Ahmet Durmuş
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
ahmetdurmuss@hotmail.com

Maliyet Muhasebesi Kayıtları ve Önemli Hatırlatmalar

Maliyet muhasebesi; Bir ürünü, bir mamülü ortaya çıkarmak için yapılan harcamayı ve katlanılan fedakarlıkları gösterir. Üretilen ürünün maliyet kontrolü için, planlama için, yönetim kararlarına yardımcı olmak için ihtiyaç duyulan sistem maliyet muhasebesidir.

Maliyet: İşletmelerin faaliyet konusuna giren mal veya hizmetlerin elde edilmesi için katlandığı her türlü faktörlerin para olarak ifade edildiği toplam değere maliyet denir.

Harcama: Herhangi bir amaçla işletme tarafından ödenen nakit, transfer edilen varlığın, katlanılan borcun parasal ifadesidir.

Gider: Dönem gelirinin elde edilmesi amacıyla kullanılmış veya tüketilmiş maliyetlerdir.

Hasılat: Mal veya hizmetlerin satışından; faiz, kira, iştirak geliri gibi elde edilen brüt tutarlarıdır.

Zarar: İşletmenin varlıklarındaki karşılıksız tükenmelerdir.

Maliyet (İmalat) Muhasebesi bütün üretim işletmelerinde kullanılması gerekmektedir. Maliyet muhasebesinde tahmine göre kayıt yapılabilir, Ölçü birimi para dışı karakterler olabilir.

ÜRETİM KAYITLARI

Üretime başlamadan önce hammadde alınır. İlk maddeler, yardımcı maddeler, işletme, ambalaj, kırtasiye, vb. malzemeler (alış bedeli + alış ile ilgili giderler) 150 İLK MADDE ve MALZEME Hesabına borç yazılır.

HAMMADDE ALIŞI KAYDI

1- İşletme 1000.000 TL+ %20 KDV veresiye Hammadde satın almıştır.

----------------------------------------/------------------------------------------

150 İLK MADDE VE MALZEME 1.000.000

191 İNDİRİLECEK KDV               200.000

                                                        320 SATICILAR 1200.000

Hammadde alışı

----------------------------------------/------------------------------------------

HAMMADDE İADE KAYDI

2- İşletme aldığı 1000.000 TL lik hammaddenin 200.000 TL+ %20 KDV sini satıcıya iade etmiştir.

----------------------------------------/------------------------------------------

320 SATICILAR                           240.000

                             150 İLK MADDE VE MALZEME    200.000

                             391   ALIŞ İADE KDV                       40.000 

Hammadde İade Kaydı

----------------------------------------/------------------------------------------

HAMMADDENİN ÜRETİME VERİLMESİ KAYDI

3- İşletme 500.000 TL’ lik hammaddeyi üretime sevk etmiştir.

----------------------------------------/------------------------------------------

710 DİREKT İLK MADDE VE MALZ.   500.000

                           150 İLK MADDE VE MALZEME    500.000

----------------------------------------/-----------------------------------------

İŞÇİLİK ÜCRETLERİNİN HESAPLANMASI

Direkt işçilik Giderleri: Bu giderler esas üretim gider yerleri ile ilgilidir ve belli bir mamül veya hizmetin üretim maliyetine doğrudan doğruya yüklenebilen işçilik giderlerini kapsar.

Endirekt İşçilik:

1. Üretim maliyetine doğrudan yüklenemeyen ve direkt işçilik dışında kalan işçilik,

2. Üretim fonksiyonu ve bu fonksiyonun devamı yönünden esas olmakla birlikte doğrudan üretim maliyetine girmeyen ya da bir başka ifadeyle üretilen mamullerle ilişkisi doğrudan kurulamayan işçiliktir.

4- Fabrikaya ait Brüt 300.000 TL işçilik giderinin 232.500 TL si direk işçilik, 67.500 TL endirekt işçilik gideridir. Genel yönetim için harcanan işçilik tutarı 35.000 TL, Pazarlama bölümü için 65.000 TL işçilik ödenecektir.

a. SSK işçi işveren Payları    130.000 TL
b. Vergi Kesintileri                  80.000 TL
c. Ödenecek Net Ücret           190.000 TL

-------------------------------------------/--------------------------------------------

720 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ     232.500
730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ       67.500
760 PAZ.SATIŞ DAĞ.GİDERLERİ        35.000
770 GENELYÖNETİM GİDERLERİ     65.000

                               360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR    80.000
                               361 ÖDENECEK SOSYAL.GÜV.KES.    130.000
                               335 PERSONELE BORÇLAR                 190.000
------------------------------------------/--------------------------------------------

AMORTİSMAN KAYITLARI

Fabrika binası ya da üretimde kullanılan makineler için ayrılan amortisman giderleri 730 hesabında takip edilir.

5- Aralık ayında fabrika binası ve makineler için 20.000 TL, satış mağazası ve demirbaşları için 7.000 TL, genel müdürlük binası ve demirbaşları için 8.000TL, amortisman gideri hesaplanmıştır.

----------------------------------------/----------------------------------------

730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ       20.000
760 PAZ.SATIŞ DAĞ.GİDERLERİ          7.000
770 GENELYÖNETİM GİDERLERİ       8.000
                    257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR    35.000

----------------------------------------/----------------------------------------

FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETLERİ KAYITLARI

Fazla mesai ücretleri de normal ücret gibi işçilik gideri kapsamında değerlendirilir. (zamların) maliyete katılması konusunda üç tür uygulama söz konusudur.

1. Siparişin acele yetiştirilmesi söz konusu ise ve maliyet artışı müşteri tarafından kabul edilmiş ise, fazla çalışma ücretleri (Direkt İşçilik Giderleri) içinde yer alır ve üretilen malların maliyetine doğrudan yüklenir.

2. Fazla çalışma kapasitesi yetersizliğinden ileri geliyorsa, fazla çalışma ücretleri (Genel Üretim Giderleri) arasında yer alır ve üretilen malların maliyetine dolaylı olarak yüklenir.

3. Fazla çalışma normal çalışma süresinin iyi kullanılmasından anormal koşullardan ileri geliyorsa, fazla çalışma ücretleri doğrudan sonuç hesaplarına aktarılır.

İŞÇİ KIDEM TAZMİNATLARI

İşçiler için hesaplanan kıdem tazminatları 730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ Hesabının borcuna yazılır.

DİĞER İŞLETME GİDERLERİ (GÜG)

Malzeme ve işçilik giderleri dışındaki üretim ile ilgili giderler diğer işletme gideri ( genel üretim gideri) olarak isimlendirilir.

1. Endirekt ilk madde ve malzeme
2. Endirekt işçilikler
3. Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler (Elektrik, Gaz, Su Giderleri, Haberleşme Giderleri, Bakım Onarım Giderleri, Taşeron Giderleri, vb)
4. Çeşitli Giderler (Sigorta, kira vb. Giderler)
5. Vergi, Resim ve Harçlar
6. Amortisman ve Tükenme Payları dır.

680-ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER VE ZARARLARI HESABININ DOĞRU KULLANIMI

680 Çalışmayan Kısım Gider ve Zaraları Hesabının İşleyişi: Giderler ortaya çıktığında hesabın borcuna kaydedilir. Dönem sonunda bu hesap 690 Dönem Kar veya Zararı Hesabına aktarılarak kapatılır.

Çalışılmayan işçilik giderlerinin muhasebe kayıtları;

İşçilik ücretleri her zaman yukarıdaki gibi gerçekleşmeyebilir. Bazen bazı üretim bölümleri çalışamaz ya da az çalışabilir. Çalışılmayan dönemlere ilişkin işçilik maliyete eklenmelidir.

İşyerinin önleyemeyeceği nedenlerle (grev, deprem vb.) boşa geçen zamanlara düşen ücret giderleri verimsiz işçilik olarak tanımlanır. Verimsiz işçilik geçmiş yılların istatistikî bilgilerine dayanılarak her ay ortalama ne kadar zaman kaybı olacağı tahmin edilir, yine aynı yolla bulunacak ortalama ücretle çarpılır ve verimsiz işçilik hesaplanır.

Eğer boş işçilik, işletmenin kontrol edemeyeceği nedenlerden, örneğin tabi afetlerden grevlerden ileri gelmiş ise, (680 ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER VE ZARARLARI) hesabına alınarak sonuç hesabına devredilmelidir.

AMORTİSMAN GİDERLERİNİN ÇALIŞMAYAN KISIM GİDERLERİNE DEVRİ

1 Sıra nolu Muhasebe sistemi uygulama Genel Tebliği’nin Muhasebe Usul ve Esaslar-Tekdüzen Hesap Çerçevesi, Hesap Planı Açıklamaları bölümünde  ‘’680 -Çalışmayan Kısım Gider ve Zararları’’ hesabında;’’ Üretimle ilgili giderlerden çalışmayan dönem  ve çalışmayan kısımlara ait giderleri içerir.’’ açıklamalara yer verilmiştir.

Örnek: işletme 18.12.2024 tarihinde 250.000 TL maliyet bedelli ve faydalı ömrü 5 yıl olan bir makineyi aktifine dahil etmiştir.

Vuk madde 320 ye göre bu makine için 2024 yılından gider kaydedilmesi gereken amortisman tutarı 50.000 TL dir.Bu tutarın tamamı 730 hesaba kaydedilirse , Aralık ayında üretilen mamüllere tamamı dağıtım anahtarı yolu ile yüklenecektir.

Eğer kıst amortismanı günlük esasta uygularsak,365 günlük sürenin sadece 13 günü imalat faaliyetinde kullanılan bu makinenin sadece 1.780.82TL amortisman giderinin 730 hesapta, kalan 48.219,18 TL ise 680 hesapta muhasebeleştirilmesi gerekir.

6- Bu işlemi yani 50.000 TL nin hepsini 730 hesabından muhasebeleştirip yansıtma hesaplarını yaparken 48.219,18 TL sini 680 hesabına aktarabiliriz, yada amortisman ayırma fişinin içinde ayırabiliriz.

----------------------------------------/----------------------------------------

730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ       1.780,82
680 ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER.      48.219,18

                     257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR    50.000

----------------------------------------/----------------------------------------

Yansıtma hesapları aracılığı ile üretim maliyetleri yarı mamul-Üretim hesabına aktarılması

680 Hesabının bakiyesi olan 48.219,18 TL yi aynı fiş içinde kullandığımız için yansıtmalarda dahil etmeyeceğiz. Sadece kapanış hesaplarında alacak çalıştırıp dönem Kar Zararına aktarılacaktır.

7- Üretim giderlerinin Yansıtılması

----------------------------------------/----------------------------------------

151 YARI MAMÜLLER -ÜRETİM HS.  821.780,82     

                             711 DİMM GİDER YANSITMA HES.     500.000

                             721 DİREKT İŞÇİLİK GİDER.YANS.     232.500

                             731 GENEL ÜRETİM GİD.YANS.HS.    89.280,82

----------------------------------------/--------------------------------------------

8- Yarı Mamül hesabının Mamül hesabına aktarılması

----------------------------------------/-----------------------------------------------

152 MAMÜLLER      821.780,82

                             151 YARI MAMÜLLER -ÜRETİM HS.     821.780,82       

----------------------------------------/-----------------------------------------------             

9- Yansıtma hesaplarının Kapanış kaydı

----------------------------------------/-------------------------------------------

711 DİMM GİDER YANSITMA HES.  500.000
721 DİREKT İŞÇ.GİD.YANSIT.HES.  232.500
731 GENEL ÜRETİM GİD.YANS.HS. 89.280,82
710 DİREKT İLK MAD.VE MALZ.GİD.  500.000

              720 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ         232.500
              730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ       89.280,82

----------------------------------------/--------------------------------------------

10- Üretilen mamullerden Maliyeti 600.000 TL lik kısmı satılmıştır.

-----------------------------------------/-------------------------------------------

620 SATILAN MAMÜL MALİYETİ   600.000

                                                           152 MAMÜLLER.  600.000                   
----------------------------------------/--------------------------------------------

Burada yaklaşık 10 adet yevmiye kaydıyla göstermeye çalıştım. Her işletmenin sektörüne göre, iş planına göre, toplam kalite yönetimi ilkelerine göre bir yol haritasının belirlenmesi gerekir.

ÖNEMLİ NOTLAR

• Fire oranları ve miktarları için Ticaret odasının sitesinden oranlarına bakmakta fayda vardır.
• Fire oranları ile üretim reçeteleri oluşturulup takip edilmelidir.
• Stok envanteri ile mizan arasında her üretim öncesi ya da sonra mutabakat yapılmasında fayda    vardır.
• Sektöre en uygun maliyet kontrol yöntemi seçmenin önemi büyüktür.
• Yapılan üretimlerle ilgili Maliyet kaydı oluşturulmalıdır.
• Stok kartları ve üretim reçetelerinin doğru bir şekilde incelenmesi ve kontrol edilmesi son derece önemlidir.
• Üretimin asıl bünyesinde çalışan esas işçilik giderleri 720 hesabında takip edilmelidir.
• Yardımcı işçilikler ve yardımcı malzemeler 730 hesabında takip edilmelidir.
• Üretilen her bir ürün için stok kartı açılmalı; fire ve kullanım oranları ile üretim reçeteleri oluşturulmalıdır.
• 151-ÜRETİM HESABI ; ay sonlarında 152-MAMUL HESABI na aktarılmalıdır.
• Hammadde ve malzemelerde depoya giren her bir ürün için Stok kartı açılmalıdır.
• Satılan Mamul adetlerine göre otomatik olarak (FİFO, ORT Maliyet..) Satılan Mamuller; 620 SMM Hesabına aktarılmalıdır.
• Geçici vergi dönemlerinde yapılan imalat yevmiye kayıtlarını incelemelidir.

27.11.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.