Ebubekir Taşyürek
Yeminli Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
atasyurek@guvenymm.com

İhtiyaç Sahiplerine Gıda, Temizlik, Giyecek ve Yakacak Maddelerinin Bağışında Uygulanan Vergi İndirimi

1-Giriş

Kendi gücünü ve imkânlarını başka birinin iyiliği için kullanmak, yani bağış ve yardım yapmak milletimizin medeniyet anlayışının temel düsturlarındandır.

Geçmişte ecdadımız ihtiyaç sahiplerine yardım maksadıyla birçok vakıf eserleri inşa etmiş, kimsesizlerin, yoksulların, düşkünlerin, mağdurların ve top yekûn ihtiyaç sahiplerinin hep yanında olmuştur. Sadaka taşları, güvercin evleri bu nezih medeniyet örgüsünün günümüze ulaşmış en güzel ve somut örneklerindendir. Bizim medeniyetimiz paylaşma, yardımlaşma ve dayanışma medeniyetidir. Bağış ve yardım yapanı sürekli teşvik eden ve “veren elin alan elden üstün olduğunu” ilan eden bir anlayışın güzelliğini ifade etmek için kelime bulmak gerçekten zordur.

Yardımlaşma sağlıklı bir toplum halinde yaşamanın tabi bir sonucudur. Paylaşma, yardımlaşma ve dayanışmayı başaramayan insanların toplumsal hayatlarının sağlıklı olduğundan söz edilemez. Kişilerin özel inisiyatifleriyle hayata geçen uygulamalar olan bağış ve yardımların artması ve yaygınlaşması için zaman zaman da devlet yaptığı yasal düzenlemelerle bir takım vergisel teşvikleri uygulamaya koymaktadır.

Bu yazımızda ihtiyaç maddeleri bankacılığı kapsamında bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedellerinin mükelleflerce gelir veya kurumlar vergisi matrahının tespitinde indirim konusu yapılması ve bu teslimlerin katma değer vergisinden istisna edilmesi konusunu açıklamaya çalışacağız.

2-Yasal Hükümler

Gönüllü yapılanlar dışında bağış ve yardımların artmasını teşvik amacıyla vergi yasalarında da düzenlemeler yapılmıştır. Bu hükümlerin en önemlilerinden birisi 02.01.2004 tarih ve mükerrer 25334 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 5035 sayılı Kanunla yapılan düzenlemelerdir. Bu yasal düzenlemelerde Gelir Vergisi Kanununun 40 ve 89 uncu maddelerinde, Katma Değer Vergisi Kanunu’nun ise 17 inci maddesinde değişiklikler yapılmıştır.

Bu değişiklikler sonucu ortaya çıkan yasal hükümlere göre Maliye Bakanlığının belirleyeceği usul ve esaslar çerçevesinde ihtiyaç maddeleri bankacılığı kapsamında bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedellerinin gelir veya kurumlar vergisi matrahının tespitinde indirim konusu yapılması ve bu teslimlerin katma değer vergisinden istisna edilmesi sağlanmıştır.

Maliye Bakanlığı kendisine verilen yasal yetkiye istinaden konuya ilişkin uygulamanın usul ve esaslarını 251 Seri No'lu Gelir Vergisi Genel Tebliği’yle açıklamıştır. Yasal düzenlemeler ve Maliye Bakanlığının açıklamalarına göre konunun uygulaması aşağıdaki bölümlerde anlatıldığı şekilde olacaktır.

3-Bağışın Dernek veya Vakıflar Aracılığıyla Yapılması

İhtiyacı bulunan kişilere doğrudan veya değişik etkinlik ve organizasyonlar vasıtasıyla yapılacak gıda, temizlik, giyecek ve yakacak yardımları, belirtilen yasal düzenlemeler kapsamında yapılmış bağış olarak değerlendirilmemektedir. Gıda maddesi bağışlarının ihtiyaç maddeleri bankacılığı kapsamında değerlendirilerek gelir veya kurumlar vergisi matrahının tespitinde indirim konusu yapılabilmesi için öncelikle bu amaçla faaliyette bulunan herhangi bir dernek veya vakfa yapılmış olması gerekmektedir.

Doğal olarak tüzüğünde veya senedinde ihtiyacı bulunanlara gıda, temizlik, giyecek ve yakacak yardımı yapabilmesine ilişkin hüküm bulunmayan dernek veya vakıflar aracılığıyla bu tür bağış ve yardımların yapılması mümkün değildir. Yani bağışı kabul edecek derneğin tüzüğünde veya vakfın senedinde mutlaka ihtiyaç sahiplerine gıda, temizlik, giyecek ve yakacak yardımı yapılması amacının bulunması gerekmektedir.

GVK 89/4’ncü maddesi uyarınca, genel ve özel bütçeli kamu idareleri, il özel idareleri, belediyeler, köyler, kamu yararına çalışan dernekler ve Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflara yapılan bağış ve yardımların yıllık toplamı, beyan edilecek gelirin % 5’ini, kalkınmada öncelikli yörelerde % 10’unu aşmaması şartıyla gelirden indirim olarak dikkate alınabilmektedir.  

Ancak, ihtiyaç maddeleri bankacılığı kapsamında bağışlanan mallara ilişkin uygulamada, dernek veya vakfın ihtiyaç sahiplerine gıda, temizlik, giyecek ve yakacak ve diğer ihtiyaç maddeleri temin etme gayesi dışında başka alanlarda da faaliyet gösteriyor olması veya kamuya yararlı dernek veya vergiden muaf vakıf olup olmamasının herhangi bir önemi bulunmamaktadır.

4-Bağış Yapılacak Mallar ve Bağışların Niteliği

Bu kapsamında yapılacak bağışların gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddeleri veya bu maddeler niteliğindeki maddelerden olması gerekmektedir. Belirtilen ihtiyaç maddeleri dışındaki maddelerin bu kapsamda bağışlanması söz konusu değildir.

Ayrıca yapılacak gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddesi bağışlarının bedelsiz olarak ihtiyaç sahiplerine dağıtılmak şartıyla dernek veya vakıflara yapılması gerekmektedir.

Gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddeleri veya bu maddelerin niteliğini taşımayan veya ihtiyaç sahiplerine dağıtılmak şartıyla yapılmayan bağışlar, bu kapsamında yapılacak bağış olarak değerlendirilemeyecektir.

            Bu konudaki yasal düzenlemenin ilk şeklinde “fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bağışlanan gıda maddelerinin maliyet bedelinin tamamı” gelir vergisi matrahının tespitinde, gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden indirilebilir şeklindeydi.  5281 sayılı Kanunun 43/8-d maddesiyle 01.01.2005 tarihinden geçerli olmak üzere 31.12.2004 tarihinde yürürlüğe girmek üzere madde metnindeki “gıda maddelerinin” ibaresi “gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin” şeklinde değiştirilerek, kapsamı genişletilmiştir.

5-Bağış Yapılırken Düzenlenmesi Gereken Belgeler

5.1-Ticari Faaliyette Bulunanların Bu Kapsamda Bağış Yaparken Düzenlemesi Gereken Belgeler

Gelir Vergisi Kanununun 40’ıncı maddesinde safi kazancın tespit edilmesi için indirilebilecek giderler belirlenmiştir. Söz konusu maddenin 10’uncu bendinde göre; fakirlere yardım amacıyla ihtiyaç maddeleri bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedeli de” safi kazancın tespit edilmesi için indirilebilecek giderler arasında sayılmıştır.

Bu yasal hüküm çerçevesinde ticari faaliyette bulunan mükelleflerce indirim konusu yapılacak bağışlar, bağışa konu mal bedeli Vergi Usul Kanununun 232 inci maddesinde belirtilen fatura düzenleme sınırının (2008 yılında 600,00 YTL) altında kalsa dahi mutlaka fatura ile belgelendirilmelidir. Malların taşıma durumuna göre de mutlaka sevk irsaliyesine bağlanmalıdır.

Düzenlenen fatura, bağış yapılan dernek veya vakıf adına düzenlenmeli ve bağışlanan mallara ilişkin bilgileri eksiksiz olarak içermelidir. Mal bedeli olarak faturada, bağışa konu malların yüklenilen katma değer vergisi hariç maliyet bedeli yazılı olmalıdır. Ayrıca faturanın altında uygun bir yere "İhtiyaç sahiplerine yardım şartıyla bağışlandığından KDV hesaplanmamıştır" ibaresi mutlaka yer almalıdır.

5.2-Yıllık Beyannamede İndirim Konusu Yapacakların Bu Kapsamda Bağış Yaparken Düzenlemesi Gereken Belgeler

Gelir Vergisi Kanununun 89 uncu maddesi gelir vergisi matrahının tespitinde, gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden yapılabilecek indirimleri düzenlemiştir. Bu maddenin 6’ıncı bendine göre; fakirlere yardım amacıyla ihtiyaç maddeleri bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedelinin tamamı gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden indirilebilir.

Bu kapsamda, yıllık beyannamede yer alacak gelir vergisi matrahının tespitinde indirim konusu yapılacak işlemlerde, bağışı yapan tarafından her hangi bir belge düzenlenmesine gerek bulunmamaktadır.

Ancak, bağış yapılan malın elde edilmesine ilişkin belgelerin yasal süreler içerisinde saklanması mecburidir.  

6-Bağışa Aracılık Eden Dernek ve Vakıflarca Düzenlenecek Belgeler

Dernek ve vakıflar ihtiyaç sahiplerine dağıtılmak üzere kendilerine teslim edilen gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddeleri için kendi mevzuatlarının öngördüğü belgeleri düzenleyerek bu belgenin bir örneğini bağış yapanlara vermeleri gerekmektedir.

Ticari faaliyetle uğraşanlarca düzenlenen fatura ve sevk irsaliyeleri dernek ve vakıflar tarafından muhafaza edilmelidir.

 7-Bağışlara İlişkin Kayıt Düzeni ve Beyannamelerde Gösterim

7.1-Ticari Faaliyette Bulunanların Bu Kapsamda Bağışlarına İlişkin Kayıt Düzeni ve Beyannamelerinde Gösterim

Ticari işletmeye dahil gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin bağışlanması durumunda bu malların maliyet bedeli Gelir Vergisi Kanununun 40’ıncı maddesi çerçevesinde gider olarak dikkate alınacaktır. Bu işlem, bağış yapılan dernek veya vakıf adına düzenlenecek faturanın bir yandan gelir bir yandan da gider kaydedilmesi suretiyle gerçekleştirilir.

Bu kapsamında yapılan bağışlar 3065 sayılı Kanunun 17/2-b maddesine göre katma değer vergisinden müstesnadır. Katma değer vergisi mükellefleri, bir vergilendirme döneminde yaptıkları bağışların toplam tutarını ilgili dönem beyannamesinin 43, 44 ve 46’ıncı satırlarına dahil etmek suretiyle beyanda bulunacaklardır.

Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 30/a ve 32 nci maddelerine göre, kısmi istisna mahiyetindeki bu teslimin (gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddeleri bağışlarının) bünyesine giren katma değer vergisi tutarının indirim konusu yapılması mümkün bulunmamaktadır. Bu nedenle, bağışın yapıldığı dönemde, bağışlanan gıda maddelerinin elde edilmesi dolayısıyla yüklenilen katma değer vergisi tutarının hesaplanması ve aynı döneme ait katma değer vergisi beyannamesinin 30’uncu satırına dahil edilmesi, aynı tutarın defter kayıtlarında "indirilecek KDV" hesaplarından çıkarılarak, gider hesaplarına aktarılması gerekmektedir.

7.2- Yıllık Beyannamede İndirim Konusu Yapacakların Bu Kapsamda Bağışlarına İlişkin Kayıt Düzeni ve Beyannamelerinde Gösterim

Bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddeleri ticari işletmeye dahil olmayıp dışarıdan vergi mükellefleri tarafından tedarik yoluyla sağlanabilir. Bu durumda, söz konusu gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin KDV dahil maliyet bedelleri Gelir Vergisi Kanununun 89 uncu maddesi çerçevesinde yıllık beyannamenin bağış ve yardımlara ilişkin bölümüne yazılarak gelir vergisi matrahının tespitinde indirim olarak dikkate alınacaktır.

Yukarıda da belirtildiği üzere bu durumda bağış yapılan malın elde edilmesine ilişkin belgelerin yasal süreler içerisinde saklanması mecburidir.  

8-Sonuç

Gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin; gerek bu malların ticaretiyle uğraşan, gerekse tedarik yoluyla sağlayan vergi mükellefleri tarafından, ihtiyaç maddeleri bankacılığı yapan vakıf ve derneklere ihtiyaç sahiplerine dağıtmak şartıyla teslimindeki vergisel avantajlar, sosyal amaçlı önemli insani boyutları olan düzenlemelerdir.

Yukarıdaki bölümlerde açıklamaya çalıştığım üzere; söz konusu yasal hükümlerle ihtiyaç maddeleri bankacılığı kapsamında bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedellerinin gelir veya kurumlar vergisi matrahının tespitinde indirim konusu yapılması ve bu teslimlerin katma değer vergisinden istisna edilmesi sağlanmıştır.

Toplumsal hayatımızın sağlıklı işlemesi ve insanlarımız arasındaki dayanışmanın, sevgi ve kardeşlik bağlarının artışına vesile olacağına inandığım bağış ve yardımların bu vergisel teşviklerle daha da artacağını ve böylece vergilemede toplumsallık ve sosyallik ilkesinin de bir kez daha hayata geçeceğini düşünmekteyim.

 

28.10.2008

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.