Doç. Dr. Ahmet Gökgöz
İBA Eğitim ve Danışmanlık Hizmetleri A.Ş.
ahmetgokgoz@ibakademi.com

TFRS’ye Göre Gelir Tablosu Enflasyon Düzeltmesinde Dikkat Edilecek Hususlar Nelerdir?

TFRS çerçevesinde yapılacak enflasyon düzeltmesinde genel amaçlı finansal tablolar setinin tamamı enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak. Bilanço, gelir tablosu, özkaynak değişim tablosu, nakit akış tablosu ve bilanço dipnotlarından oluşan finansal tablo setinin tamamı TÜFE’ye göre düzeltilerek bütün finansal tablo kalemleri ile dipnotta açıklanan finansal veriler 31 Aralık 2023 tarihli Türk Lirası’nın satın alma gücüyle ifade edilerek sunulacak.

Türkiye’de TFRS tablolar, genel olarak VUK çerçevesinde hazırlanan mizan üzerinden çevrim kayıtları ile VUK’dan TFRS’ye dönüştürülerek oluşturulmaktadır. Dönem içinde VUK kayıtlarına eş zamanlı TFRS kayıtlarının oluşturulması biçimi çok yaygın değildir. Genel uygulama VUK kurumlar beyannamesine esas mizan üzerinden TFRS çevrimlerinin yapılmasıdır. 31 Aralık 2023 tarihi itibariyle TFRS çevrim kayıtlarının yanında TFRS enflasyon düzeltmesi kayıtlarının da yapılması söz konu olacaktır. TFRS çevrim kayıtları ile TFRS enflasyon düzeltmesi kayıtları birbirine entegre ve birbiri ile uyumlu bir şekilde ilerlemesi gerekmektedir. Yapılan bir TFRS çevrim kaydı enflasyon düzeltmesi kaydını etkileyecek, yine bir enflasyon düzeltmesi kaydı da yapılan bir TFRS çevrim kaydının düzeltilmesini gerektirebilecektir.

Bu yazımızda; gelir tablosu enflasyon düzeltmesinin nasıl yapılacağını ve gelir tablosu enflasyon düzeltmelerinin TFRS çevrim kayıtlarını nasıl etkileyeceğini ele alacağız.

31 Aralık 2023 tarihi itibariyle enflasyona göre düzeltilmiş finansal tablolar hazırlanırken 2023-2022 ve 2021 karşılaştırmalı bilanço ve 2023 ve 2022 yılları için de gelir tablosu hazırlanacak. 2021 yılı gelir tablosu sunulmayacağı için düzeltmesi olmayacak. 31 Aralık 2021 tarihli bilanço finansal raporda sunulmayacak olup sadece enflasyon muhasebesine geçiş için açılış bilançosu olarak değerlendirilecek. Yani 31 Aralık 2021 tarihine kadar olan bütün enflasyon etkileri birikimli olarak geçmiş yıllar kârlarına yansıtılarak enflasyon muhasebesi için açılış bilançosu oluşturulacak. Ancak 31 Aralık 2021’den 31 Aralık 2022’ye bir yıllık düzeltme etkileri 2022 yılının gelir tablosuna ve 31 Aralık 2022’den 31 Aralık 2023’e bir yıllık enflasyon etkileri de 2023 yılının gelir tablosuna yansıtılarak raporlanacak. Dolayısıyla 2023 yılı finansal raporda 2023 ve 2022 yılının gelir tablosu enflasyona göre düzeltilerek karşılaştırmalı olarak sunulacak.

Bilançodaki parasal olmayan kalemlerin 2022 ve 2023 yıllarına ilişkin enflasyon düzeltme etkileri ait olduğu dönemin gelir tablosundaki “net parasal pozisyon kazanç veya kayıp” kalemine yansıtılarak raporlanacak. Bilanço kalemleri enflasyon düzeltmesine tabi tutulduğu gibi 2022 ve 2023 yıllarına ilişkin gelir tablosu kalemleri de kendi içinde enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak. Gelir tablosu kalemlerinin enflasyon düzeltme etkileri yine gelir tablosundaki “net parasal pozisyon kazanç veya kayıp” kalemine yansıtılacağı için gelir tablosu düzeltmesinin kâr veya zarar üzerinde bir etkisi olmayacak. Gelir tablosu düzeltmesinin net kâr üzerinde etkisi olmasa da EBİTDA üzerinde etkisi olacak. Net parasal pozisyon kazanç veya kayıp kalemi, gelir tablosunda, vergi öncesi kârın hemen üstünde sunulacak.

Gelir tablosu düzeltilirken; gelir tablosunu oluşturan bütün gelir ve gider kalemleri ay ay dökülerek aylık bazda gelir tablosu kalemleri listelenecek. Daha sonra her ayın gelir veya gideri 31 Aralık tarihine endekslenerek 31 Aralık tarihli Türk Lirası’nın satın alma gücüyle ifade edilmiş olacak. Dolayısıyla burada şirketin muavini üzerinde bir çalışma yapılarak aylık bazda gelir tablosu kalemlerini raporlamak gerekecek. Ocak ayında oluşan gelir ve gider kalemleri düzeltme katsayısı (Aralık Endeksi/Ocak Endeksi) Aralık ayına endekslenecek. Benzer şekilde Şubat, Mart ve diğer aylarda ilgili ayın düzeltme katsayısı ile Aralık ayına endekslenerek düzeltilecek. Düzeltme işlemlerinden sonra muhasebe kaydının nasıl yapılacağın örnek üzerinde açıklayalım.

Örnek: 31 Aralık 2023 tarihi itibariyle 2023 yılının gelir tablosu kalemlerini enflasyon düzeltmesine tabi tutacak olan Şirket, gelir tablosu kalemlerini aylık olarak raporlamış ve söz konusu gelir ve gider kalemlerinin enflasyon etkilerini aşağıdaki gibi hesaplamıştır.

Gelir ve Gider Kalemi	Enflasyon Farkı
600 Yurtiçi Satışlar	100.000
601 Yurtdışı Satışlar	230.000
621 Satılan Ticaret Mallar Maliyeti	190.000
631 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri	10.000
632 Genel Yönetim Giderleri	20.000
642 Faiz Gelirleri	5.000
646 Kambiyo Kârları	8.000
649 Diğer Olağan Gelir ve Kârlar	4.000
656 Kambiyo Zararları	6.000
659 Diğer Olağan Gider ve Zararlar	3.000
660 Kısa Vadeli Borçlanma Giderleri	11.000
679 Diğer Olağandışı Gelir ve Kârlar	7.000
689 Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar	5.000

Gelir tablosu enflasyon düzeltme kaydı aşağıdaki gibi olacaktır;

------------------------                                                      -------------------------

621 SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ                                                               190.000

631 PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ                                                    10.000

632 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ                                                                               20.000

656 KAMBİYO ZARARLARI                                                                                            6.000

659 DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR                                                                3.000

660 KISA VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ                                                            11.000

689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR                                                         5.000

6XX NET PARASAL POZİSYON KAZANÇ VEYA KAYIP                                       109.000

                600 YURTİÇİ SATIŞLAR                                                                                                 100.000

                601 YURTDIŞI SATIŞLAR                                                                                               230.000

                642 FAİZ GELİRLERİ                                                                                                           5.000

                646 KAMBİYO KÂRLARI                                                                                                   8.000

                649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR                                                                        4.000

                679 DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KÂRLAR                                                                7.000

------------------------                                                      -------------------------

Kayıtta görüleceği üzere, gelir ve gider kalemleri, enflasyon etkisi ile rakamsal olarak büyüdü ve söz konusu etki yine gelir tablosuna yansıdığı için kâr veya zarar üzerinden bir etkisi olmadı.

Gelir tablosu enflasyon düzeltmesi sırasında, uygulamada, özellikli bazı durumlarla karşılaşılabilmektedir. Dolayısıyla gelir tablosu düzeltmesinde dikkat edilecek hususları şöyle özetleyebiliriz;

• Şirketin gelir ve gider kalemleri aylar itibariyle normal dağılmış ise, yani gelir ve giderlerde, aylar itibariyle mevsimsel dalgalanmalar mevcut değilse, üçer aylık dönemler halinde çeyrek dönemin ortalama düzeltme katsayısı ile düzeltilebilir. VUK açısında üçer aylık dönemlerde geçici vergi beyannamesi verilmesi ve şirketlerin genelinin maliyetlendirme kayıtlarını üçer aylık dönemlerde yapması gelir tablosu düzeltmesini üçer aylık dönemde yapmaya mecbur bırakabilmektedir. Aylık bazda maliyetlendirme yapan ve aylık olarak gelirgider kalemlerini belirlemenin mümkün olduğu şirketlerde gelir tablosu düzeltmesi aylık olarak yapılmalıdır.
• Uygulamada gelir ve gider kalemlerinin genelinin aylık bazda tespiti mümkünken, satılan ticari mallar maliyeti veya satılan mamuller maliyeti gibi maliyet hesaplarının üçer aylık bazda tutarını belirlemek mümkün olabilmektedir. Şirketler genellikle geçici vergi dönemlerinde satışların maliyeti kaydını oluşturmaktadırlar. Bu durumda satışların maliyeti kalemi üç aylık ortalama düzeltme katsayısı ile düzeltilebilir. Veya satışların maliyeti, hasılat kalemiyle ilişkili bir kalem olması nedeniyle, aylık hasılat tutarına göre satışların maliyeti aylara paylaştırılabilir ve ilgili aydan 31 Aralık’a endekslenerek düzeltilebilir. Örneğin; şirketin toplam hasılatı 1.000.000 TL ise ve Ocak ayında 90.000 TL’lik hasılat oluşmuşsa, bu durumda satışların maliyetinin de 90.000 / 1.000.000’unun Ocak ayı maliyeti olduğu değerlendirilebilir. Satışların maliyeti hasılat ile ilişkili bir kalemdir. Her satışta, satış kaydı yapıldığı için aylık satış tutarı muavinden belirlenebilirken, maliyet kayıtları üçer aylık dönemlerde atıldığı için aylık maliyetler muavinden tespit edilememektedir. Bu durumda hasılatın aylık dağılım oranına göre maliyetler de aylara paylaştırılabilir.
• Parasal olmayan kalemlerin gelir tablosu etkileri, gelir tablosunda ayrıca düzeltmeye tabi tutulmamalıdır. Örneğin; maddi duran varlıklar enflasyon düzeltmesine tabi tutulduğu için enflasyona göre düzeltilmiş değerler üzerinden amortisman gideri oluşturulacak ve amortisman gideri gelir tablosuna yansıtılacaktır. Yani gelir tablosunda raporlanan amortisman giderleri, sabit kıymetlerin enflasyon düzeltmesi sırasında zaten düzeltildiği için tekrar gelir tablosu düzeltmesinde düzeltmeye tabi tutulmaması gerekmektedir. Eğer şirketin muavini üzerinden yapılan çalışmada aylık bazda dökülen gelir ve gider kalemleri içinde amortisman giderleri varsa bunların elimine edilmesi gerekmektedir.
• Gelir tablosu enflasyon düzeltmesi çalışmasına dayanak oluşturan muavin, şirketin VUK çerçevesinde tuttuğu kayıtların neticesinde oluşmaktadır. TFRS çevrimi sırasında gelir tablosu kalemlerinin bazıları, TFRS’ye uyum için, başka hesaplara sınıflanması gerekmektedir. Örneğin; şirket VUK çerçevesinde maddi duran varlık satış kârını 679 no.lu hesaba kaydetmiş olsun. TFRS çevrimi sırasında bu tutarın gelir tablosunda “yatırım faaliyetlerinden elden edilen gelirler” kaleminde raporlanması için TFRS hesap planında başka bir hesaba sınıflanması gerekecektir. VUK kayıtlarına göre oluşan muavin üzerinden aylık gelir ve gider kalemlerini döktürüp enflasyon kayıtlarını oluşturduğumuzda, 679 no.lu hesaba kaydettiğimiz enflasyon farkının sınıflama kayıtları açısından gözden geçirilmesi gerekmektedir. Maddi duran varlık satış kârının enflasyon etkisi 679 no.lu hesaba kayıtlandı ancak maddi duran varlık satış kârı TFRS çevrimi sırasında başka bir gelir tablosu hesabına sınıflandı. Bu durumda 679’dan başka hesaba gönderilen maddi duran varlık satış kârının enflasyon etkisinin de sınıflandırıldığı hesaba gönderilmesi gerekmektedir. Yoksa maddi duran varlık satış kârı başka hesapta, enflasyon farkı başka hesapta kalmış olur. Onun için gelir tablosu enflasyon düzeltme kayıtları bittikten sonra gelir tablosu sınıflamaları gözden geçirilmeli, sınıflanan kalemlerin enflasyon farklarının da ilgili hesaba sınıflanması gerekmektedir.

Gelir tablosu enflasyon düzeltmesinde karşılaşılacak özellikli durumları özetlemeye çalıştım. Başka bir yazımızda görüşmek dileğiyle…

18.03.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.