Ahmet Durmuş
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
ahmetdurmuss@hotmail.com

Maliyet (İmalat) Muhasebesi Kayıtlarıyla İlgili Önemli Bilgiler ve Örnekler

Maliyet muhasebesi; Bir ürünü, bir mamülü ortaya çıkarmak için yapılan harcamayı ve katlanılan  fedakarlıkları gösterir. Üretilen ürünün maliyet kontrolü için, planlama için, yönetim kararlarına yardımcı olmak için ihtiyaç duyulan sistem maliyet muhasebesidir.

Maliyet: İşletmelerin faaliyet konusuna giren mal veya hizmetlerin elde edilmesi için katlandığı her türlü faktörlerin para olarak ifade edildiği toplam değere maliyet denir.

Harcama: Herhangi bir amaçla işletme tarafından ödenen nakit, transfer edilen varlığın, katlanılan borcun parasal ifadesidir.

Gider: Dönem gelirinin elde edilmesi amacıyla kullanılmış veya tüketilmiş maliyetlerdir.

Hasılat: Mal veya hizmetlerin satışından; faiz, kira, iştirak geliri gibi elde edilen brüt tutarlarıdır.

Zarar: İşletmenin varlıklarındaki karşılıksız tükenmelerdir.

Maliyet (İmalat) Muhasebesi bütün üretim işletmelerinde kullanılması gerekmektedir. Maliyet muhasebesinde tahmine göre kayıt yapılabilir, Ölçü birimi para dışı karakterler olabilir.

Üretim Kayıtları

Üretime başlamadan önce hammadde alınır. İlk maddeler, yardımcı maddeler, işletme, ambalaj, kırtasiye, vb. malzemeler (alış bedeli + alış ile ilgili giderler) 150 İLK MADDE ve MALZEME Hesabına borç yazılır.

Hammadde alışı Kaydı

1. İşletme 100.000 TL+ %18 KDV veresiye Hammadde almıştır.

Mad. No	AÇIKLAMA	BORÇ	ALACAK
1	150 İLK MADDE VE MALZEME	100.000
	191 İNDİRİLECEK KDV	18.000
	320 SATICILAR		118.000
	Hammadde alışı

Hammadde iade kaydı

2. İşletme aldığı 100.000 TL lik hammaddenin 20.000 TL+ KDV  sini satıcıya iade etmiştir.

Mad. No	AÇIKLAMA	BORÇ	ALACAK
2	320 SATICILAR	23.600
	150 İLK MADDE VE MALZEME		20.000
	391 ALIŞ İADE  KDV		3.600
	Hammadde alış iadesi

Hammaddenin Üretime Verilmesi Kaydı

3. İşletme 60.000 TL’ lik hammaddeyi üretime sevk etmiştir.

Mad.	AÇIKLAMA	BORÇ	ALACAK
3	710 DİREK İLK MAD. MALZ. GİD.	60.000
	150 İLK MADDE VE MALZEME		60.000
	Üretime sevk edilen hammadde

İşçilik Ücretlerinin Hesaplanması

Direkt işçilik giderleri : Bu giderler esas üretim gider yerleri ile ilgilidir ve belli bir mamül veya hizmetin üretim maliyetine doğrudan doğruya yüklenebilen işçilik giderlerini kapsar.

Endirekt İşçilik:

1. Üretim maliyetine doğrudan yüklenemeyen ve direkt işçilik dışında kalan işçilik,

2. Üretim fonksiyonu ve bu fonksiyonun devamı yönünden esas olmakla birlikte doğrudan üretim maliyetine girmeyen ya da bir başka ifadeyle üretilen mamullerle ilişkisi doğrudan kurulamayan işçiliktir.

4- Fabrikaya ait Brüt 30.000 TL işçilik giderinin 14.000 TL si direk işçilik, 8.000 TL’sı endirekt işçilik gideridir. Genel yönetim için harcanan işçilik tutarı 3.500 TL, Pazarlama bölümü için 4.500 TL işçilik ödenecektir.

1. SSK işçi işveren Payları   9.750 TL
2. Vergi Kesintileri                 3.825 TL
3. Ödenecek Net Ücret         16.425 TL

Mad.	AÇIKLAMA	BORÇ	ALACAK
4	720 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ	14.000
	730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ	8.000
	760 PAZ.SATIŞ DAĞITIM GİDER.	4.500
	770 GENEL YÖNETİM GİDER.	3.500
	360 ÖDENECEK VERGİ VE FONL.		3.825
	361 ÖD  SOSYAL GÜVENLİK KES.		9.750
	335  PERSONELE  BORÇLAR HS.		16.425
	İşçilik ücret tahakkuku

Amortisman Kayıtları

Fabrika binası ya da üretimde kullanılan makineler için ayrılan amortisman giderleri 730 hesabında takip edilir.

5. Aralık ayında fabrika binası ve makineler için 2.000 TL, satış mağazası ve demirbaşları için 700 TL, genel müdürlük binası ve demirbaşları için 800 TL, amortisman gideri hesaplanmıştır.

Mad.	AÇIKLAMA	BORÇ	ALACAK
5	730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ	2.000
	760 PAZ.SATIŞ DAĞITIM GİDER.	700
	770 GENEL YÖNETİM GİDER.	800
	257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR		3.500
	Amortisman ayrılması

Fazla Çalışma Ücretleri Kayıtları

Fazla mesai ücretleri de normal ücret gibi işçilik gideri kapsamında değerlendirilir. (zamların) maliyete katılması konusunda üç tür uygulama söz konusudur.

1. Siparişin acele yetiştirilmesi söz konusu ise ve maliyet artışı müşteri tarafından kabul edilmiş ise, fazla çalışma ücretleri (Direkt İşçilik Giderleri) içinde yer alır ve üretilen malların maliyetine doğrudan yüklenir.

2. Fazla çalışma kapasitesi yetersizliğinden ileri geliyorsa, fazla çalışma ücretleri (Genel Üretim Giderleri) arasında yer alır ve üretilen malların maliyetine dolaylı olarak yüklenir.

3. Fazla çalışma normal çalışma süresinin iyi kullanılmasından anormal koşullardan ileri geliyorsa, fazla çalışma ücretleri doğrudan sonuç hesaplarına aktarılır.

İşçi kıdem tazminatları

İşçiler için hesaplanan kıdem tazminatları 730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ Hesabının borcuna yazılır.

Diğer İşletme Giderleri (GÜG)

Malzeme ve işçilik giderleri dışındaki üretim ile ilgili giderler diğer işletme gideri ( genel üretim gideri) olarak isimlendirilir.

1. Endirekt ilk madde ve malzeme
2. Endirekt işçilikler
3. Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler (Elektrik, Gaz, Su Giderleri, Haberleşme Giderleri, Bakım Onarım Giderleri, Taşeron Giderleri, vb)
4. Çeşitli Giderler (Sigorta, kira vb. Giderler)
5. Vergi, Resim ve Harçlar
6. Amortisman ve Tükenme Payları dır.

680-Çalışmayan Kısım Gider ve Zararları Hesabının Doğru Kullanımı

680 Çalışmayan Kısım Gider ve Zaraları Hesabının İşleyişi: Giderler ortaya çıktığında hesabın borcuna kaydedilir. Dönem sonunda bu hesap 690 Dönem Kar veya Zararı Hesabına aktarılarak kapatılır.

Çalışılmayan işçilik giderlerinin muhasebe kayıtları;

İşçilik ücretleri her zaman yukarıdaki gibi gerçekleşmeyebilir. Bazen bazı üretim bölümleri çalışamaz ya da az çalışabilir. Çalışılmayan dönemlere ilişkin işçilik maliyete eklenmelidir.

İşyerinin önleyemeyeceği nedenlerle (grev, deprem vb.) boşa geçen zamanlara düşen ücret giderleri verimsiz işçilik olarak tanımlanır. Verimsiz işçilik geçmiş yılların istatistikî bilgilerine dayanılarak her ay ortalama ne kadar zaman kaybı olacağı tahmin edilir, yine aynı yolla bulunacak ortalama ücretle çarpılır ve verimsiz işçilik hesaplanır.

Eğer boş işçilik, işletmenin kontrol edemeyeceği nedenlerden, örneğin tabi afetlerden grevlerden ileri gelmiş ise, (680 ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER VE ZARARLARI) hesabına alınarak sonuç hesabına devredilmelidir.

Amortisman Giderlerinin Çalışmayan Kısım Giderlerine Devri

1 Sıra nolu Muhasebe sistemi uygulama Genel Tebliği’nin Muhasebe Usul ve Esaslar-Tekdüzen Hesap Çerçevesi, Hesap Planı Açıklamaları bölümünde  ‘’680 -Çalışmayan Kısım Gider ve Zararları’’ hesabında;’’ Üretimle ilgili giderlerden çalışmayan dönem  ve çalışmayan kısımlara ait giderleri içerir.’’ açıklamalara yer verilmiştir.

Örnek: işletme 18.12.2020 tarihinde 25.000 TL maliyet bedelli ve faydalı ömrü 5 yıl olan bir makineyi aktifine dahil etmiştir.

Vuk madde 320 ye göre bu makine için 2020 yılından gider kaydedilmesi gereken amortisman tutarı 5.000 TL dir.Bu tutarın tamamı 730 hesaba kaydedilirse , Aralık ayında üretilen mamüllere tamamı dağıtım anahtarı yolu ile yüklenecektir.

Eğer kıst amortismanı günlük esasta uygularsak,365 günlük sürenin sadece 13 günü imalat faaliyetinde kullanılan bu makinenin sadece 178 TL amortisman giderinin 730 hesapta, kalan 4.822 TL nin ise 680 hesapta muhasebeleştirilmesi gerekir.

6. Bu işlemi yani 5.000 TL nin hepsini 730 hesabından muhasebeleştirip yansıtma hesaplarını yaparken 178 TL sini 680 hesabına aktarabiliriz, yada  amortisman ayırma fişinin içinde ayırabiliriz.

Mad.	AÇIKLAMA	BORÇ	ALACAK
6	730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ	178
	680  ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER VE ZAR.	4.822
	257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR		5.000
	Amortisman ayrılması

Yansıtma hesapları aracılığı ile üretim maliyetleri yarı mamul-Üretim hesabına aktarılması

680 Hesabının bakiyesi olan 178 TL yi aynı fiş içinde kullandığımız için yansıtmalarda dahil etmeyeceğiz. Sadece kapanış hesaplarında alacak çalıştırıp dönem kar zararına aktarılacaktır.

7. Üretim giderlerinin Yansıtılması

Mad.	AÇIKLAMA	BORÇ	ALACAK
7	151 YARI MAMULLER –ÜRETİM HS	84.178
	711 DİMM GİDER. YANSITMA HES.		60.000
	721 DİREKT İŞÇİLİK GİD. YAN. HS.		14.000
	731 GENEL ÜRETİM GİD.YANSI.HS.		10.178
	Üretim Giderlerinin Yansıtılması

8. Yarı Mamül hesabının Mamül hesabına aktarılması

Mad.	AÇIKLAMA	BORÇ	ALACAK
8	152 MAMÜLLER	84.178
	151 YARI MAMULLER –ÜRETİM HS		84.178
	Yarımamüllerin Mamül Hesabına aktarılması

 9. Yansıtma hesaplarının Kapanış kaydı

Mad.	AÇIKLAMA	BORÇ	ALACAK
9	711 DİMM GİDER. YANSITMA HES.	60.000
	721 DİREKT İŞÇİLİK GİD. YAN. HS.	14.000
	731 GENEL ÜRETİM GİD.YANSI.HS	10.178
	710 DİREK İLK MAD.VE MALZ GİD		60.000
	720  DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ.		14.000
	730  GENEL ÜRETİM  GİDERLERİ		10.178
	Yansıtma hesaplarının Kapanış kaydı

10. Üretilen mamullerden 60.000 TL lik kısmı satılmıştır.

Mad.	AÇIKLAMA	BORÇ	ALACAK
10	620 SATILAN MAMÜL MALİYETİ	60.000
	152 MAMÜLLER		60.000
	Mamül Maliyeti Kaydı

Burada yaklaşık 10 adet yevmiye kaydıyla göstermeye çalıştık. Her işletmenin sektörüne göre, iş planına göre, toplam kalite yönetimi ilkelerine göre bir yol haritasının belirlenmesi gerekir.

Önemli Notlar:

Fire oranları ve miktarları için Ticaret odasının sitesinden oranlarına bakmakta fayda vardır.

Fire oranları ile üretim reçeteleri oluşturulup takip edilmelidir.

Stok envanteri ile mizan arasında her üretim öncesi ya da sonra mutabakat yapılmasında fayda    vardır.

Sektöre en uygun maliyet kontrol yöntemi seçmenin önemi büyüktür.

Yapılan üretimlerle ilgili Maliyet kaydı oluşturulmalıdır.

Stok kartları ve üretim reçetelerinin doğru bir şekilde incelenmesi ve kontrol edilmesi son derece önemlidir.

Üretimin asıl bünyesinde çalışan esas işçilik giderleri 720 hesabında takip edilmelidir.

Yardımcı işçilikler ve yardımcı malzemeler 730 hesabında takip edilmelidir.

16.04.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.