SMMM Evren Özmen 1 TL için 532.000 TL Fazla Vergi Ödeme Riski (22.11.2024)

E-bültenimize kayıt olun, yeni yazılar e-posta adresinize gelsin! Üye olmak için tıklayın.

EDİTÖRÜN SEÇTİKLERİ

YAZARLARIMIZ

Ahmet Kaymaz
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilim Uzmanı
ahkaymaz@gmail.com

Örneklerle Muhasebenin Temel Kavramları Ve Dönem Sonu İşlemleri

Bilindiği gibi 26 .12.1992 tarih ve Mükerrer 21447 sayılı Resmi Gazete de yayınlana 1 Seri No'lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğinde belirtilen Muhasebenin Temel Kavramları ,

1. Sosyal Sorumluluk Kavramı,

2. Kişilik Kavramı,

3. İşletmenin Sürekliliği Kavramı,

4. Dönemsellik Kavramı,

5. Parayla Ölçülme Kavramı,

6. Maliyet Esası Kavramı,

7. Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı,

8. Tutarlılık Kavramı,

9. Tam Açıklama Kavramı,

10. İhtiyatlılık Kavramı,

11. Önemlilik Kavramı,

12. Özün Önceliği Kavramı olarak belirtilmiştir.

1.Sosyal Sorumluluk Kavramı: Tüm toplumun çıkarlarının gözetilmesi ve dolayısıyla bilgi üretiminde gerçeğe uygun, tarafsız ve dürüst davranılması gereğini ifade eder.

Örneğin: İşletme yılsonu stok sayımında, stoklarında yer alan ve maliyeti 30.000 TL olan Ticari mallarda, bozulmalardan kaynaklanan değer kayıpları oluştuğu ve piyasa değeri 10.000 TL’ye düştüğü tespit edildiğinden, bu durumda sosyal sorumluluk kavramı gereğince doğru bilgi sunulması için normal stoklardan çıkarıp Diğer Stoklar hesabında gösterilmesi gerekmektedir.

-------------------------------------------31.12.2022------------------------------------------

157.Diğer Stoklar 30.000

153. Ticari Mallar 30.000

-Değeri Düşen Mallar

------------------------------------------31.12.2022--------------------------------------------

654.Karşılık Giderleri Hs 20.000

158. Stok Değer Düşüklüğü 20.000

- Değeri Düşen Mallara Karşılık Ayrılması

---------------------------------------------------------------------------------------------------

2.Kişilik Kavramı : işletmenin sahip veya sahiplerinden, yöneticilerinden, personelinden ve diğer ilgililerden ayrı bir kişiliğe sahip olduğunu ve o işletmenin muhasebe işlemlerinin sadece bu kişilik adına yürütülmesi gerektiğini öngörür. Muhasebenin, işletmenin sahiplerinden ayrı, kendine öz bir kişiliği ve muhasebe kişiliği ile tüzel kişilik karıştırılmamalıdır,

İşletme ortağının işletmeye mal aldığında aşağıdaki şekilde kaydetmesi gerekmektedir:

--------------------------------------------XX.XX.XXX-----------------------------------------

153. Ticari Mallar XXX

191. İndirilecek Kdv XXX

331. Ortaklara Borçlar XXX

Ticari Mal Alımı

---------------------------------------------------------------------------------------------------

3. İşletmenin Sürekliliği Kavramı : İşletme faaliyetlerini bir süreye bağlı olmaksızın sürdüreceği için sahiplerinin yaşam süreleriyle bağlı değildir. Süreklilik kavramı, işletmede uygulanacak muhasebe politika ve tekniklerinin günübirlik değil, geniş kapsamlı tasarlanmasını ifade etmektedir.

4. Dönemsellik Kavramı: İşletmenin sürekliliği kavramı uyarınca sınırsız kabul edilen ömrünün, belli dönemlere bölünmesi ve here dönemin faaliyetlerinin diğer dönemlerden bağımsız olduğunu ifade etmektedir. Bu kavram ayrıca, dönem kar veya zararının doğru saptanabilmesi açısından, gelir ve giderlerle ilgili olmak üzere, her dönemin gelirinin, o dönemin gideri ile karşılaştırılması gerektiğini de anlatır.

İşletme yıllık % 40 faiz oranı ile X bankasına 150.000 TL’yi 1(Bir) yıllığına 01.07.2022 tarihinde yatırmıştır. Bu durumda faiz tahsilatı 01.07.2023 de tahsil edilecektir. Her ne kadar faizi henüz almamış olsa da 6 aylık faiz tutarı 2022 yılı gelirleri içinde gösterilmesi gerekir. Bu durumda 31.12.2022 yılında tahakkuk etmiş olan faiz kısmını gelir olarak yazmak zorundadır. Bu durum dönemsellik kavramının gereğidir.

------------------------------------------31.12.2022 ------------------------------------------

181. Gelir Tahakkukları 30.000

642.Faiz Gelirleri 30.000

Faiz Gelir Tahakkuku

---------------------------------------------------------------------------------------------------

5. Parayla Ölçülme Kavramı: Parayla ölçülebilen iktisadi olay ve işlemlerin muhasebeye ortak bir ölçü olarak para birimiyle yansıtılmasını ifade eder.

Makine imalatı yapan X İşletmesi kg 21 TL+KDV’den 200 kg sac almıştır. Ayrıca tanesi 15 TL +KDV ’den 20 adet cıvata almıştır. Ödeme işlemleri peşin yapılmıştır. Bu örnekte de olduğu gibi her ne kadar farklı ölçü birimleri (kg-adet) olsa da muhasebe kayıtlarına para ile yansıtılmalıdır. (KDV nin %18 olduğu varsayılmıştır)

------------------------------------------XX.XX.XXXX---------------------------------------
150.İlk Madde ve Malzeme 4.500

191.İndirilecek KDV 810

100.KASA 5.310

İlk Madde ve Malzeme Alımı

---------------------------------------------------------------------------------------------------

6. Maliyet Esası Kavramı : Para mevcudu, alacaklar ve maliyetinin belirlenmesi mümkün veya uygun olmayan diğer kalemler hariç, işletme tarafından edinilen varlık ve hizmetlerin muhasebeleştirilmesinde, bunların elde edilme maliyetinin esas alınması gereğini ifade eder.

Bir fabrikaya üretim amaçlı satın alınan bir makinenin tutarı her ne kadar 350.000.-TL(KDV Hariç) olsa da makinenin işletmeye getirilmesi sırasında ödenen; nakliye, sigorta vb. masraflar ve makineyi fabrikada kurması için uzman kişiye ödenen bedelleri de (Toplam 32.000 TL KDV Hariç) ekleyerek, makinenin işletmeye maliyeti, yapılan giderlerin toplamı da dahil edilerek maliyetine eklenecektir. Bilanço da da Makinanın değeri olarak toplam bedelin (382.000TL) gözükmesi gerekmektedir.

7. Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı: Muhasebe kayıtlarının gerçek durumunu yansıtan ve usulüne ve amacına uygun olarak düzenlenmiş objektif belgelere dayandırılması gerektiğini ve muhasebe kayıtlarına esas alınacak yöntemlerin seçilmesinde tarafsız ve önyargısız olunmasını ifade etmektedir.

Muhasebe kayıtları, (işin niteliğine göre ortaya çıkan ve yasal olarak belirlenmiş istisnalar hariç) mutlaka bir belgeye dayanmalıdır. Bu belge mali olayı tarafsız ve yargısız bir biçimde yansıtmalıdır.

Örneğin: : Bir işletmenin yöneticisi, işletmeye aldığı çeşitli varlıkları telefonla muhasebeciye bildirebildiğinde, olaya ilişkin belge olmadığından her hangi bir muhasebe kaydı yapılmaz. Veya X fabrikasının imalat için almış olduğu kumaşın faturada sadece ‘’300 metre kumaş’’ yazması, faturanın gerçekliği konusunda şüphe uyandırır. Çünkü kumaşın cinsi (ipek, saten vb gibi) belirtilmemiştir. Bu durumda bu fatura, usulüne uygun olarak düzenlenmiş belge olmamaktadır.

8. Tutarlılık Kavramı: Muhasebe uygulamaları için seçilen muhasebe politikalarının, birbirini izleyen dönemlerde değiştirilmeden uygulanması gereğini ifade eder. İşletmelerin mali durumunun, faaliyet sonuçlarının ve bunlara ilişkin yorumların karşılaştırılabilir olması bu kavramın amacını oluşturur. Tutarlılık kavramı, benzer olay ve işlemlerde, kayıt düzenleri ile değerleme ölçülerinin değişmezliğini ve mali tablolarda biçim ve içerik yönünden tek düzeni öngörür. Geçerli nedenlerin bulunduğu durumlarda, işletmeler, uyguladıkları muhasebe politikalarını değiştirebilirler. Ancak bu değişikliklerin ve bunların parasal etkilerinin mali tabloların dipnotlarında açıklanması zorunludur.

Günümüz Enflasyonist bir ortamda, stok değerleme yöntemlerinden İlk Giren İlk Çıkar (F.İ.F.O) yöntemi uygulayan bir işletme dönem sonunda satış karı hem de stok tutarı yüksek gözükecektir. İşletmenin stok değerleme yöntemini değiştirerek Son Giren İlk Çıkar (L.İ.F.O.) yöntemini uygulaması durumunda aynı faaliyet hacminde hem mal satış karı ve hem de stok tutarı F.İ.F.O. yöntemine göre daha az çıkacaktır. Bu kavram işletmenin hem yapılan değişikliğin ne olduğunu hem de değişikliğin parasal etkisini bilanço dipnotlarında açıklaması gerekmektedir. Çünkü, İşletmenin durumunu inceleyen tüm grupların (Banka, şirket pay sahipleri vb.) işletmeye bakışını etkileyecektir.

9. Tam Açıklama Kavramı: Bu kavram; mali tabloların bu tablolardan yararlanacak kişi ve kuruluşların doğru karar vermelerine yardımcı olacak ölçüde yeterli, açık ve anlaşılır olmasını ifade eder.

Bir işletmenin varlıkları üzerinde bir ipotek varsa, bu durumun bilanço dip notunda belirtilmesi, bilgi kullanıcıları açısından oldukça önemli olup bu durum Tam Açıklama Kavramının gereğidir.

Örnek: İşletmenin müşterisinden almış olduğu 120.000 TL’lik senedini banka kredisine karşılık olarak teminat vermesi durumunda muhasebe kayıtlarında bunu göstermeli ve bilanço dipnotlarında açıklamalıdır.

-------------------------------------XX.XX.XXXX--------------------------------------------

121 Alacak Senetleri 120.000

-Teminattaki Alacak Senetleri

121 Alacak Senetleri 120.000

-Cüzdandaki Alacak Senetleri

---------------------------------------------------------------------------------------------------

10. İhtiyatlılık Kavramı: Muhasebe olaylarında temkinli davranılmasını ve işletmenin karşılaşabileceği risklerin göz önüne alınması gereğini ifade eder.

İşletmelerin, muhtemel giderleri ve zararları için karşılık ayırması buna en güzel örneklerden biridir.

Örnek: İşletmenin vadeli (senetli alacak)alacaklarından 110.000 TL’lik kısmının dava aşamasında olduğu ve bu alacağı için % 100 karşılık ayırmaya karar vermiştir.

-----------------------------------------XX.XX.XXXX----------------------------------------

128. Şüpheli Ticari Alacaklar 110.000

121.Alacak Senetleri 110.000

-----------------------------------------XX.XX.XXXX----------------------------------------

654.Karşılık Giderleri 110.000

129. Şüp.Ticari Alacaklar Karşılığı 110.000

---------------------------------------------------------------------------------------------------

11. Önemlilik Kavramı: Bir hesap kalemi veya mâli bir olayın nispî ağırlık ve değerinin mali tablolara dayanılarak yapılacak değerlemeleri veya alınacak kararları etkileyebilecek düzeyde olmasını ifade eder.

Önemli hesap kalemleri, finansal olaylar ve diğer hususların mali tablolarda yer alması zorunludur.

Örneğin: Her bir alıcı veya satıcıya ayrı bir ana hesap açılmaması, bir ana hesap içinde alt hesaplar açılması, yada İşletmede kullanılan maddi duran varlıklar gün geçtikçe eskidiği halde, yıl sonlarında bir defada amortisman kaydı yapılması önemlilik kavramı gereğidir.

12. Özün Önceliği Kavramı : İşlemlerin muhasebeye yansıtılmasında ve onlara ilişkin değerlendirmelerin yapılmasında biçimlerinden çok özlerinin esas alınması gereğini ifade eder.

Örneğin: Ticari mal veya hizmet karşılığı müşteriden alınan vadeli çekin 101 Alınan Çekler hesabında değil, 121 Alacak Senetleri hesabında kaydedilmesi gerekmektedir. Çünkü işlemin özü gereği vadeli bir ödeme olup, Alınan Çekler hesabında işlenmemesi bu kavram gereğidir.

2022 yılı kapanış işlemlerinin sonuçlanmaya başladığı bu günlerde Dönem Sonu İşlemlerinin de bu temel kavramlar ışığında da değerlendirilerek uygulanması gerekmektedir.

Kapanışa hazırlık işlemlerinin yapıldığı varsayılarak, dönem sonunda yapmamız gerekenler;

-Dönem sonlarında küsürat bakiyeleri nasıl kapatılması ve terse dönen hesapların virmanlanlanması: Dönem sonunda küsürat bakiyesi veren hesaplar 689 (KKEG) ve 679 hesap ile kapatılır.

Ayrıca ters bakiye olan 120 hesaplar 340 hesaba, 320 hesaplar ise 159 nolu hesaba virmanlanır ve ertesi yıl açılış fişinden sonra tekrar eski hesaplarına kaydedilir.

------------------------------------------31.12.XXX------------------------------------------
120 XXX

340 XXX

İlgili hesaba virman

---------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------31.12.XXX-----------------------------------------

159 XXX

320 XXX

İlgili hesaba virman

---------------------------------------------------------------------------------------------------

- Uzun vadeli gider ve krediler hesapları kapatılır: 280 nolu hesapta izlenen tutarlar yılın bitmesiyle beraber 180 nolu hesaba virmanlanır. 31.12.2022 sonunda 280 nolu hesapta 60.000 TL bakiye bulunduğunu varsayarsak ve bunun 20.000 TL’si 2023 yılına ve geri kalan 40.000 TL ise 2024 ve sonraki yıllara aitdir. Bu durumda yevmiye kaydı:

------------------------------------------31.12.2022-----------------------------------------

180 Gelecek Aylara Ait Giderler 20.000

280 Gelecek Yıllara Ait Giderler 20.000

Gelecek yıllara ait giderler hesabının kısa vadeli giderlere aktarılması

---------------------------------------------------------------------------------------------------

Uzun vadeli krediler hesabı da kısa vadeli krediler hesabına aktarılır

--------------------------------------------31.12.2022---------------------------------------

400.Banka Kredileri Hs. XXX

300. Banka Kredileri Hs XXX

Uzun vadeli kredilerin kısa vadeli kredilere aktarılması

---------------------------------------------------------------------------------------------------

- Dönem sonlarında satışların maliyetinin bulunması ve muhasebe kaydı : 150 nolu ilk madde ve malzeme hesabındaki üretimde kullanılan kısmı 710 nolu hesaba aktarılır.

-----------------------------------------31.12.2022-------------------------------------------

710.Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri XXX

150. XXX

Satışı yapılan stokların direkt ilk madde giderine virmanlanması

---------------------------------------------------------------------------------------------------

710-720 ve 730 nolu hesaplardaki bakiyeler kadar yansıtma hesapları yardımıyla 151 yarı mamuller hesabına alınır

---------------------------------------------31.12.2022-----------------------------------------

151.Yarı Mamüller XXX

711.Direkt İlk Madde ve Mal. Yansıtma Hs. XXX

721.Direkt İşçilik Giderleri Yansıtma Hs. XXX

731.Genel Üretim Giderleri Yansıtma Hs. XXX

Giderlerin yarı mamullere aktarılması

---------------------------------------------------------------------------------------------------

-------------------------------------------31.12.2022------------------------------------------

711 Direkt İlk Madde ve Mal. Yansıtma Hs. XXX

721 Direkt İşçilik Giderleri Yansıtma Hs. XXX

731 Genel Üretim Giderleri Yansıtma Hs. XXX

710 Direkt İlk Madde ve Malzeme XXX

720 Direkt İşçilik XXX

730.Genel Üretim Giderleri XXX

Gider ve yansıtma hesaplarının kapatılması

---------------------------------------------------------------------------------------------------

Dönem sonunda yarı mamuller hesabında kalan yani işletmenin üretimde kullandığı yarı mamullerde bulunan tutar 152.Mamuller hesabına aktarılır.

-------------------------------------------31.12.2022-----------------------------------------

152.Mamüller Hs. XXX

151. Yarı Mamüller Hs. XXX

Kullanılan Yarı mamullerin Mamüllere aktarılması

---------------------------------------------------------------------------------------------------

Yıl sonunda stok sayımı yapılıp, mamullerde stokta kalan tutar hariç geri kalan tutarın tamamı satılan mamul maliyeti hesabına atılarak Satılan Mamülün Maliyeti oluşur.

-------------------------------------------31.12.2022-----------------------------------------

620.Satılan Mamüllerin Maliyeti Hs. XXX

152. Mamüller Hs. XXX

Satılan mamullerin maliyeti

---------------------------------------------------------------------------------------------------

-Dönem sonunda 700’li hesaplarda izlediğimiz gider hesaplarının Kapatılması: Dönem sonlarında 700 lü hesaplarda izlenen gider hesaplarını yansıtma hesapları yardımıyla gelir tablosu hesaplarına aktarırız.

--------------------------------------------31.12.2022----------------------------------------

630. Araştırma ve Geliştirme Giderleri XXX

631. Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri XXX

632. Genel Yönetim Giderleri XXX

660. Kısa Vadeli Borçlanma Giderleri XXX

751.Araştırma ve Geliştirme Giderleri Yansıtma Hs. XXX

761. Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri Yansıtma Hs. XXX

771. Genel Yönetim Giderleri Yansıtma Hesabı XXX

781. Finansman Giderleri Yansıtma Hesabı XXX

Gider hesaplarının gelir tablosu hesaplarına aktarılması

---------------------------------------------------------------------------------------------------

Hem yansıtma hem de gider hesapları karşılıklı olarak kapatılır.

-----------------------------------------31.12.2022--------------------------------------------

751.Araştırma ve Geliştirme Giderleri Yansıtma Hs. XXX

761. Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri Yansıtma Hs. XXX

771. Genel Yönetim Giderleri Yansıtma Hesabı XXX

781. Finansman Giderleri Yansıtma Hesabı XXX

750. Araştırma ve Geliştirme Giderleri Hs XXX

760. Pazarlama, Satış ve Dağ. Gid. Hs XXX

770. Genel Yönetim Giderleri Hs XXX

780. Finansman Giderleri Hs. XXX

Gider ve Yansıtma hesaplarının kapatılması

---------------------------------------------------------------------------------------------------

-Dönem karı ve yasal yükümlülükler karşılığı hesaplanır: Yukarıdaki işlemler bittikten sonra 600 lü hesapların mizanı alınıp gelir ile gider hesapları arasındaki fark gelir hesaplarının lehine ise yani ticari kar çıkmışsa buna kanunen kabul edilmeyen giderleri de ekleyip, ve çıkan rakamı 2022 yılı için belirlene Kurumlar Vergisi Oranını (%23)uygulayarak karşılık ayrılır.

-------------------------------------------31.12.2022----------------------------------------
691.Dönem Karı Vergi ve Yasal Yük. XXX

370. Dönem Karı Vergi ve Yasal Yük.Karşılığı XXX

Kurumlar vergisi karşılığı ayrılması

---------------------------------------------------------------------------------------------------

Ardından 600 lü hesapların mizanı alınıp ve gelir tablosu tanzim edilir.

Gelir tablosu kalemleri karşılıklı olarak , 690 nolu Dönem karı veya Zararı Hesabına atılarak kapatılır.

-----------------------------------------------31.12--------------------------------------------

600 XXX

601 XXX

602 XXX

640 XXX

642 XXX

643 XXX

644 XXX

645 XXX

646 XXX

647 XXX

671 XXX

679 XXX

690 XXX

Gelir hesaplarının dönem kar/zararına aktarılması

---------------------------------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------31.12.2022------------------------------------

690 XXX

610 XXX

611 XXX

612 XXX

620 XXX

621 XXX

622 XXX

623 XXX

630 XXX

631 XXX

632 XXX

653 XXX

654 XXX

655 XXX

656 XXX

657 XXX

658 XXX

680 XXX

681 XXX

689 XXX

Gider hesaplarının dönem kar/zararına devri

---------------------------------------------------------------------------------------------------

Bu işlemler işlem sonucu dönem karı hesabı(690 hs) alacak bakiyesi veriyorsa bunu dönem net karına aktarılır.

---------------------------------------------31.12.2022-----------------------------------------

690.Dönem Karı veya Zararı Hs. XXX

691. Dönem Karı Vergi ve Yasal Yük.Hs. XXX

692. Dönem Net Karı XXX

----------------------------------------------------------------------------------------------------

Bu hesabın bilançoya gelmesi için 590. Dönem Net Karı Hesabına aktarılır

---------------------------------------------31.12.2022 ---------------------------------------

692. Dönem Net Karı XXX

590. Dönem Net Karı XXX

---------------------------------------------------------------------------------------------------

Yıl içinde hesaplanan Geçici vergi miktarları (193 nolu hesaptaki tutar) 371 hesaba devredilir.

--------------------------------------------31.12.2022----------------------------------------

371.Dönem Karının Peşin Öden.Verg. XXX

193.Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar XXX

---------------------------------------------------------------------------------------------------

2023 yılı Nisan ayında kurumlar vergisinin ödenmesiyle birlikte 370 ve 371 hesap karşılıklı kapatılır.

------------------------------------------30.04.2023-----------------------------------------

370. Dönem Karı Vergi ve Yasal Yük.Karşılığı XXX

371. Dönem Karının Peşin Öden.Verg XXX

---------------------------------------------------------------------------------------------------

NOT:

Bu işlemlere başlamadan önce ve bu işlemler bittikten sonra ayrıntılı mizan alınarak kontrol yapılması ve ilgili mizanın dosyalanması önemlidir.
Maliyet ve gider yansıtma hesaplarına ait kayıtların yapılmasından sonra ayrıntılı mizan alınarak kontrol yapılması ve ilgili mizanın dosyalanması yararlı olacaktır.
Yansıtma ve gider ile maliyet hesaplarının karşılaştırılarak kapatılmasından sonra ayrıntılı mizan alınarak kontrol yapılması ve ilgili mizanın dosyalanmasını unutmamak gerekmektedir.
6 lı hesapların 690 hs kapatılmasından sonra ayrıntılı mizan alınarak kontrol yapılması ve ilgili mizanın dosyalanması İleride yapılacak çalışmalar için yardımcı olacaktır.

05.01.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)