Doç. Dr. Ahmet Gökgöz
İBA Eğitim ve Danışmanlık Hizmetleri A.Ş.
ahmetgokgoz@ibakademi.com

Yabancı Para Çevrim Farkları Enflasyon Düzeltmesine Tabi Tutulacak mı?

TFRS çerçevesinde hazırlanan finansal tablolarda özkaynak içerisinde sunulan kazanç veya kayıplara “diğer kapsamlı gelir” denilmektedir. Diğer kapsamlı gelirler; kâr veya zararda sınıflandırılacak diğer kapsamlı gelirler ve kâr veya zararda sınıflandırılmayacak diğer kapsamlı gelirler olmak üzere iki başlıkta sunulmaktadır. Kâr veya zararda sınıflandırılacak diğer kapsamlı gelirlerden birisi yabancı para çevrim farklarıdır.

Yabancı Para Çevrim Farkları iki durumda ortaya çıkabilmektedir.

Birincisi; fonksiyonel para birimi USD, Euro gibi yabancı para olan şirketlerin TTK md. 70 gereği sunum para birimi olarak TL’ye çevrimi sonucu ortaya çıkmaktadır. Şirketler, fonksiyonel para birimi TL dışındaki bir para birimi ise, yabancı para birimiyle sunduğu finansal tablolarının yanında TTK md. 70 gereği tablolarını TL’ye çevirerek ikinci bir finansal tablo da sunarlar. Çünkü TTK md. 70’e göre; finansal tablolar Türkçe ve TL olarak sunulması gerekmektedir. Örneğin; Türk Hava Yolları’nın fonksiyonel para birimi USD’dir. Ancak TTK gereği USD finansal tablolarını TL’ye çevirerek TL finansal tablolarını da sunar. Türk Hava Yolları’nın fonksiyonel para birimi USD, sunum paramı birimi ise TL’dir. Yabancı para çevrim farkları ilk olarak fonksiyonel para biriminden sunum para birimine çevrimde ortaya çıkar.

İkincisi; ana ortağın finansal tablolarına konsolide olacak bağlı ortaklığın fonksiyonel para biriminin ana ortağın para biriminden farklı olması durumunda TMS 21 gereği bağlı ortaklığın finansal tablolarının ana ortağın para birimine çevrilmesinde ortaya çıkar.

İki durumda da yabancı para çevrim farkları özkaynak içinde kâr veya zararda sınıflandırılacak diğer kapsamlı gelirler içinde sunulur.

Peki yabancı para çevrim farkları enflasyon düzeltmesine tabi olacak mı?

Öncelikle şu meselenin altını çizmek lazım. TMS 29 çerçevesinde enflasyon düzeltmesi, fonksiyonel para birimi, yüksek enflasyonlu ülkenin para birimi olan şirketlerde uygulanacak. Yani fonksiyonel para birimi USD, Euro gibi yüksek enflasyonlu ülkenin para birimi olmayan şirketlerde enflasyon düzeltmesi yapılmayacak.

Yabancı paralı bir finansal tabloyu TTK md. 70 gereği sunum para birimi olan TL’ye çevirirken veya ana ortağa konsolide etmek için ana ortağın para birimine çevirirken yabancı paralı tabloya çevrim ile ilgili uygulayacağımız kuralları ikiye ayırmak lazım.

1. Yabancı paralı tablo yüksek enflasyonlu ülkenin bir para birimi ile hazırlanmamışsa (örneğin USD, Euro) enflasyon düzeltmesi yapılmadan TMS 21’in kurallarına göre çevrim yapılacak. Varlıklar-Yükümlülükler kapanış kuru, Gelir Tablosu-Özkaynaklar ortalama kur, sermaye gibi tutarlar nominal değeri ile çevrilerek sunulacaktır. Aradaki bütün farklar, özkaynak içerisinde, yabancı para çevrim farkları kaleminde raporlanacaktır.
2. Yabancı paralı tablo yüksek enflasyonlu ülkenin bir para birimi ile hazırlanmışsa (örneğin Arjantin Pesosu) çevrim yapmadan önce, yabancı paralı tablo, yabancı paranın ait olduğu ülkenin endeksine göre, enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak sonra çevrim yapılacak. Enflasyon düzeltmesi yapılmış bir yabancı paralı tablo çevrim yapılırken de TMS 21’deki klasik çevrim kuralları geçerli değil, bu durumda bütün kalemler kapanış kurundan çevrilerek sunulacaktır.

Özetle enflasyon muhasebesi kurallarını fonksiyonel para biriminin yüksek enflasyonlu olması durumuna göre çevrimden önce işletmek gerekecek. TL’ye yapılan çevrimden sonra enflasyon muhasebesi ile ilgili yapılacak bir işlem olmayacak.

Ana ortağa konsolide etmek için çevrilen bağlı ortaklığın tablosunda ortaya çıkan yabancı para çevrim farkları kalemi kendi başına enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak mı? Hayır tutulmayacak.

Yabancı para çevrim farkları kalemi; farklı bir para birimine çevirmeden ortaya çıkan, çevrimden kaynaklı aktif-pasif denkleştirme görevi gören bir sonuç hesabıdır. Özkaynaklarda dönemsel itibariyle biriken bir fon hesabı değil bazı dönemler pozitife bazı dönemler de negatife dönen bir sonuç hesabıdır.

Enflasyon düzeltmesi yapmış bir ana ortağa konsolide olan bir yabancı paralı mali tabloda, konsolidasyon sırasında dikkat edilmesi gereken bazı noktalar mevcuttur. Örneğin; TMS 29’a göre enflasyon düzeltmesi yapılmış bir ana ortak tabloları ile yabancı para çevrimi yapılarak ana ortağa konsolide edilmiş bir bağlı ortak tablolarında eliminasyon kısmında bazı sorunlar yaşanacaktır. Birbirleri arasındaki gelir ve giderler elimine edilirken; ana ortağın kâr veya zarar tablosu enflasyon düzeltmesi yapıldığı, ancak bağlı ortaklığın tablosunda yabancı para çevrimi yapıldığı için gelir-gider kalemleri birbirini tutmayacaktır. Eliminasyon işlemleri sırasında burada ortaya çıkan farkların yabancı para çevrim farkları ilişkilendirilmesinin en makul yol olduğunu düşünüyorum.

Ana hatlarıyla konuyu özetlemek istedim. Detaya dair eklenecek, eleştirilecek elbette konular vardır…

22.01.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.