Ahmet Ağar
Sosyal Güvenlik Müşaviri
agarahmet@turmob.org.tr

İşverenler Tarafından Çalıştırılmak Üzere Yurt Dışına Götürülen İşçilerin Sigortalılığı

I- Giriş:

İşverenler tarafından çalıştırılmak üzere yurt dışına götürülen işçilerin sigortalılığı ile ilgili düzenlemeler, 5510 sayılı Kanun, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği ve Genel Sağlık Sigortası İşlemleri Yönetmeliğinde detaylı olarak yapılmıştır.

Bu düzenlemelere göre, yurt dışına çalıştırılmak üzere götürülen işçilerin sigortalılıkları iki farklı şekilde yapılmaktadır. İşçilerin götürüldükleri ülke ile Ülkemiz arasında sosyal güvenlik sözleşmesinin olup olmadığına bağlı olarak, hangi sigorta kollarına tabi olarak bildirimlerinin yapılacağı belirlenmektedir. Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelere götürülen işçiler, kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası hükümlerine tabi,  Sosyal güvenlik sözleşmesi olan ülkelere götürülen işçiler için ise tüm sigorta kollarına tabi hükümler uygulanmakta ve iki durumdaki işçiler de, 5510 sayılı Kanunun 4/a maddesi kapsamında sigortalı sayılmaktadır.          

İşverenler tarafından yurt dışında çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçilerinin sigortalıklılarının nasıl yapılacağı ve özellikle Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilmemiş ülkelere götürülen işçilerin yurt dışında çalışacakları sürelerin emeklilik hizmet sürelerine sayılması ve bu konuda hak kaybına uğramamaları için ne yapmaları gerektiği ile ilgili yanlış bilinen bazı bilgilerin açıklanması, bu makalenin konusu olacaktır

II- İşverenlerin Yurt Dışında Aldıkları İşler İçin Türkiye’de İşyeri Açmaları:           

1- İşverenlerin, yurt dışında aldıkları işleri, Türkiye’den götürecekleri işçilerle gerçekleştirecekler ise, bunun için işletme merkezinin bağlı bulunduğu SGK müdürlüğünde bu iş için işyeri dosyasını tescil ettirerek, işçilerin bildirimlerini bu dosyaya yapmaları gerekir. İşyeri tescili için işyeri bildirgesi ekine, SSİY 27. maddesinde belirtilen belgelere ilaveten yurt dışında işin alındığını belgeleyen sözleşme örneği ile ilgili ülkedeki Türkiye Dış Temsilciliği yazısı veya Dış Ticaret Müsteşarlığınca düzenlenecek belge eklenmelidir.       

2- SGK’da işyeri tescili yapıldıktan sonra, işyeri tescil numarası ile birlikte Türkiye İş Kurumuna dosya açılması ve internet şifresi için başvuruda bulunulması gerekmektedir.

3- Yurt dışına gönderilecek işçilerin SGK’ya işe giriş bildirgeleri yapılıp bu işçilerin yurt dışına gönderilmesi için İş - Kur’a başvurulup daha önce işçilerle imzalanmış olan 3 nüsha iş sözleşmelerinin İş – Kurumu tarafından tasdik edilip kayda alınması sağlanacaktır.                   

4- Eğer işverenin yurt dışında yapımını üstlendiği işe uygun SGK iş kolu kodu olan daimi mahiyette tescilli bulunan bir işyeri varsa, bu işyerinde çalışan sigortalıları geçici görevlendirme ile yurt dışına göndermek suretiyle de bu işi yapması mümkündür. 

III- İşverenler Tarafından Geçici Görevle Yurt Dışına Gönderilen İşçiler:

1- İşyerinde çalışan sigortalıların işverenleri tarafından geçici görevle yurt dışına gönderilmeleri, 5510 sayılı Kanunun 10. maddesine göre 4. maddenin (a) bendinde sayılan sigortalıların işverenleri tarafından geçici görev ile yurtdışına gönderilmeleri, (c) bendinde sayılan sigortalıların mevzuatlarında belirtilen usule uygun olarak yurt dışına gönderilmeleri veya (b) bendinde sayılanların sigortalılığa esas çalışması nedeniyle yurt dışında bulunmaları halinde, bu görevleri yaptıkları sürece,  sanki Türkiye’de çalışıyormuş gibi sigortalıların ve işverenlerin sosyal sigortaya ilişkin bütün hak ve yükümlülükleri aynen devam eder. Ancak mevzuatta geçici görev süresinin ne kadar olabileceğine ilişkin açık bir hüküm bulunmamaktadır.

2- Geçici görevle yurtdışına gönderilenler (sigorta primleri buradan yatırıldığı için) ve bunların bakmakla yükümlü olduğu aile üyeleri sağlık, sosyal güvenlik, emeklilik ve diğer haklardan geçici görev süresince aynen yararlanmaya devam edecektir.

IV- Ülkemiz ile Sosyal Güvenlik Sözleşmesi Olmayan Ülkelere İşverenler Tarafından Götürülen İşçilerin Sigortalılığı:

Bilindiği üzere, Ülkemizin diğer ülkelerle imzaladığı ikili ya da çok taraflı sosyal güvenlik sözleşmelerinde iki ülke vatandaşlarının karşılıklı olarak diğer ülkede geçici görevli ya da geçici görevli olmaksızın çalışmaları halinde hangi ülkenin sosyal güvenlik mevzuatına tabi olacaklarına ilişkin hükümler bulunmaktadır.

Ülkemiz Türkiye ile 35 ülke arasında sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilmiş olup, her ülke ile yapılan sosyal güvenlik sözleşmelerdeki hükümler farklıdır. Bu ülkelerin listesi ekte bulunmaktadır.

Eğer işverenler tarafından işçilerin götürüleceği yabancı ülke ile Ülkemiz arasında sosyal güvenlik sözleşmesi varsa bu sözleşme hükümlerine göre, yoksa bunlar hakkında 5510 sayılı Kanunun 5. maddenin (g) bendi uyarınca kısa vadeli sigorta kolları ile genel Sağlık sigortası hükümleri uygulanacaktır.

5510 sayılı Kanuna göre, Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri hakkında 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılır ve bunlar hakkında kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası hükümleri uygulanır. (%14) bu sigortalıların uzun vadeli sigorta kollarına tabi olmak istemeleri halinde, 50. maddenin ikinci fıkrasındaki Türkiye'de yasal olarak ikamet etme şartı ile diğer şartlar aranmaksızın haklarında isteğe bağlı sigorta hükümleri uygulanır.   Bu sigortalıların uzun vadeli sigorta kollarına tabi olmak istemeleri halinde, bu kapsamda isteğe bağlı hükümlerinden yararlananlardan ayrıca genel sağlık sigortası primi alınmaz.

Bu bent kapsamında yurt dışındaki işyerlerinde çalışan sigortalıların, bu sürede ödedikleri isteğe bağlı sigorta primleri 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında (SSK) sigortalılık sayılacaktır.               

Yukarıdaki açıklamadan da anlaşılacağı gibi, Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde çalıştırılmak üzere götürülen işçiler adına iş kazası primi ile genel sağlık sigortası primi ödenmektedir. Bu işçilerin istemesi halinde aldıkları ücretin % 20’si olan uzun vadeli sigorta kollarına ait primlerini, yurt dışında çalıştıkları sürece her ay ödeyebilirler. Ödenecek olan bu prim günleri 4/a (SSK) kapsamında emeklilik hizmet günlerine ilave edilecektir.

V- Yurt Dışında Çalışan Türk İşçilerinin Tedavileri ve İstirahat Raporları:

5510 sayılı Kanunun 4/a bendi kapsamında (SSK'lı) olup işverenleri tarafından yurtdışında görevlendirilen sigortalılar ile 5 / (g) bendi kapsamındaki sigortalılara ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi bulunmayan ülkelerdeki tedavi gördükleri sağlık tesislerinde    verilen istirahat raporlarının ilgili ülke mevzuatına uygun olduğunun ülkemiz dış temsilciliklerince onanması hâlinde, SGK tarafından yetkilendirilen hekim ve sağlık kurullarının ayrıca tasdik edilme şartı aranmaz.

VI- İşverenler Tarafından Yurt Dışına Götürülecek İşçilere Ödenecek Ücretler:

Bilindiği gibi, 5510 sayılı Kanuna göre alınacak prim ve verilecek ödeneklerin hesabına esas tutulan günlük kazancın alt sınırı, asgarî ücretin otuzda biri, üst sınırı ise 16 yaşından büyük sigortalıların günlük kazanç alt sınırının 6,5 katıdır. Ancak 6552 sayılı Kanun ile 01.10.2014 tarihinden itibaren sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işlerde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçilerine ödenecek ücretin Sigorta Primine Tabi Esas Kazancın (SPEK) üst sınırı, asgari ücretin 3 katıdır. Bu miktar 2022 yılı Ocak ila Aralık aylarında 15.012,00 TL'dir. Bu miktarın üstünde yapılacak ücretler sigorta primine tabi olmadığından Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirim yapılmayacaktır.

VII- Yurt Dışına İşçi Götüren İşverenlerin Prim Teşvikinden Yararlanmaları:

Özel sektör işverenlerinin yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere 5510 sayılı Kanunun 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı olarak yurt içinden götürülen sigortalılar için malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları priminden, işveren hissesinin beş puanlık kısmına isabet eden tutar Hazinece karşılanır. İşveren hissesine ait primlerin Hazinece karşılanabilmesi için, işverenlerin çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak aylık prim ve hizmet belgelerini yasal süresi içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumuna vermeleri ve herhangi bir borcunun bulunmaması gerekir.

VIII- Yurt Dışına İşçi Götüren İşverenlerin Yasal Yükümlülükleri:

1- Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde işçi çalıştıran işverenlerce Yabancı ülkelerde meydana gelen iş kazası, yerel kolluk kuvvetlerine derhal, SGK’ya ise üç iş günü içinde, meslek hastalığı olayları ise meslek hastalığının işveren tarafından öğrenilmesinden itibaren üç iş günü içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmesi gerekmektedir. Belirtilen üç günlük bildirim süresi, iş kazasının işverenin kontrolü dışındaki yerlerde meydana gelmesi halinde iş kazasının öğrenildiği tarihten itibaren başlar.

2- İşveren, geçici veya sürekli görevle yurt dışına görevlendirdiği ya da yurtdışına  götürdüğü sigortalının, iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hâllerinde, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından işe el konuluncaya kadar, 5510 sayılı Kanuna göre hak kazandığı geçici iş göremezlik ödeneğini ödemekle yükümlüdür. Bu yükümlülüğün yerine getirilmesindeki gecikmeden dolayı işveren, gerek Sosyal Güvenlik Kurumunun gerekse sigortalının uğrayacağı her türlü zarardan sorumludur. İşveren tarafından kanuna uygun olarak yapılan ve belgelere dayanan geçici iş göremezlik ödeneklerinin tutarı daha sonra Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından işverene ödenir.        

IX- Sonuç Olarak:

1- Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde çalıştırılmak üzere işverenler tarafından götürülen işçiler, kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası primine tabi olup, bu işçilerin istemeleri halinde, isteğe bağlı olarak aldıkları ücretin % 20 ‘si olan uzun vadeli sigorta kollarına ait primlerini, yurt dışında çalıştıkları sürece her ay ödeyebilirler. Bu işçilerden ayrıca genel sağlık sigortası primi alınmaz.  Ödenecek olan bu prim günleri 4/a (SSK) kapsamında emeklilik hizmet süresine ilave edilecektir.

2- 5510 sayılı Kanuna göre, sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işlerde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçilerine ödenecek ücretin Sigorta Primine Tabi Esas Kazancın (SPEK) üst sınırı, asgari ücretin 3 katıdır. Bu miktar 2022 yılı Ocak ila Aralık  dönemi içi aylık  15.012,00 TL'dir. Bu miktarın üstünde yapılacak ücretler sigorta primine tabi olmadığından Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirim yapılmayacaktır.

3- Özel sektör işverenlerinin yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere 5510 sayılı Kanunun 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı olarak yurt içinden götürülen sigortalılar için malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları priminden, işveren hissesinin beş puanlık kısmına isabet eden tutar Hazinece karşılanacaktır.

Sosyal Güvenlik Sözleşmesi İmzalanmış Ülkeler:

ÜLKELER	İmza Tarihi	Yürürlük Tarihi	Revizyon Tarihi	Yürürlük Tarihi
01. İNGİLTERE	09.09.1959	01.06.1961	20.12.1999
02. ALMANYA	30.04.1964	01.11.1965	02.11.1984	01.04.1987
03. HOLLANDA	05.04.1966	01.02.1968	04.09.1980	01.05.1983
04. BELÇİKA	04.07.1966	01.05.1968	11.04.2014	01.09.2018
05. AVUSTURYA	12.10.1966	01.10.1969	28.10.1999	01.12.2000
06. İSVİÇRE	01.05.1969	01.01.1972
07. FRANSA	20.01.1972	01.08.1973
08. DANİMARKA	22.01.1976	01.02.1978	13.12.1999	01.12.2003
09. LİBYA	20.03.1976	01.10.1976	13.09.1984	01.09.1985
10. İSVEÇ	30.06.1978	01.05.1981	26.08.2004	01.08.2012
11. NORVEÇ	20.07.1978	01.06.1981
12. K.K.T.C	09.03.1987	01.12.1988	23.02.2017
13. KANADA	19.06.1998	01.01.2005
14. MAKEDONYA	06.07.1998	01.07.2000
15. ARNAVUTLUK	15.07.1998	01.02.2005
16. AZERBAYCAN	17.07.1998	09.08.2001
17. GÜRCİSTAN	11.12.1998	20.11.2003
18. ROMANYA	06.07.1999	01.03.2003
19. KEBEK	21.11.2000	01.01.2005
20.BOSNA-HERSEK	27.05.2003	01.09.2004
21.ÇEK CUMH.	02.10.2003	01.01.2005
22. LÜKSEMBURG	20.11.2003	01.06.2006
23. HIRVATİSTAN	12.06.2006	01.06.2012
24. SLOVAKYA	25.01.2007	01.07.2013
25. SIRBİSTAN	26.10.2009	01.12.2013
26. İTALYA	08.05.2012	01.08.2015
27. KORE	01.08.2012	01.06.2015
28. KARADAĞ	15.03.2012	01.12.2015
29. TUNUS	28.05.2013	01.04.2018
30. MACARİSTAN	24.02.2015	01.04.2018
31. MOLDOVA	05.05.2017	01.06.2020
32. KIRGIZİSTAN	09.04.2018	01.11.2020
33. MOĞOLİSTAN	07.03.2018	01.03.2021
34. POLONYA	17.10.2017	01.06.2021
35. İRAN	16.04.2016	Onay aşamasında

24.02.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.