Abuzer Akbıyık
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
abuzerakbiyik@hotmail.com

Tarihten Günümüze Yatırımlara Teşvikler

Dünyanın pek çok ülkesinde olduğu gibi ülkemizde de, Devlet, sanayi, turizm, eğitim, sağlık, enerji, bilişim, kültür, sanat, tarım ve hayvancılık yatırımlarını özendirmek amacıyla, çeşitli kurumlar aracılığı ile Devlet bütçesinden ve/veya Avrupa Birliği fonlarından, yatırımlara, nakit (hibe) ve nakit olmayan (vergi, sigorta primi, faiz desteği vb) destekleri vermektedir. Bu yazımızda, tarihten günümüze teşvikler ile halk arasında “Teşvik Paketi” olarak bilinen “2012/3305 Sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar” kapsamında sağlanan destekler, müracaat süreci ve uygulamalar konusunda bilgi vermeye çalışacağız.

TARİHTE TEŞVİKLER

Sanayi; emek ve sermayeyi kullanarak, hammaddeleri ve yarı mamulleri işleyip, mamul madde haline getirilmesine denir. Sanayileşme ile ekonomik gelişme arasında çok yakın bir ilişki varıdır. Dünyada sanayileşmiş ülkelerin, ekonomileri de gelişmiştir. Sanayi devrimi, ilk olarak 1774 yılında, İngiltere’de, James Watt’ın buhar makinasını sanayide kullanmasıyla başlamıştır. 18. yüzyılda Avrupa’da başlayan sanayi devrimi, Amerika ve Japonya’ya geçmiş ve en sonunda bütün Dünya’ya yayılmıştır. Sanayileşmenin başladığı günden günümüze kadar, Dünyadaki pek çok ülke, sanayilerini geliştirmek, yönlendirmek, üretim artışını sağlamak, işsizliği önlemek gibi amaçlarla, tedbirler almakta, yatımcıları teşvik etmek amacıyla çeşitli destekler vermektedir. Osmanlı Devleti ekonomisi, tarım, ticaret ve küçük çaplı imalatlara dayalı idi. 19.Yüzyılda, kaybedilen savaşlar, toprak kayıpları, finansman sıkıntıları, tarım ve hayvancılığın zayıflaması, yönetim zafiyetleri, sermayede azınlıkların hakimiyeti vb nedenlerle ekonomi zayıfladı, borçlanmalar başladı. Osmanlı ekonomisi batı ile rekabet edemez duruma geldi. Dünyadaki sanayi ve teknoloji gelişmelerini gören, Osmanlı Devleti, kendi ülkesinde sanayi ve teknolojinin gelişimini sağlamak amacıyla, bazı tedbirler almaya başladı. Bu kapsamda Sanayi tesisi kuracak olanlara, yatırım teşvikleri sağlanarak destek olundu. 1874’den itibaren gelişmiş teknolojiyi kullanan fabrikalar için gereken alet ve makinelerin, vergisiz olarak ithalatını genel bir prensip olarak benimsendi. 1913 yılında çıkarılan Teşviki Sanayi Kanunu ile sanayi yatırımlarına destekler sağlandı. Cumhuriyet Dönemi’nde ise ilk kez 1927 yılındaki Teşviki Sanayi Kanunu ile sanayi yatırımlarına destek uygulaması başlatıldı. 2. Dünya savaşı yıllarında ülke ekonomisinin yaşadığı sıkıntılar nedeni ile desteklere ara verilmiş olsa da, daha sonraki yıllarda yabancı ve yerli yatırımcılara destek konusunda çeşitli yasal düzenlemeler yapıldı. 1963 yılında yürürlüğe giren kalkınma planları çerçevesinde özel sektöre yönelik faiz indirimli kredi, bedelsiz arazi tahsisi, vergi, sigorta, elektrik bedeli destekleri, nakit hibe ödemeleri gibi çeşitli teşvikler uygulamaya konuldu.

GÜNÜMÜZDE TEŞVİKLER

Günümüzde yürürlükte olan ve Teşvik Paketi olarak bilinen olan en önemli mevzuat, 2012/3305 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karardır. Bu Bakanlar kurulu kararı, 19.06.2012 tarih ve 29080 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Uygulamaların detayları ilgili Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın Uygulanmasına İlişkin Tebliğ de 20.06.2012 tarih ve 28329 Sayılı Resmi Gazetede yayınlanmıştır. Kararın yayınlandığı 2012 yılından bugüne kadar, 24 kez değişiklik yapılmıştır.

TEŞVİK BELGESİ ALINMASI

2012/3305 sayılı karar çerçevesinde desteklerden istifade edebilmek için, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğüne, mevzuatta belirlenen belge ve bilgilerle müracaat edip Yatırım Teşvik belgesi alınması gerekir.

TEŞVİK MÜRACAATININ E-TUYS ÜZERİNDEN YAPILMASI

Teşvik belgesi müracaatları 10.06.2018 Tarih ve 30447 Sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 2018/2 sayılı tebliğ çerçevesinde, 02.07.2018 tarihinden itibaren, Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü tarafından yönetilen E-TUYS adlı web tabanlı uygulama aracılığıyla elektronik ortamda yapılmakta ve değerlendirilerek sonuçlandırılmaktadır. 02.07.2018 tarihinden önce yapılan müracaatlara istinaden düzenlenen teşvik belgelerine ilişkin iş ve işlemlerin kâğıt ortamında yürütülmesine devam edilmektedir.

TEŞVİK KAPSAMINDA SAĞLANAN DESTEKLER

2012/3305 sayılı karar çerçevesinde Teşvik kapsamında Gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnası ve iadesi, Vergi indirimi, Sigorta primi işveren hissesi desteği, Yatırım yeri tahsisi, Faiz desteği, Gelir vergisi stopajı desteği, Sigorta primi desteği söz konusudur. Ayrıca, Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında inşa edilen binalara (ilave ve tadiller dahil) bina inşaat harcı istisnası vardır. Yine organize sanayi bölgeleri, serbest bölgeler endüstri bölgeleri, teknoloji geliştirme bölgeleri ve sanayi sitelerinde yer alan binalar için Emlak vergisi muafiyeti söz konusudur. Teşvik Kararı kapsamında, Türkiye, 6 bölgeye ayrılmıştır. Her bölgede yapılacak yatırımlar farklı destekler söz konusudur. Destekler 1’nici bölgeden, 6’ncı bölgeye doğru artmaktadır. Yatırımın yapılacağı il, yatırım tutarı, yatırım konusu belirlendikten sonra hangi desteklerden istifade edeceği ortaya çıkar. Teşvik sistemi; genel, bölgesel ve stratejik yatırımların teşviki uygulamalarından oluşur. 07.08.2019 tarih ve 30855 Sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 1402 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile orta-yüksek ve yüksek teknolojili sektördeki ürünlerin ve bu sektörlerin gelişimi için, 2012/3305 sayılı karara, Bakanlık tarafından uygulama usul ve esasları belirlenerek yürütülecek olan, “Teknoloji Odaklı Sanayi Hamlesi Programı” ilave edilmiştir. Bu program kapsamdaki yatırımlara teşvik kararı çerçevesinde pek çok destek sağlanacaktır.

TEŞVİK MÜRACAATINI KİMLER YAPAR

Teşvik müracaatı, bizzat yatırımcı veya yetki verdiği kişi tarafından yapılabilir. Teşvik işlemleri, özel bir bilgi, tecrübe ve uğraşı gerektirdiğinden yatırımcılar, yıllardan beri, bu hizmetleri genellikle, Yatırım Teşvik Müşavirlerine yaptırmaktadırlar. Yatırım Teşvik Müşavirliği; Yeminli Mali Müşavirlik, Mali Müşavirlik, Gümrük Müşavirliği gibi özel uzmanlık gerektiren bir meslektir. Yatırım Teşvik Müşaviri; yatırım öncesi; yatırım süreci ve yatırım sonrasında, Yatırımlara Devlet tarafından, teşvik mevzuatı kapsamında sağlanan destekler konusunda müşavirlik hizmeti sunan kişidir. Yatırım Teşvik Müşaviri; Teşvik mevzuatı başta olmak üzere, vergi, sigorta, gümrük ve çevre gibi teşvikle alakalı mevzuatları bilen, mevzuat değişikliklerini takip eden, mesleki etik kurallara uyan, Teşvik kurumu ile sürekli iletişim halinde olan kişidir. Yatırım teşvik uygulamasında; bir tarafta “Yatırımcı”, diğer tarafta “Devlet” vardır. Yatırım Teşvik Müşaviri, “Yatırımcı” ile “Devlet” arasında köprü vazifesi görür. Yatırım Teşvik Müşaviri, bilgilendirerek, müracaatları yaparak, işlemleri takip ederek, Yatırımcının, desteklerden azami düzeyde ve süresinde istifade etmesine, eksiksiz bilgi ve belge sunarak, Devletin teşvik belgelerini kolay ve hızlı neticelendirmesine katkı sağlar. 

TEŞVİK BELGESİ KULANICILARININ YETKİLENDİRİLMESİ

31.05.2018 tarih ve 30437 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Yatırım Teşvik Belgesi İşlemlerinin Elektronik Ortamda Yürütülmesine İlişkin Yetkilendirme Tebliği” ile yatırımcı ve yatırımcı adına işlem yapacak kullanıcıların sisteme tanımlanması mümkündür. Yatırım Teşvik Belgesi alımındaki ilk aşama, Yatırımcılar adına müracaatta bulunacak kullanıcıların yetkilendirilmesidir. E-TUYS Yetkilendirme için; Dilekçe, Taahhütname (Noterde düzenlenir), İmza sirküsü ve Yetkilendirme formu ile Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermeye Genel Müdürlüğü’ne başvuru yapılır.

TEŞVİK BELGESİNE MÜRACAAT SÜRECİ

Yatırım Teşvik Belgesine, kağıt olarak yapılan yetkilendirme başvurusundan sonraki işlemler, Elektronik Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Bilgi Sistemi (E-TUYS) üzerinden yürütülür. Yetkilendirme başvurusu onaylanınca, E-TUYS sisteminin bir kısmı kullanıma açılır, Şirket bilgilerinin girilmesi ve daha sonra da mevzuat gereği yatırımla ilgili belge ve bilgilerin sisteme girilmesi ile müracaat tamamlanır. Bakanlık müracaatı inceler, müracaat mevzuata uygun yapılmış ise Yatırım Teşvik Belgesini elektronik ortamda onaylar.  E-TUYS uygulamasının başladığı 02.07.2018 tarihinden itibaren, kağıt olarak Teşvik belgesi verilmeyip, elektronik ortamda verilmektedir. Yetki verilen kişi internet üzerinden E-TUYS sistemine girebilmekte, müracaat işlemlerini yapmakta, işlemin onaylandığını görmekte, değişiklik ve diğer işlemleri gerçekleştirebilmektedir. Teşvik ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü, Vergi Dairesi Başkanlığı, Gümrük İdaresi, Bankalar, Yatırımcı, Satıcı gibi ilgili taraflar da, Teşvik Belgesinde kendilerini ilgilendiren kısımları sistemden görebilmektedir.      

YATIRIM VE TAMAMLAMA SÜRECİ    

Yatırım Teşvik Belgesi sistem üzerinde onaylandıktan sonra, Vergi Dairesinden KDV istisna belgesi alınır ve böylece yatırım süreci başlar. Yatırım sürecinde; E TUYS üzerinden, yerli ve ithal liste, adres, yatırım konusu, yatırım yeri, sabit yatırım, finansman, özel şart, kapasite değişiklikleri, finansal kiralama işlemleri, yerli makine ve teçhizat satış ve devir izni, kiralama, ihraç izni, süre uzatımı işlemleri, yerli ve ithal makine gerçekleşmesi işlemlerini yapılır. Yerli makine teçhizat alımında her kalem için satıcılara E-TUYS üzerinden mail gönderir. İthal makine alımında her makine için gümrük sistemine giriş yapılır. Faturalar alındıktan sonra, yerli ve İthal makine, bina-inşaat ve arsa harcama belgeleri sisteme yüklenir. Yatırım tamamlanınca, teşvik belgesi tamamlama vizesi için E-TUYS sistemi üzerinden başvuru yapılır. Uzmanların tesisi görmesi ve belgeleri incelemesinden sonra, uygun görülürse teşvik belgesi tamamlama vizesi yapılarak, belge kapatılır. Belge içinde Sigorta Prim desteği varsa, desteğin başlaması için, Teşvik kurumu, SGK Genel Müdürlüğüne  yazı yazar. Belge kapsamında kredi kullanılmışsa faiz desteği, işletme kâr ettiğinde indirimli vergi uygulaması, bina yatırımı varsa Emlak vergisi muafiyeti devam eder.

21.08.2019

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.