Doç. Dr. Ahmet Gökgöz
İBA Eğitim ve Danışmanlık Hizmetleri A.Ş.
ahmetgokgoz@ibakademi.com

TFRS – BOBİ FRS Raporların Kalitesinin Artırılması Bağlamında Şirketlerin Muhasebe Bilgi Sistemlerine Tavsiyeler

Türkiye’de muhasebe kayıtları Vergi Usul Kanunun çerçevesinde tutulmakta ve söz konusu kayıtların çıktıları olan vergi odaklı bilanço ve gelir tabloları da kurumlar vergisi beyannameleri ile kamuya beyan edilmektedir. Defter kayıt sistematiği VUK çerçevesinde kurgulansa da belli hadleri aşan firmalar TTK gereği finansal raporlarını Türkiye Muhasebe Standartları çerçevesinde hazırlamaları gerekmektedir.

Uluslararası Finansal Raporlama Standartları çerçevesinde raporlamanın Türkiye pratiği; VUK esaslarına göre hazırlanan kurumlar vergisi beyannamesine esas finansal tablolar baz alınarak TFRS’ye veya BOBİ FRS’ye uyumlaştırma amacıyla çevrim kayıtları atılması suretiyle finansal tablo dönüşümlerinin yapılması şeklindedir.

Finansal tabloların hazırlanması ve sunulması sorumluluğu şirket yönetiminde olup ve finansal tablolarda sunulan bilgiler şirket yönetiminin iddialarını göstermektedir. Türkiye’de VUK esaslı finansal tablolardan TFRS-BOBİ FRS çerçevesine uyumlu finansal tablolara dönüşümü genellikle şirket içinde yapılan çalışmalarla gerçekleştirilmemektedir. Şirketlerin böyle bir maliyete katlanmak istememesi veya finansal tablo çevrimlerini yapacak nitelikte personel azlığı gibi nedenlerle, uzunca bir süre finansal tablo çevrimleri denetim firmaları mahareti ile yapılmış ve hâlâ büyük ölçüde bu görev denetim firmaları tarafından ifa edilmektedir. Finansal tabloları hazırlayan ve denetleyen aynı taraf olması işin ruhuna aykırı olması nedeniyle, bu gerçeği açıkça ifade etmekten taraflar geri durmaktadır.

Son zamanlarda, enflasyon muhasebesinin getirdiği iş yükü, denetim maliyetlerinin artması, denetim sektöründe nitelikli personel ihtiyacının ciddi anlamda baş göstermesi gibi nedenlerle, dört büyükler olarak isimlendirilen küresel denetim firmalarının başı çektiği yaklaşımla, artık denetim firmaları tarafından finansal tablo çevrimlerinin yapılmaması yönelimi yaygınlaşmaya başlamıştır. Bu tutumun neticesinde şirketler finansal tablo çevrimlerini yaptırmak için danışmanlık firmalarına başvurmaya başlamışlardır.

Finansal tablo çevrimleri ister denetim firmaları eliyle ister danışmanlık firmaları tarafından isterse de şirket içindeki kurulan bütçe ve raporlama departmanı tarafından yapılsın, çevrim metodolojisi hepsinde aynıdır. VUK esaslı finansal tablolar üzerine, TFRS – BOBİ FRS’ye uyumlaştırmak amacıyla; sınıflama (reclass), uyumlama (adjestment), taşıma (brought forward) ve eliminasyon (elimination) kayıtları atılacak. Böylece TFRS-BOBİ FRS çerçevesi doğrultusunda KGK tarafından yayınlanan finansal tablolar taksonomisine uygun tablolar oluşturulacaktır.

Sağlıklı bir TFRS-BOBİ FRS finansal tablonun oluşturulması, sağlıklı bir VUK finansal tabloya bağlı olduğu açıktır. Yani baz alınacak tablo VUK tablo olması nedeniyle, doğru kurgulanmış, istenilen verilerin rahatça ulaşılabildiği, maliyetlerin doğru hesaplara gitmiş olduğu bir VUK tablonun baz alınması TFRS-BOBİ FRS tablonun kalitesini artıracaktır. Dolayısıyla TFRS-BOBİ FRS çevrimlerini kolaylaştıracak donanıma ve bilgiye haiz bir VUK mizanın oluşması nitelikli bir TFRS – BOBİ FRS tablonun oluşmasına katkı sağlayacaktır. Bu bağlamda şirketlerin muhasebe bilgi sistemlerine, doğru bir TFRS – BOBİ FRS çevrimi için bazı önerilerde bulunmak bu yazının amacını oluşturmaktadır.

2025 yılının başı olması ve hesap planı revizeleri için uygun bir zaman olması nedeniyle, böyle bir yazı yazma kararı aldım. Şirketlerin muhasebe bilgi sistemlerine tavsiyelerimi şöyle sıralayabilirim;

• TFRS – BOBİ FRS finansal tablo dipnotlarında nakit ve nakit benzerleri kaleminde yer alan Bankalar Hesabı’nın vadeli, vadesiz ve bloke şeklinde ayrılarak sunumu yaygın uygulamadır. Dolayısıyla, VUK mizandaki Bankalar Hesabı’na, yabancı para birimine göre vadeli hesap, vadesiz hesap, bloke hesap gibi alt kırılımlar açılarak izlenmesi çevrim işlemlerini kolaylaştıracaktır.
• TFRS’yi uygulayan işletmeler ile BOBİ FRS’yi uygulayıp Büyük İşletme kategorisini giren işletmelerde, ilişkili şirketlerin ayrıntısının sunulması gerekmektedir. Dolayısıyla cari ve avans hesaplarına ilişkili şirketler ve ilişkili olmayan şirketler (grup şirketleri veya grup dışı şirketler) diye bir alt kırılım açılması çevrim işlemlerinde hata yapılmasını engelleyecektir.
• VUK enflasyon düzeltmesinde Yurtiçi ÜFE kullanılırken, TFRS – BOBİ FRS enflasyon düzeltmesinde TÜFE kullanılmaktadır. Dolayısıyla çevrimlerde VUK enflasyon kayıtları iptal edilmekte, TÜFE’ye göre hesaplanan enflasyon kayıtları atılmaktadır. Bu işlemin sağlıklı yapılabilmesi için özellikle sabit kıymetlerin alış değerlerinin muhakkak saklanması ve ayrıca sabit kıymetlerdeki enflasyon farklarının hesap planında ayrı alt kırılımlarda takip edilmesi doğru bir TFRS – BOBİ FRS çevrim için önemli bir gerekliliktir.
• TFRS – BOBİ FRS açısından banka kredileri ve finansal kiralama yükümlülükleri itfa edilmiş maliyetle ölçülmesi gerekmektedir. Bu bağlamda kullanılan kredi veya leasing bazında ödeme planına göre iç verim oranları hesaplanmakta ve raporlama tarihine indirgenmektedir. Kredi bazında takip ve çevrimin doğru yapılabilmesi ve mizanla kontrolün sağlanabilmesi için kullanılan krediler ve leasinglerin torba hesaplarda değil de her kredi veya leasing için ayrı alt kırılım açılarak takip edilmesi çevrim işlemlerine katkı sağlayacaktır.
• Maliyet hesaplarının ilgili gider yerine doğru gönderilmesi çevrim işlemlerini kolaylaştıracaktır. Örneğin; üretimde kullanılan sabit kıymetlerin amortisman giderlerini üretim maliyetine, yönetimde kullanılan sabit kıymetlerin amortisman giderlerini yönetim giderlerine doğru bir şekilde yansıtılması çevrim kayıtlarında da amortisman giderlerinin doğru yere gitmesini sağlayacaktır. Yine personel nerede çalışıyorsa personel giderinin de ilgili gider yerine doğru gitmesi raporlamanın kalitesini artıracaktır. Çevrim kayıtları mizan üzerinden yapılan yüzeysel kayıtlardır. Amortismanın veya personel giderlerinin ilgili gider yerleri ile bağını kurmak çevrim sırasında zordur. VUK kayıtlarındaki dağılım dikkate alınarak gider yeri ile ilişki kurulmaktadır genellikle. Onun içindir ki VUK kayıtlarında giderlerin fonksiyonel gider yerleri ile ilişkisi doğru kurulmalıdır.
• TFRSBOBİ FRS açısından kur farkı gelir ve giderlerinin ticari faaliyetten ve finans faaliyetinden kaynaklanmasına göre ayrımı yapılmaktadır. Çevrim kayıtlarında söz konusu ayrımı sağlıklı yapabilmek için 646 ve 656 no.lu hesaplara kur farkının nereden kaynaklandığına dair, örneğin cari kur farkları, banka kur farkları, kredi kur farkları vesaire alt hesaplar açılması işi kolaylaştıracaktır.
• VUK uygulamalarında Kanunen Kabul Edilmeyen Giderleri pratik takip etmek amacıyla 689 no.lu hesap kullanılabilmektedir. TFRSBOBİ FRS açısından söz konusu KKEG’ler hangi fonksiyonel gider yerine aitse geri sınıflanmaktadır. Dolayısıyla, 689’daki KKEG’lerin pazarlama, yönetim, finansman gibi hangi fonksiyonel gider yerine ait olduğunu açıklayan isimlerle alt kırılım açılması çevrim kayıtlarında hata yapılmanın önüne geçecektir.
• TFRSBOBİ FRS raporların dipnotlarında Teminat-İpotek-Rehin-Kefalet (TRİK) bilgilerinin yazılması gerekmektedir. Söz konusu TRİK bilgilerinin nazım hesaplarda takip edilmesi raporlama sırasında gözden kaçmayı engelleyecektir.
• TFRSBOBİ FRS raporların yabancı para pozisyonlarının hazırlanması ve kur değerlemelerinin kontrol edilmesi açısından yabancı paralı cari, avans ve banka hesaplarının yabancı para birimini belli eder şekilde alt hesap açılması raporlamada hata payını azaltacaktır.
• Genel yönetim, pazarlama gibi fonksiyonel giderlerin alt kırılımlarının giderleri analiz etmeye müsait bir şekilde açılması raporlamada kaliteyi artıracaktır. Örneğin; personel giderleri, amortisman giderleri, seyahat giderleri, danışmanlık giderleri vesaire. Böylece TFRSBOBİ FRS raporların dipnotlarında söz konusu giderlerin dağılımını oluşturmak kolaylaşacaktır.
• 649659-679-689 no.lu hesaplara genellikle isminden anlaşılmayan torba tutarlar toplanmamalı, olabildiğince analize katkı sağlayacak alt kırılımlar açılmalıdır. Böylece TFRS-BOBİ FRS çevrimleri sırasında sınıflanacak tutarları anlamaya katkı sağlayacak, ayıraca finansal tablo dipnotlarında anlaşılmayan bir “diğer” kaleminin raporlanmasının önüne geçilecektir.

02.01.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.