Ebubekir Taşyürek
Yeminli Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
atasyurek@guvenymm.com

Belediyelerde Borçlanmada Sınırın Anlamı veya Belediyeler Sınırsız Borçlanabilir mi?

Borçlanma özellikle belediyeler için bir mecburiyet değil, ileriki zamanda yapılacak bir işin kamu yararı gözetilerek, daha önceye alınmasında, fayda ve maliyet analizinin de bunu gerektirmesi halinde başvurulacak bir yöntemdir.

Belediyeler kendilerine kanunlarca verilmiş görev ve yetkilerin oluşturduğu giderleri karşılamak gayesiyle ihtiyaç hasıl olduğunda iç ve dış borçlanma yapabilirler ve tahvil ihraç edebilirler.

Ancak kanun koyucu belediyelerin diledikleri miktarda iç ve dış borçlanma yapmalarına bir takım sınırlandırmalar getirerek, bu kurumlarda aşırı ve sürdürülemeyen bir borç yükünün oluşmasının önüne geçmek istemiştir.

Bu kapsamda 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun(1) 68.maddesinin (d) bendinde yapılan düzenleme ile belediyelerin toplam borç stok tutarına bir üst sınır getirilmiştir. Buna göre belediyelerde, ‘faiz dahil iç ve dış borç stok tutarı’ en son kesinleşmiş bütçe gelirleri toplamının 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’na(2) göre belirlenecek yeniden değerleme oranıyla artırılan miktarını aşamaz. Bu miktar büyükşehir belediyeleri için (1,5) kat olarak uygulanacaktır. 

Ayrıca bu düzenlemeler kapsamına belediyelere bağlı (İSKİ, ASKİ, İETT, EGO gibi) idareler ile belediyelerin sermayesinin yüzde ellisinden fazlasına sahip oldukları şirketlerinde girdiği unutulmamalıdır. Belediyelere bağlı idareler ile belediye şirketlerinin borç stok tutarlarının üst sınırı hesaplanırken belediyenin değil, işbu bağlı idareler ile şirketlerin kendi bütçe gelirleri esas alınmalıdır.

Aşağıda belediyelerde borçlanma sınırı olan ‘faiz dahil iç ve dış borç stok tutarının’ hesaplanmasında dikkat edilmesi gereken hususlar ana hatlarıyla açıklanmıştır.

1-İç ve Dış Borç Stoku Tutarı Hesabı

4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’un(3) 3.maddesinde Devlet dış borcu ve Devlet iç borcu tanımlanmıştır.

Bu kanuni tanıma göre, Devlet dış borcunu; ‘Hazine Müsteşarlığı tarafından herhangi bir dış finansman kaynağından belirli bir itfa planına göre geri ödenmek üzere sağlanan finansman imkânları ile Hazine garantileri kapsamında Müsteşarlık tarafından üstlenilen her türlü mali yükümlülükleri,’ Devlet iç borcunu ise; ‘Hazine Müsteşarlığı tarafından yurt içinde ihraç olunan devlet iç borçlanma senetleri, Hazinenin geçici nakit ihtiyacını karşılamak için yurt içi piyasalardan yaptığı borçlanmalar ve senede bağlı olup olmadığına bakılmaksızın Müsteşarlık tarafından üstlenilen her türlü mali yükümlülükler’ olarak belirtilmiştir.

Söz konusu 4749 sayılı Kanun’un 3.maddesindeki iç ve dış borç tanımlarına bakıldığında,  belediyelerin iç ve dış borç stok tutarı tespit edilirken bilançolarının pasifin de yer alan yükümlülüklerin tamamı dikkate alınmaması ve iç ve dış borç stok tutarına dahil edilmemesi gerektiği ortaya çıkmaktadır. Çünkü yasal düzenlemede belediyelerin iç ve dış borç stok tutarı hesaplanırken 5393 sayılı Kanun’un 68.maddesi kapsamında belirtmiş olduğu borçlanmaların kaydedildiği hesaplardaki tutarlar esas alınmalıdır. 

İşbu iç ve dış borç stok tutarları da belediyelerce tutulan muhasebe kayıtlarından sağlanmalıdır.

İçişleri Bakanlığı, belediyelerin; ‘gelir ve gider bütçelerinin hazırlanması, kesin hesabın çıkarılması, hesap ve kayıt düzeninde saydamlık, hesap verilebilirlik ve tekdüzenin sağlanması, işlemlerinin kayıt dışında kalmasının önlenmesi, faaliyetlerinin gerçek mahiyetlerine uygun olarak sağlıklı ve güvenilir bir biçimde muhasebeleştirilmesi; mali tablolarının zamanında, doğru, muhasebenin temel kavramları ve genel kabul görmüş bütçe ve muhasebe ilkeleri çerçevesinde, uluslararası standartlara uygun, yönetimin ve ilgili diğer kişilerin bilgi ihtiyaçlarını karşılayacak ve kesin hesabın çıkarılmasına temel olacak; karar, kontrol ve hesap verme süreçlerinin etkili çalışmasını sağlayacak şekilde hazırlanması ve yayımlanması’ amacıyla Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği(4) yayımlamıştır.

Belediyelerde uygulanmakta olan işbu Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 45, 204, 213, 267 ve 276.maddelerinde iç ve dış mali borçların hangi hesaplarda takip edileceği açıklanmıştır. 

Buna göre belediyelerin iç ve dış borç stok tutarı hesaplanırken bilançonun pasifinde yer alan ve aşağıdaki tabloda belirtilen şu hesaplar esas alınacaktır. 

Hesap Kodu	Hesaplar
30	Kısa Vadeli İç Mali Borçlar
300	Banka Kredileri Hesabı
303	Kamu İdarelerine Mali Borçlar Hesabı
304	Cari Yılda Ödenecek Tahviller Hesabı
309	Kısa Vadeli Diğer İç Mali Borçlar Hesabı
31	Kısa Vadeli Dış Mali Borçlar
310	Cari Yılda Ödenecek Dış Mali Borçlar Hesabı
40	Uzun Vadeli İç Mali Borçlar
400	Banka Kredileri Hesabı
403	Kamu İdarelerine Mali Borçlar Hesabı
404	Tahviller Hesabı
409	Uzun Vadeli Diğer İç Mali Borçlar Hesabı
41	Uzun Vadeli Dış Mali Borçlar
410	Dış Mali Borçlar Hesabı

Yukarıda sayılan hesap gruplarının, alacak kalanları (net tutarları) iç ve dış mali borç stokunu vermektedir.

Bilançonun pasif kısmında bulunan diğer hesaplar belediyelerin yükümlülükleri (borçları) arasında yer almasına rağmen, iç ve dış borç stoku tutarı içerisinde yer almaması gerekmektedir. 

Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nde niteliği ve işleyişine ilişkin açıklamaların bulunduğu belediyelerin yükümlülükleri (borçları) arasında yer almasına rağmen iç ve dış borç stok tutarına dahil edilmeyecek hesaplar bilgi amacıyla aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

32	Faaliyet Borçları	39	Diğer Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar
33	Emanet Yabancı Kaynaklar	43	Diğer Borçlar
34	Alınan Avanslar	44	Alınan Avanslar
36	Ödenecek Diğer Yükümlülükler	47	Borç ve Gider Karşılıkları
37	Borç ve Gider Karşılıkları	49	Diğer Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar
38	Gelecek Aylara Ait Gelirler	48	Gelecek Yıllara Ait Gelirler

Yukarıdaki tabloda yer alan hesap gruplarında kayıtlı tutarlar muhasebe ilkelerine göre belediyenin yükümlülükleri arasında yer almasına rağmen, yasal mevzuata göre iç ve dış mali borç stoku olarak sayılmamıştır. Başka bir ifadeyle bu yükümlülükler borç alma yoluyla oluşmuş borçlar değil, emanet hesaplardır. Bu emanet hesaplarda kayıtlı tutarlarda, belediyenin borcu olmasına rağmen, iç ve dış mali borcu kapsamında değildir.

2-Faiz Tutarının Hesabı

5393 sayılı Kanun’un 68.maddesinin (d) bendinde belediyelerin borçlanma sınırı belirlenirken faiz dahil iç ve dış borç stok tutarı esas alınacağı ifade edilmiştir.

Söz konusu faiz tutarı da Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’ne göre düzenlenmiş bütçe ve muhasebe kayıtlarından sağlanacaktır. 

Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 256, 257, 298 ve 299.maddeleri hükmüne göre, yılı sonlarında uzun vadeli yabancı kaynaklar ana hesap grubu içindeki hesaplarda yer alan iç ve dış mali borçlar için hesaplanan ve içinde bulunulan yılı takip eden yıllarda ödenecek olan işlemiş faiz giderleri “381-gider Tahakkukları Hesabına” ve daha sonraki yıllarda ödenecek olan işlemiş faiz giderleri; ise “481-Gider Tahakkukları Hesabına” kaydedilmektedir.

İçinde bulunulan yani cari yıl dışında kalan faiz giderlerinin kaydedildiği hesaplar aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

Hesap Kodu	Hesaplar
38	Gelecek Aylara Ait Gelirler ve Gider Tahakkukları
381	Gider Tahakkukları Hesabı
48	Gelecek Yıllara Ait Gelirler ve Gider Tahakkukları
481	Gider Tahakkukları Hesabı

Yukarıdaki tabloda cari yıldan sonraki yıl ile daha sonraki yıllara ait faiz giderlerinin tutarları yer almakta, cari yılda yani içinde bulunulan yılda ödenecek faiz tutarları yer almamaktadır. Diğer bir ifadeyle cari yıl faiz borçlarının tutarı bilanço kayıtlarında bulunmamaktadır.  

Dolayısıyla toplam faiz tutarının hesaplanabilmesi için, cari (içinde bulunulan) yılın faiz tutarının da hesaplanarak bu toplama ilave edilmesi gerekir.

Cari yılda ödenecek faiz tutarları bilançoda değil, yılı bütçesinin örneğini aşağıya aldığımız Giderlerin Ekonomik Sınıflandırılması Tablosu’nun “04-Faiz Giderleri” ekonomik kodunda yer almaktadır.

I	GİDERLERİN EKONOMİK SINIFLANDIRILMASI	Tutar
01	Personel Giderleri
02	Sosyal Güvenlik Kurumlarına Devlet Primi Giderleri
03	Mal ve Hizmet Alım Giderleri
04	Faiz Giderleri
05	Cari Transferler
06	Sermaye Giderleri
07	Sermaye Transferleri
08	Borç Verme
09	Yedek Ödenekler
	Toplam

Belediye gider bütçesi Giderlerin Ekonomik Sınıflandırılması Tablosu’nda yer alan “04-Faiz Giderleri” tutarı cari yılda ödenecek faiz giderleri toplamıdır. 

3-İç ve Dış Borç Stoku Tutarının Hesabına İlişkin Örnek

Yukarıda yapılan açıklama ve tablolarda gösterilen bilgiler ışığında faiz dahil iç ve dış borç stoku tutarının hesaplanmasına ilişkin örnek aşağıda yapılmıştır.

Örnek: A Belediyesinin; iç ve dış borç stok tutarlarını, cari yıl dışında kalan faiz tutarını gösteren tablolar ile cari yılda ödenecek faiz tutarının gösterildiği Giderlerin Ekonomik Sınıflandırılması Tablosu aşağıdadır.

Bu verilere göre A Belediyesinin faiz dahil iç ve dış borç stoku tutarı aşağıda hesaplanmıştır.

İç ve Dış Borç Stok Tutarını Gösteren Hesaplar
30	Kısa Vadeli İç Mali Borçlar	360.000,00
300	Banka Kredileri Hesabı	160.000,00
303	Kamu İdarelerine Mali Borçlar Hesabı	100.000,00
304	Cari Yılda Ödenecek Tahviller Hesabı	20.000,00
309	Kısa Vadeli Diğer İç Mali Borçlar Hesabı	80.000,00
31	Kısa Vadeli Dış Mali Borçlar	0
310	Cari Yılda Ödenecek Dış Mali Borçlar Hesabı	0
40	Uzun Vadeli İç Mali Borçlar	600.000,00
400	Banka Kredileri Hesabı	240.000,00
403	Kamu İdarelerine Mali Borçlar Hesabı	40.000,00
404	Tahviller Hesabı	320.000,00
409	Uzun Vadeli Diğer İç Mali Borçlar Hesabı	0
41	Uzun Vadeli Dış Mali Borçlar	0
410	Dış Mali Borçlar Hesabı	0
	Toplam	960.000,00

Yukarıdaki tablodaki iç ve dış borç stok tutarını gösteren verilere göre A Belediyesinin iç ve dış borç stok tutarı 960.000,00 TL’dir.

Cari Yıl Dışında Kalan Faiz Giderlerini Gösteren Hesaplar		TL
38	Gelecek Aylara Ait Gelirler ve Gider Tahakkukları	30.000,00
381	Gider Tahakkukları Hesabı	30.000,00
48	Gelecek Yıllara Ait Gelirler ve Gider Tahakkukları	60.000,00
481	Gider Tahakkukları Hesabı	60.000,00
	Toplam	90.000,00

Yukarıdaki tabloda gösterilen verilere göre A Belediyesinin 90.000,00 TL cari yıldan sonraki yıl ile daha sonraki yıllara ait faiz giderleri bulunmaktadır.

Cari Yılda Ödenecek Faiz Giderleri Tutarının Alınacağı Giderlerin Ekonomik Sınıflandırılması Tablosu
I	GİDERLERİN EKONOMİK SINIFLANDIRILMASI	Tutar
01	Personel Giderleri	70.000,00
02	Sosyal Güvenlik Kurumlarına Devlet Primi Giderleri	50.000,00
03	Mal ve Hizmet Alım Giderleri	100.000,00
04	Faiz Giderleri	40.000,00
05	Cari Transferler	80.000,00
06	Sermaye Giderleri	120.000,00
07	Sermaye Transferleri	30.000,00
08	Borç Verme	10.000,00
09	Yedek Ödenekler	20.000,00
	Toplam	520.000,00

A Belediyesinin Giderlerin Ekonomik Sınıflandırılması Tablosu’na göre 40.000,00 TL bütçe uygulama yılında ödenecek toplam faiz gideri bulunmaktadır. 

Bu verilere göre A Belediyesinin faiz dahil iç ve dış borç stok tutarı 1.090.000,00 TL olup, detay bilgiler aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

Açıklama		Tutar/TL
Tablo-1 Toplamı	İç ve Dış Borç Stok Tutarına Dahil Edilecek Hesaplar	960.000,00
Tablo-2 Toplamı	Cari Yıl Dışında Kalan Faiz Giderlerini Gösteren Hesaplar	90.000,00
Tablo-3 Toplamı	Cari Yılda Ödenecek Faiz Giderleri Tutarı	40.000,00
	Toplam	1.090.000,00

4-Sonuç

Yasalar belediyelerin; kendilerine verilmiş görev ve hizmetlere ilişkin giderleri karşılamak gayesiyle makul ve sürdürülebilir borçlanmalarına imkan verirken, diledikleri miktarda iç ve dış borçlanma yapmalarına da bir takım sınırlandırmalar getirerek aşırı ve sürdürülemez borçlanmaların da önüne geçmek istenmiştir.

Bu kapsamda borçlanma yapmayı planlayan belediye yönetimlerinin genellikle eksik veya fazla hesaplamaların yapıldığı ‘faiz dahil toplam borç stok tutarına’ getirilen üst sınırın tespitinde hassasiyet göstermesi, konuya ilişkin yukarıdaki bölümlerde belirtilen yasa ve yönetmeliklerdeki hükümleri dikkate alınması ileride karşılaşılabilecek olumsuzlukların şimdiden önlenmesini sağlayacaktır.

Kaynakça

(1) T.C. Yasalar (03.07.2005)5393 sayılı Belediye Kanunu Ankara: Resmi Gazete (25874 Sayılı)

(2) T.C. Yasalar (4/1/1961) 2013 sayılı Vergi Usul Kanunu Ankara: Resmi Gazete (10703/10704/10705 Sayılı)

(3) T.C. Yasalar (28.03.2002) 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun Ankara: Resmi Gazete (247921 Sayılı)

(4) T.C. Yönetmelikler (27.05.2016) Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği Ankara: Resmi Gazete(29724 mükerrer Sayılı)

26.02.2020

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.