Ahmet Gündüz
Yeminli Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
Marka & Patent Vekili
agunduz@agdenetim.com

Para Çeşitleri ve Gelecek Yüzyılda Paranın Yeri

GİRİŞ:

Parayla ilgili birçok farklı tanımlamalar yapılır.  Klasik tanıma göre para, her mal veya kıymetli satın alma gücü olan bir varlıktır.  Para, üretici ve tüketicilerin piyasalarda karşılaşarak alış veriş yapabilmelerini sağlayan değişim aracıdır. Bilimsel olarak para, devletçe bastırılan, mal ve hizmet satın alma gücü olan ve herkes tarafından kabul gören bir mübadele (değişim) aracıdır.  Para toplumda ortak bir değer ölçüsüdür.  Her ülkenin değer ölçüleri farklı olabilir. Para aynı zamanda bir yatırım ve tasarruf aracıdır.  Başka bir tanıma göre para, satın alma gücü görevini yerine getiren her şeydir.  

Bu tanıma bakıldığında paranın aşağıdaki özelliklerde olduğu kabul görür;

1-Para taşınabilirdir.  2-Para bölünebilirdir. 3-Para dayanıklıdır.  4-Para genel olarak kabul görmüştür. 5-Para yatırım ve tasarruf aracıdır. 6-Para belli bir otorite tarafından çıkartılır.

Paranın Fonksiyonları ise;

1-Para Değişim Aracıdır. 2-Ortak Değer Ölçüsüdür.  3-Tasarruf ve Borçlanma Aracıdır.

4-Para Ekonomi Aracıdır.

 

PARA ÇEŞİTLERİ

Günümüzde Klasik para çeşitlerine baktığımızda parayı aşağıdaki gibi sınıflayabiliriz.

1)Madeni Paralar,

2)Kağıt Paralar,

3)Kaydi Paralar,

 

MADENİ PARALAR

Madeni paralar; altın, gümüş ve diğer madenlerden basılır. Eski dönemlerde kağıt para kullanılmağı dönemlerde direk kullanılmıştır. (Altın, gümüş, Dirhem, dinar ve felsler gibi) Bu paraların maden olarak değerleri olduğu için aynı zamanda MAL para olarak ta adlandırılırlar. Bu paralar dolaşımdan kaldırılsalar dahi değerleri değişmez veya değer yitirmezler. Osmanlı lirası 1920'lerden beri dolaşımdan kalkmış olmasına rağmen değerini hala korumakta ve İstanbul Darphanesi bunları basmaya devam etmektedir. Reşad, Gazi ve Hamid altını adıyla satılan Osmanlı liraları bugün, ya ziynet ya da servet biriktirmek amacıyla satın alınmaktadır.

Günümüzde ise çeşitli madenlerden bastırılan ve küçük ve küsuratlı ödeme ve tahsilatlarda rahatça kullanılan ve kağıt paraların değerinden daha küçük olan ve karşılığı kağıt paraya denk gelecek şekilde bastırılmaktadır.   

 

KAĞIT PARALAR

Kağıt Paralar ise kıymetli maden karşılığı olan veya olmayan bir ülke veya bir otorite tarafından çıkarılan ve Kağıttan matbaalara bastırılan paralardır. Ayrıca bankadaki hesaptan hesaba aktarma imkanı sağlayan talimatlar ve kağıttan çekle ödeme veya değişim imkanı veren kaydı paralar da kağıt paralar sınıfına girmektedir. Her ülkenin kendi ulusal bankası tarafından önceki yüz yıllarda madeni paraların karşılığı sertifika olarak verilen banka notları sonraki yüzyıllarda karşılığı madeni banknotların altına çevrilmesi yerine kağıt para ile değiştirilmesi sistemini getirmişlerdir. Günümüzde her ülkenin parasını o ülkenin merkez bankaları basarak piyasaya sunarlar.  Klasik Banknot, Altın ve gümüş sertifikaları veren bankalarca kullanılmıştır. Bankalar kendilerine emanet edilen altın ve gümüşlerin büyük bir kısmının geri istenmediğini görünce kendilerinden borç isteyenlere, borç para yerine

Sertifika vermeye başlamışlardır. Bu şekilde bire bir değerde olmayan ve değerli bir maden karşılığı olmayan, ancak istenildiği zaman altın veya gümüşe çevrilebileceği garantisi olan sertifikalar kullanılmaya başlamışlardır. Bu sertifikalara, “banka notu” anlamına gelen “banknot” denildi.  Klasik Anlamda İlk dönemlerde her banka kendi banka notunu  çıkarabiliyordu.   Ancak, yaşanan olumsuzlukları önlemek için, banknot çıkartma yetkisi Sadece ülke Merkez Bankalarına verilmiştir.

 

KAYDİ PARALAR

Yeni yüzyıl başlarından itibaren Bankacılık Sektörünün gelişmesi, Ülkelere ulaşımın kolaylaşması, İnternet ve bilgisayarların gelişmesi ile iletişimler çoğalmış ve İnternet üzerinden Ülkeler birbirine kolayca ulaşabilir ve ticaret potansiyelini geliştirmiştir.

Tüm bu gelişmeler doğal olarak, Madeni ve Kağıt paraların kullanımından ziyade yeni ödeme araçları geliştirilmesine ihtiyaç hissettirmiştir.

Kaydi Para nakit veya kağıt para olmadan, hesaben veya kart sistemi ile ödemeyi gerçekleştirmeyi hedefleyen ve alıcı ile satıcının birbirini bazen hiç görmediği ortaklarda veya farklı iki ülke vatandaşları arasında kolayca alış veriş yapma olanağı sağlaması nedeniyle popüler ödeme araçları olarak kullanılmaktadır.

Bu Ödeme Araçlarının en ilkel hali Çek, Senet ve Poliçe olarak adlandırılır.

Günümüzde bu araçlara Kredi Kartı ile ödeme, Üyelik Kartları ile ödeme, İskonto ve hediye kuponları ile ödeme ve Barter sistemi ile ödeme olmak üzere farklı ödeme yöntemleri gelişmiştir.

 

GELECEK YÜZYILDA PARANIN YERİ

19.Yüzyıldan önce ülkeler arası veya ülke içerisinde kullanılan ödeme aracı genelde, Kağıt Para ve Madeni para olmuştur. Ancak 19.yüz yılın başlarından itibaren iletişimin, internetin ve bilgisayarlardaki gelişmeler sonucunda kağıt para ve madeni paranın dışında yeni ödeme araçları geliştirilmesi gereksinimi olmuştur.  Bu nedenle İlk kredi kartı ile ödeme 19.yüz yılın sonlarına doğru Amerika’da başlamıştır. Dünyada ilk kez Kredi kartı Turizm amaçlı olarak 1854 yılında Hotel Credit Letter Company adlı şirket tarafından çıkarılmıştır.

Günümüzdeki gibi Kredi Kartı ilk kez Amerika Birleşik Devlet’inde 1914 yılında General Petroleum Corparation (şimdiki adı Mobil Oil olarak bilinmektedir. ) kendi çalışanlarına verdiği kart ile başlamıştır.

1929 Yıllarında Dünya Ekonomik Bunalımı ile Kredi kartlarına olan talep daralmış, İkinci Dünya savaşından sonra Amerika’da yasayla kullanımı sınırlandırılmıştır.

İlk Kredi kartının kullanıma başlaması 1950 yılında Frank McNamara isimli Avukat tarafından yemeğe davet ettiği müşterilerinin parasını ödemek için parası olmadığından kartvizitinin arkasına ödenecek tutarı yazıp imzalaması ve sonradan bu kartvizitteki paraları ödemesi ile başlar. Bunun üzerine McNamara, insanların yanlarında para (Kağıt veya Madeni yani banknot) olmadan ödeme yapabilecekleri ödeme aracı üzerine kafa yorar.  Plastik bir kart ve kağıt üzerine atılacak bir imza ile bunun mümkün olduğu gören McNamara, Diners Kredi Kartı’nı kurar. Bu kart ilk yıllarda Amerika’da yaygınlaşır. Zamanla Amerika’yı aşarak Avurpa’da da kullanılır. Böylelikle ilk Kredi kartı Dünya çapında kullanılmaya başlar.

Diners Kartın yaygın kullanıldığını gören ABD.’deki bankalar ilk olarak 1958 yılında Bank of Amerika “Bank Amerika” ve Amerikan Expres ise “Amerikan Express” adı altında ilk uluslararası Kredi kartını çıkarttılar.

Türkiye’de ilk kredi kartı 1968 yılında Koç Grubuna bağlı Setur A.Ş., Diners Clup Cart’tan yurt içi temsil yetkisini alarak İlk Kredi Kartını “Diners Clup Kartı” ismiyle kullanılmaya başlamıştır. 47 yıl geç kullanmaya başlanmasına rağmen Kredi kartları sektörü hızla gelişmiş ve hem Bankacılık sektörü hem de piyasada yaygın kullanılmaya başlanmıştır.

Türkiye ‘de 1990 Yılında 13 özel banka birleşerek Bankalar Arası Kart Merkezi BKM A.Ş. kurarak kullanılan Kredi Kartlarının yaygınlaşmasının ilk adımı atılmıştır.

Günümüzde de Kredi Kartı ile ödeme sistemine ilaveten Özel Üyelik Kartları ile ödeme, İskonto Kartları,  hediye kuponları ile ödeme ve Barter sistemi ile ödeme olmak üzere farklı ödeme yöntemleri geliştirilmiştir.

Buna göre bakıldığında Türkiye’deki 57,3 Milyon adet kredi kartı vardır. Bunların % 4.7 si ticari kartlardan oluşmakta, Türkiye’de Kredi Kartları 2014 Haziran ayında 2013 yılı haziran ayına göre % 1 oranında artmıştır. (BKM Rapor)

 

SONUÇ :

Dünyada ülkeler arası alış veriş önceki yüz yıllara göre daha yaygınlaşmıştır. Bunun en önemli sebepleri internetin yaygınlaşması, iletişimin hızlanmasıdır.  Bu nedenle insanlar dünyanın bir ucundan diğer ucuna hem seyahat edebilmekte hem de mal veya hizmet satın alabilmektedir.

Biz de bu makalemizde ekonomik gelişmeler çerçevesinde kullanılan para ve ödeme araçlarını araştırdık. Günümüzde ve gelecek yüz yıllarda kullanılacak ödeme sistemlerinin neler olabileceğini sizlere sunduk.

Bilgisayar, internet ve iletişimdeki gelişmeler ülkeleri, kıtaları birleştirmiştir. Küresel bir köy haline gelen dünyamızda farklı ırk ve milletler veya devletlerin olmasına karşın, yaygın kullanılan İngilizce, Arapça Almanca gibi belli başlı diller varsa, Ödeme araçları bakımından da yaygın kullanılan ödeme araçları oluşmaya başladı. Bunların en önemlisi Kredi kartı ile yapılan ödemedir. Gelecek yüzyılda da kredi kartı ile yapılan ödemelerin dünya ticaretinin % 50’sine yaklaşması beklenmelidir. Bu ödeme aracına bağlı bir çok ek ödeme aracı geliştirilecektir. Bize göre yeni geliştirilecek tüm ödeme araçları kredi kartı  veya bankacılık tabanlı oluşması düşünülmektedir.

22.07.2015

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.