Ahmet Erarslan
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilim Uzmanı
ersmüsavirlik@gmail.com

Denetim Türleri

Muhasebe denetiminde amaç, işletme ilgililerine ilgilendikleri bilgilerin güvenilir olup olmadığı konusunda görüş bildirmektir (Bozkurt, 2010:27).

Denetimin farklı türleri üç başlık altında ele alınabilir. Bunlar; Mali tablolar denetimi, Uygunluk denetimi ve Faaliyet denetimidir.  

Türkiye’de denetim denince ilk akla gelen şey muhasebe denetimi ve muhasebe denetimi denince de anlaşılan Bağımsız denetim. Bağımsız denetim de finansal tabloların denetimi demektir. Muhasebe denetimi esas itibariyle mali tabloların denetimi yanında uygunluk denetimi ve faaliyet denetimi gibi alanları da kapsayan geniş bir içeriğe sahiptir. Ancak günümüzde bağımsız denetim şirketlerince uygulamada ağırlıklı olarak yalnızca mali tabloların denetlendiği görülmektedir.

1. Mali Tablolar Denetimi

Bilindiği üzere muhasebede birinci işlev işletme ile ilgili finansal nitelikli işlemlerin tanımlanması, kaydedilmesi, sınıflandırılması ve bunların özetlenmesi süreçleridir.  Bu sürecin sonunda muhasebe bilgisinin raporlandığı temel finansal tablolar bilanço ve gelir tablosudur (Erdoğan, 2006:3).

Muhasebe denetimi denetçilerin denetledikleri işletmelere ait olan bu mali tablolar hakkında bir görüş oluşturmalarına dayanan ve günümüzde en fazla gelişmiş ve uygulama alanı bulan denetim türüdür. Bunun anlamı bir işletmenin mali durum ve faaliyet sonuçlarını gösteren mali tabloların, doğru ve dürüst, genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine ve yasal mevzuata uygun olup olmadığı konusunda bir görüş oluşturmaktır (Ataman vd., 2011:18).

Kısaca mali tablolar denetimi, mali tabloların bir bütün olarak gerçeği yansıtıp yansıtmadığının denetimidir (Çaldağ, 2007:39).

2. Uygunluk Denetimi

Kişileri veya ekonomik birimleri kapsayan, bu kişiler ile ekonomik birimlerin yasal olarak önceden belirlenmiş hukuki kurallara uygun davranılıp davranılmadığının kontrolü amaçlayan denetime uygunluk denetimi denilmektedir (Akbıyık, 2005:40).

Önceden belirlenmiş kurallar iki farklı grup tarafından oluşturulmaktadır. Bunların birincisi, işletmelerin tepe yönetimleri ve ikincisi devlet kurumlarıdır. İşletmeler kendi bünyelerindeki çalışma düzenini sağlayabilmek için, çalışanlarına uymaları gereken kuralları belirlemektedirler. Bu belirlenen kurallara uyulup uyulmadığını öğrenebilmek için de denetim olgusuna başvurmaktadırlar. İşletmelerde bu tür denetimler genellikle iç denetçiler  tarafından yapılmaktadır. Bu duruma örnek olarak, bir işletmenin ödeme fişlerinin yetkili kişiler tarafından imzalanıp imzalanmadığının iç denetçi tarafından incelenmesi verilebilir. Devlet kurumları ise kendi konuları dâhilinde uyulması gereken çeşitli kurallar oluştururlar. Bunlara uyulup uyulmadığını saptamak için de kendi elemanlarına denetim yaptırırlar. Bu denetimlerin kapsamına kamu kurumları ve özel sektör işletmeleri girmektedir. Bu duruma bir örnek vergi dairesi çalışanlarının, vergi tahsilâtlarında sürelere uyup uymadığının denetim elemanlarınca incelenmesidir. Bir diğer örnek ise işletmelerin asmaları gereken birtakım belgelerin işyerlerinde asılı olup olmadığının incelenmesidir (Bozkurt, 2010:28-29).

3. Faaliyet Denetimi

Bu tür denetim, işletme faaliyetlerinin etkinlik ve verimliliğini denetlemeye yöneliktir. İşletmede yapılan her türlü faaliyet önceden belirlenmiş usul ve yöntemler çerçevesinde yapılır. Mevcut işletme faaliyetlerinin belirlenmiş usul ve yöntemlere uygun olup olmadığı faaliyet denetiminin konusudur. Bu tür denetimler kamu denetçileri ve iç denetçiler tarafından yürütülür (Bakır, 2007:20).

KAYNAKLAR

1. Bakır, Mehmet. Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Mevzuatı İlavaeli Denetim. (5. Basım). Dilara Yayınevi, Trabzon 2007.
2. Bozkurt, Nejat. Muhasebe Denetimi. (5. Basım) Alfa Yayınları, İstanbul 2010.
3. Çaldağ, Yurdakul. Denetim ve Raporlama Finansal Tablolar ve Analiz Teknikleri. Gözden Geçirilmiş ve İlave Sorularla (5. Baskı) Gazi Kitabevi, Ankara, 2007.
4. Akbıyık, Sedat. Vergi Uygulamaları Yönüyle Denetim ve Raporlama. Ekin Kitabevi, Ankara 2005.
5. Ataman, Ümit, Hacırüstemoğlu, Rüstem ve Bozkurt, Nejat.  Muhasebe Denetimi Uygulamaları. (1. Baskı) Alfa Basın Yayım Dağıtım, İstanbul 2001.
6. Erdoğan, Melih.  Denetim Kavramsal ve Teknolojik Yapı. Güncelleştirilmiş (3. Baskı) Maliye ve Hukuk Yayınları, Ankara, 2006.

15.12.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.