki kazancını yıllık beyanname ile bildirmek mecburiyetinde olanlar ile istisna haddinin üzerinde hasılat elde edenlerden, beyanı gerekip gerekmediğine bakılmaksızın ayrı ayrı veya birlikte elde ettiği ücret, menkul sermaye iradı, gayrimenkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlarının gayri safi tutarları toplamı 103 üncü maddede yazılı tarifenin üçüncü diliminde ücret gelirleri için yer alan tutarı(2021 yılı için 190.000-TL) aşanlar bu istisnadan faydalanamazlar.
Konuta birden fazla kişinin ortaklığı halinde, istisna her bir ortak için ayrı ayrı uygulanır.
Gayrisafi hasılat, 70'inci maddede yazılı mal ve hakların kiraya verilmesinden bir takvim yılı içinde o yıla veya geçmiş yıllara ait olarak nakden veya aynen tahsil edilen kira bedellerinin tutarıdır.
Safi irat, gayrisafi hasılattan iradın sağlanması ve idamesi için yapılan giderler indirildikten sonra kalan müspet farktır.
Kira gelirinin vergilendirilmesinde, elde edilen gelirin safi tutarı; Gerçek Gider Yöntemi ve Götürü Gider Yöntemi(Hakları kiraya verenler hariç) olmak üzere iki farklı şekilde tespit edilebilmektedir.
Söz konusu yöntemlerin seçimi taşınmaz malların tümü için yapılır. Bunlardan bir kısmı için gerçek gider, diğer kısmı için götürü gider yöntemi seçilemez.
Götürü gider yöntemini seçen mükellefler, iki yıl geçmedikçe gerçek gider yöntemine dönemezler.
Safi iradın bulunması için, 21'inci maddeye göre istisna edilen gayrisafi hasılata isabet edenler hariç olmak üzere gayrisafi hasılattan aşağıda yazılı giderler indirilir.
1. Kiraya veren tarafından ödenen aydınlatma, ısıtma, su ve asansör giderleri;
2. Kiraya verilen malların idaresi için yapılan ve gayrimenkulün ehemmiyeti ile mütenasip olan idare giderleri;
3. Kiraya verilen mal ve haklara müteallik sigorta giderleri;
4. Kiraya verilen mal ve haklar dolayısıyla yapılan ve bunlara sarf olunan borçların faizleri ile konut olarak kiraya verilen bir adet gayrimenkulün iktisap yılından itibaren beş yıl süre ile iktisap bedelinin % 5'i (İktisap bedelinin % 5'i tutarındaki bu indirim, sadece ilgili gayrimenkule ait hasılata uygulanır. Ancak, indirilmeyen kısım 88' inci maddenin 3' üncü fıkrasının uygulanmasında gider fazlalığı sayılmaz),
5. Kiraya verilen mal ve haklar için ödenen vergi, resim, harç ve şerefiyelerle kiraya verenler tarafından ödenmiş olmak şartıyla belediyelere ödenen harcamalara iştirak payları;
6. Kiraya verilen mal ve haklar için ayrılan amortismanlar (Amortismana tabi değer, malum ise maliyet bedeli, malum değilse, bina ve arazi için vergi değeri, diğer mallar için Vergi Usul Kanununun 267'nci maddesinin 3'üncü sırasına göre tespit edilen emsal değeridir) ile kiraya veren tarafından yapılan ve gayrimenkulün iktisadi değerini artırıcı niteliği olan ısı yalıtımı ve enerji tasarrufu sağlamaya yönelik harcamalar (Bu harcamalar bir takvim yılı içinde Vergi Usul Kanununun 313 üncü maddesinde belirlenen tutarı aşıyor ise maliyet olarak dikkate alınabilir.);
7. Kiraya verenin yaptığı onarım giderleri (Emlakın iktisadi değerini artıracak surette tevsii, tadili veya bunlara ilaveler yapılması için ihtiyar olunan giderler onarım gideri sayılmaz);
8. Kiraya verilen mal ve haklara ait bakım ve idame giderleri;
9. Kiraladıkları mal ve hakları kiraya verenlerin ödedikleri kiralar ve diğer gerçek giderler;
10. Sahibi bulundukları konutları kiraya verenlerin kira ile oturdukları konutun kira bedeli (kira indirimi gayri safi hasılattan bu maddenin 1 ila 9 ve 11 numaralı bentlerinden yazılı giderler düşüldükten sonra, kalan miktar üzerinden yapılır; kiranın indirilemeyen kısmı 88'inci maddenin 3'üncü fıkrasının uygulanmasında gider fazlalığı sayılmaz);
11. Kiraya verilen mal ve haklarla ilgili olarak mukavelenameye kanuna veya ilama istinaden ödenen zarar, ziyan ve tazminatlar.
Gerçek gider yönteminin seçilmesi ve konut kira gelirlerine uygulanan istisnadan yararlanılması durumunda, gerçek gider tutarının istisnaya isabet eden kısmı gayrisafi hasılattan indirilemeyecektir.
Vergiye tabi hasılata isabet eden indirilebilecek gider kısmı aşağıdaki formül kullanılarak hesaplanabilir.
İndirilebilecek Gider = Toplam Gider x Vergiye Tabi Hasılat*
-------------------------------------------------------
Toplam Hasılat
(*) Vergiye Tabi Hasılat = Toplam Hasılat – Konut Kira Geliri İstisnası
Örneğin, Gerçek Kişi (Z) sahibi olduğu konutun kiralanmasından dolayı 2021 yılında 66.000-TL kira geliri elde etmiştir. Başka geliri bulunmayan (Z), konut ile ilgili olarak 16.500-TL harcama yapmış olup gerçek gider yöntemini seçmiştir. (2021 yılı için istisna tutarı 7.000-TL)
Gerçek Kişi (Z)’nin yapmış olduğu 16.500-TL’lik giderin istisnaya isabet eden kısmının indirimi mümkün değildir.
Vergiye Tabi Hasılat = 66.000 – 7.000
= 59.000-TL
İndirilebilecek Gider = (16.500 x 59.000) / 66.000
= 14.750-TL
Buna göre, kira gelirinden indirilecek gerçek gider tutarı 14.750-TL olacaktır. İstisnaya isabet kısım olan 1.750-TL’nin indirimi ise mümkün değildir.
Gerçek gider yöntemini seçen mükelleflerin, yaptıkları giderlere ilişkin belgeleri ilgili bulundukları yılı takip eden yıldan başlayarak 5 yıl süresince saklamaları ve vergi dairesince istendiğinde ibraz etmeleri gerekmektedir.
Götürü gider yöntemini seçen mükellefler, gerçek giderlere karşılık olmak üzere hasılatlarından %15’ini götürü olarak indirebilirler. Götürü gider, istisna tutarı düşüldükten sonra kalan tutar üzerinden hesaplanacaktır.
Hakları kiraya veren kişiler, götürü gider yöntemini kullanamazlar.
Gayrimenkul sermaye iradının safi tutarının hesabında giderlerin fazlalığı dolayısıyla doğan zararlar beş yılı geçmemek üzere, gelecek yıllarda elde edilecek kira gelirlerinden gider olarak düşülebilir.
Söz konusu durumun iki istisnası vardır:
1. Sahibi bulundukları konutları kiraya verenlerin kira ile oturdukları konutun kira bedelini indirim konusu yapmaları sonucunda zarar doğarsa bu zarar gelecek yıllarda elde edilecek GMSİ’den indilemeyecektir.
2. Konut olarak kiraya verilen bir adet gayrimenkule ait hasılattan, indirim konusu yapılan iktisap bedelinin % 5'i oranındaki tutarın indirilemeyen kısmı, gider fazlalığı olarak dikkate alınamayacaktır.
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 94’üncü maddesinde sayılan kişi, kurum ve kuruluşlar, gayrimenkul sermaye iradına konu mal ve hakları kiralamaları durumunda, bu kapsamda yapacakları kira ödemeleri üzerinden gelir vergisi kesintisi(tevkifat) yapmak zorundadırlar.
Kiracı, kazançları basit usulde tespit olunan bir mükellef ise; vergi kesintisi yapma yükümlülüğü bulunmadığından, kira ödemesi üzerinden vergi kesintisi yapmayacaktır.
Kiraya verilen gayrimenkulün hem konut hem de iş yeri olarak kullanılması halinde, kiralanan yerin tamamı veya bir kısmı iş yeri olarak kullanıldığı sürece, kira bedelinin tamamı vergi kesintisine tabi olacaktır.
Yıllık beyanname ile bildirilecek bir gelirin bulunması ve ilgili mevzuatta belirtilen şartları sağlaması halinde yapılabilecek diğer indirimler aşağıda başlıklar halinde yer almaktadır.
1. Hayat/Şahıs Sigorta Primleri
2. Eğitim ve Sağlık Harcamaları
3. Bağış ve Yardımlar
4. Sponsorluk Harcamaları
5. Bireysel Katılım Yatırımcısı İndirimi
6. Diğer Kanunlara Göre Tamamı İndirilecek Bazı Bağış ve Yardımlar
Yıllık gelir vergisi beyannamesinde, hayat/şahıs sigortaları için ödenen primlerin beyan edilen gelirin %15’ine kadar olan kısmı matrahın tespitinde indirim konusu yapılabilecektir.
İndirim konusu yapacak primlerin toplamı, beyan edilen gelirin %15’ini ve asgari ücretin yıllık brüt tutarını aşamayacaktır. (2021 yılı için asgari ücretin yıllık brüt tutarı 42.930-TL’dir.)
Beyan edilen gelirin % 10'unu aşmaması, Türkiye'de yapılması ve gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak belgelerle tevsik edilmesi şartıyla, mükellefin kendisi, eşi ve küçük çocuklarına ilişkin olarak yapılan eğitim ve sağlık harcamaları indirim konusu yapılabilecektir.
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 89’uncu maddesinin sekizinci bendine göre, yapılan sponsorluk harcamalarının;
Yıllık beyanname ile bildirilecek gelirlerden indirim konusu yapılabilecektir.
Bağış ve yardımın nakden yapılmaması halinde, bağışlanan mal veya yardımın konusunu teşkil eden mal veya hakkın varsa mukayyet değeri, yoksa Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre Takdir Komisyonunca tespit edilecek değeri esas alınır.
Beyana tabi geliri sadece gayrimenkul sermaye iradından ibaret olan mükelleflerden;
1. Bir takvim yılı içinde elde ettiği konut kira geliri, istisna tutarını (2021 yılı için 7.000-TL) aşanlar,
2. İşyeri kira gelirleri üzerinden vergi kesintisi yapılanlardan, kira gelirlerinin brüt tutarı beyanname verme sınırını (2021 yılı için 53.000 TL) aşanlar (Beyanname verme sınırı olan 53.000 TL’nin aşılıp aşılmadığının tespitinde, gelir vergisi kesintisine tabi brüt kira gelirleri ile konut kira gelirinin gelir vergisinden istisna edilen tutarı aşan kısmı birlikte dikkate alınacaktır.)
3. Bir takvim yılı içinde mal ve hakların kiralanmasından elde edilen gelirlerden kesinti ve istisna uygulamasına konu olmayan ve tutarı beyanname verme sınırını (2021 yılı için 2.800-TL) aşanlar,
yıllık beyanname vereceklerdir.
Küçük ve kısıtlıların mükellef olması durumunda, bunlar adına verilecek olan yıllık gelir vergisi beyannamesi veli, vasi veya kayyum tarafından imzalanacaktır.
Mal ve haklara hisseli olarak sahip olunması durumunda, her ortağın sadece kendi hissesine karşılık gelen kira gelirlerini beyan etmesi gerekmektedir.
Mükelleflerin 2021 yılına ait beyana tabi gayrimenkul sermaye iradı gelirleri için 1-31 Mart 2022 tarihleri arasında beyannamelerini vermeleri gerekmektedir.
Takvim yılı içinde ülkeyi terk edenler, yurt dışına çıkma tarihinden önceki 15 gün içinde beyanname vermek zorundadırlar.
Ölüm halinde beyanname, ölüm tarihinden itibaren 4 ay içinde mirasçılar tarafından verilecektir.
Beyannameler, aşağıda yer aldığı üzere;
1. Hazır Beyan Sistemi ile internet ortamında,
2. Bağlı bulunulan (ikametgahın bulunduğu yer) vergi dairesine kağıt ortamında,
3. 3568 sayılı Kanun gereği elektronik beyanname gönderme aracılık yetkisi almış meslek mensupları ile elektronik beyanname aracılık sözleşmesi imzalanarak e-Beyanname sisteminden verilebilir.
Hazır Beyan Sisteminde, kira beyannamesi elektronik ortamda onaylandığı anda beyanname verilmiş sayılır. Kağıt ortamında hazırlanan beyanname; kayıtsız (adi) posta ile gönderilmiş veya özel dağıtım şirketleri tarafından getirilmiş ise vergi dairesi evrak kayıt tarihinde, kayıtlı posta (Taahhütlü, APS, Kurye vb.) ile gönderilmiş ise zarfın üzerinde PTT tarafından tatbik edilen kabul tarihinde verilmiş sayılır.
Hazır Beyan Sistemi, ücret, kira, menkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlarınıza ilişkin Gelir Vergisi Beyannamenizin önceden hazırlanarak onayınıza sunulduğu sistemdir.
Ticari, zirai ve serbest meslek kazancı elde edenler bu sistemden yararlanamamaktadır.
Hazır Beyan Sistemine;
1. https://hazirbeyan.gib.gov.tr adresinden, (Kullanıcı girişi veya e-Devlet Yöntemi ile giriş veya Yabancı Kimlik Numarası ile giriş)
2. İnteraktif Vergi Dairesinden,
3. İnternet Vergi Dairesinden,
giriş yapılabilir.
2021 yılında elde edilen kira gelirlerine ilişkin olarak verilecek yıllık gelir vergisi beyannameleri üzerinden hesaplanan gelir vergisinin, 2022 yılının Mart ve Temmuz aylarında iki eşit taksit olmak üzere;
• Birinci taksiti, damga vergisi ile birlikte 31 Mart 2022,
• İkinci taksiti ise 1 Ağustos 2022 (31 Temmuz 2022 resmi tatile rastladığından),
tarihine kadar ödenmesi gerekmektedir.
Ödemeler;
• www.gib.gov.tr internet sitesi (İnteraktif Vergi Dairesi ve GİB Mobil Uygulaması) üzerinden;
• Anlaşmalı bankaların;
• PTT işyerlerinden,
• Tüm vergi dairelerinden,
yapılabilmektedir.
Beyannamede gösterilen gelire dahil kazanç ve iratlardan Gelir Vergisi Kanunu'na göre kesilmiş bulunan vergiler, beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilebilir, mahsubu yapılan miktar gelir vergisinden fazla olursa aradaki fark vergi dairesince mükellefe bildirilir ve mükellefin tebliğ tarihinden itibaren bir yıl içinde müracaatı üzerine kendisine red ve iade edilir.
23.03.2022
Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)
>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.
>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.
>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.
>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.
>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.