Ebubekir Taşyürek
Yeminli Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
atasyurek@guvenymm.com

Belediyelerde Borçlanmada Nereden Nereye...

İstanbul'un ilk Belediye Başkanlarından Cemil Topuzlu'nun 'İstibdat-Meşrûtiyet- Cumhuriyet Devirlerinde 80 Yıllık Hatıralarım'(1) isimli hatıralarını okurken ülkemizin her konu da olduğu gibi belediyecilik konusunda da yasal mevzuat açısından son 15 yılda nasıl önemli bir mesafe kat ettiğini, uzun yıllardır belediyeciliğin içinde olan birisi olarak bir kez daha fark ettim.

1840-1921 dönemi Şeyhülislamı olan Cemalettin Efendi'nin damadı olan Operatör Dr. Cemil Topuzlu, 21 Ağustos 1912- 21 Teşrinisani 1914 ve 18 Mayıs 1919- 10 Mart 1920 yılları arasında iki kez İstanbul Şehreminliği(Belediye Başkanlığı) yapmış olup bu gün kentimizi süsleyen; Gülhane Parkı ve Kabataş’la Ortaköy arasındaki cadde yer alan ulu çınar ağaçları onun şehreminliğinden kalmıştır.

Cumhuriyet dönemi öncesinde belediyenin adı 'Şehrameneti' belediye başkanın ki de 'Şehremini'ydi. Cumhuriyet döneminde 'Belediye' kelimesi Türkçemize girdi. Ancak uzun bir süre valiler aynı zamanda Belediye Başkanlığı görevini de üstlendiler. 

Yeri gelmişken 'Şehremini' kelimesinin nasıl ruhu olan bir kelime olduğunu burada belirtmek isterim. Belediye başkanına ecdadımız "Şehrin emini, şehrin emanet edildiği kişi" diyerek ne kadar anlamlı ve önemli bir sorumluluk yüklemiş.

Yine yeri gelmişken teknik unvanların ve kelimelerin bile ruhu üzerine de onlarca yazı yazılıp konuşma yapılabileceğini buradan bir kez daha belirtmek isterim. 

Konumuza dönersek, rahmetli Cemil Topuzlu hatıralarında; İstanbul Şehremaneti'nin 1908 ve 1912 yıllarında birer milyon lira olmak üzere iki defa istikraz (borçlanma) yaptığını, bu borçlanmalardan birinin kendi zamanında, birinin de Halil Bey'in şehreminliği esnasında bir İngiliz bankasından yapıldığını ve 1908 tarihinde yapılan bu istikrazdan kendisi Şehremini tayin edildiği zaman 'metelik bile' kalmadığını yazmaktadır.

Kendi döneminde yaptığı borçlanma hakkında hatıralarında uzun uzun bilgi veren Cemil Topuzlu, bu borçlanmanın Fransız Periye Bankası'ndan 'Köprüler ve gaz depolarının fazla varidatını karşılık göstermek' suretiyle yapıldığını, borçlanan tutarın 330 bin lirasını bazı hazine mülkleri karşılığı ihtiyaç olduğu için o zaman savaşta olan ve paraya çok ihtiyacı olan devlete verdiğini, kalan parayı da belediyenin ihtiyaçları için kullandığını; lakin bu paranın da çok durmadan eriyiverdiğini, belirtmektedir.

Ayrıca bütün belediyenin borçlanma, o günün ifadesiyle 'istikraz' sürecinin mükemmelliğini kahramanlık edasıyla anlatırken başarılı bir iş yaptığını ve bilahare anapara ve faizin Periye Bankası'na 'Pek ehven bir fiyatla' ödendiğini vurgulamaktadır.

Hatıraların bu bölümünü bir solukta okurken beş yıl kesintisiz belediyecilikte efsane işlerin başarıldığı İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nde Meclis Plan ve Bütçe Komisyonu Başkanlığı, Grup Başkan Vekilliği gibi etkin görevleri yapmış, hukuka yakın bir kişi olarak 5393 sayılı Belediye Kanunu ve bu Kanunun borçlanmaya ilişkin hükümleri geldi.

Belediyelerin kuruluşunu, organlarını, yönetimini, görev, yetki ve sorumlulukları ile çalışma usûl ve esaslarını düzenleyen ve 13 Temmuz 2005 tarihin de yayımlanarak yürürlüğe giren 5393 sayılı Belediye Kanunu ülkemize kazandığı önemli kanunlardan biridir.

Bu kanunun özellikle 'Borçlanma' başlıklı 68.inci maddesinde yapılan düzenlemelerle belediyelerin borçlanmalarını önemli kural ve şartlara bağlayıp sınırlandırma ve limitler getirilerek kamu kaynaklarının israf edilmemesini ve sağlıklı kullanılmasını sağlamaya çalışılmış.

Hatta konunun önemine binaen kanun yazım tekniğinde çok karşılanmayan bir şekilde; maddenin son paragrafında belirtilen; "Usûl ve esaslara aykırı olarak borçlanan belediye yetkilileri hakkında, fiilleri daha ağır bir cezayı gerektirmeyen durumlarda 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu'nun görevi kötüye kullanmaya ilişkin hükümlerinin uygulanacağı" düzenlenerek yanlış yapma halindeki cezanın ağırlığı peşinen vurgulanmış.

Bu düzenlemeler öncesinde maalesef belediyelerin kaynaklarının iyi kullanılmadığına, yapılan ölçüsüz borçlanmalarla belediyelerin borç batağına saplanmalarına kamuoyu da şahittir.

Bu vesile ile Sayın Cumhurbaşkanımızın sık sık kullandığı 'NEREDEN NEREYE...' ifadesini tebessüm ederek bir kez daha hatırlıyor, söz konusu kanunların hayata geçirilmesinde emeği olan herkese milletimiz adına bir kez daha teşekkür ediyorum. 

1. Opr.Dr.Cemil Topuzlu, İstibdat-Meşrûtiyet- Cumhuriyet Devirlerinde 80 Yıllık Hatıralarım, İşaret Yayınları, 5.Baskı, İstanbul 2010
2. Birkaç yıl önce yayımlanmış olan bu yazımın “belediyelerde borçlanma”nın bu günlerde popüler hale gelmesi dolayısıyla muhasebeTR’de ilgi çekeceğini ve faydalı olacağını düşünmekteyim.

09.10.2019

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.