Abdullah Öztürk
Vergi Müfettiş Yardımcısı
abdullahozturk_1991_ts@hotmail.com

Birden Fazla Takvim Yılına Sirayet Eden İnşaat ve Onarım İşlerinin Vergi Kanunları Karşısındaki Durumu ve Muhasebeleştirilmesi

193 sayılı GVK’ nın 1.maddesinde gerçek kişilerin gelirleri gelir vergisine tabidir. Gelir, bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların safi tutarıdır. Gelirin tanımından çıkan özelliklerden birisi de gelirin yıllık olmasıdır. Gelirin yıllık olmasının önemli bir istisnası, GVK’ nın 42 ila 44. maddesinde düzenlenen birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat ve onarım işlerinden sağlanan kazancın tespitidir. Aynı husus gelir vergisi mükelleflerinde olduğu gibi kurumlar vergisi içinde geçerlidir. Bu yazımızda gelirin yıllık olma özelliğinin istisnası olan bu konuyu ele alacağız.

193 sayılı GVK’ nın 42.maddesinde birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat (dekapaj işleri de inşaat işi sayılır) ve onarma işlerinde kar veya zarar işin bittiği yıl kati olarak tespit edilir ve tamamı o yılın geliri sayılarak, mezkur yıl beyannamesinde gösterilir. Kanun maddesinden anlaşılacağı üzere dönemsellik ilkesi gereği gelir veya kar aynı döneme ait gider ve zararla karşılaştırılması yıllara sari inşaat ve onarım işlerinde özel bir düzenlemeyle işin bittiği yılda gelir ve gider karşılaştırılarak kar veya zarar tespit edilir.

Bir inşaat ve onarım işinin GVK’ nın 42.maddesi kapsamına girebilmesi için şu özellikleri taşıması gerekir:

-    İnşaat ve onarım işi başkası adına ve taahhüde bağlı olarak yapılmalıdır.

-    İnşaat ve onarım işi birden fazla takvim yılına yayılmalıdır.

 

Burada üzerinde durulması gereken bir diğer konu ise yıllara sari inşaat ve onarım işinin

başlama ve bitim tarihleridir. Çünkü işe başlama ve bitim tarihleri bu işin GVK’ nın 42.madde kapsamına girip girmemesi için önemlidir. Eğer işin başlama ve bitim tarihleri aynı yıla denk geliyorsa bu madde kapsamında değerlendirilemez. 193 sayılı GVK’ nın 44.maddesinde sadece inşaat ve onarım işlerinde bitim tarihini düzenlemiş, işin başlama tarihi hakkında ise düzenleme yapılmamıştır. Uygulamada; sözleşmede işe başlama tarihi belli edilmişse bu tarih, işe başlama tarihi bulunmamakla birlikte yer teslimi için bir tarih öngörülmüşse bu tarih, yer teslimi tarihi belirtilmemiş ise sözleşmede belirtilen işin fiili başlangıç tarihi, sözleşmede bunların hiçbiri belirtilmemiş ise sözleşmenin imzalandığı tarih işe başlangıç tarihi olarak dikkate alınması gerekmektedir. GVK’ nın 44.maddesinde düzenlenen inşaat ve onarım işlerinde bitim tarihi; İnşaat ve onarma işlerinde geçici ve kesin kabul usulüne tabi olan hallerde geçici kabulün yapıldığını gösteren tutanağın idarece onaylandığı tarih, diğer hallerde işin fiilen tamamlandığı veya fiilen bırakıldığı tarih bitim tarihi olarak kabul edilir. 

193 sayılı GVK’ da düzenlenen yıllara sari inşaat ve onarım işlerinin vergilendirilmesine ilişkin açıklamalar kurumlar vergisi mükellefleri için de geçerlidir. GVK’ nın 42/2 de mükellefler bu madde kapsamına giren hallerde her inşaat ve onarma işinin hasılat ve giderlerini ayrı bir defterde veya tutmakta oldukları defterlerin ayrı sayfalarında göstermeye ve düzenleyecekleri beyannameleri işlerin ikmal edildiği takvim yılını takip eden yılın Mart ayının başından yirmibeşinci günü akşamına kadar vermeye mecburdurlar. GVK 44.maddesinde ise bitim tarihinden sonra bu işlerle ilgili olarak yapılan giderler ve her ne nam ile olursa olsun elde edilen hasılat, bu giderlerin yapıldığı veya hasılatın elde edildiği yılın kâr veya zararının tespitinde dikkate alınır. İşin bitiminde vergilendirilmesi devletin vergi alacağının zamanında almaması sonucunu beraberinde getirmektedir. Bu sorunu gidermek için mükelleflere bu iş kapsamında ödenen istihkak bedelleri üzerinden (avanslar dahil) %3 oranında (GVK 94/1-3; KVK 15/1-a; KVK 30/1-a) vergi tevkifatı yapılması öngörülmüştür. Yapılan tevkifat mükellefin işin bittiği yılda hesaplanan gelir/kurumlar vergilerine mahsup edilir. Mükellefler sadece bu madde kapsamında iş yapıyorlarsa iş devam ettiği müddetçe yıllık gelir/kurumlar vergisi beyannamesi vereceklerdir. Mükellefler GVK’ nın mükerrer 120.maddesinde aynı kanunun 42.madde kapsamına giren işler dolayısıyla geçici vergi ödemeyeceklerdir. Resmi daireler tarafından yapılan hakediş ödemeleri damga vergisine tabidir. 488 sayılı Damga Vergisi Kanununa ekli (1) sayılı tablonun “IV-Makbuzlar ve diğer kağıtlar” başlıklı bölümünün 1/a fıkrasına göre 1.1.2016 tarihinden itibaren damga vergisi binde 9,48 uygulanacaktır.

Yıllara sari inşaat ve onarım işlerinde önemli bir konu da GVK’ nın 43.maddesinde düzenlenen müşterek genel giderler ve amortismanların dağıtılmasıdır. Madde de dağıtımlar aşağıdaki esaslara göre yapılır:

-    Yıl içinde birden fazla inşaat ve onarma işinin birlikte yapılması halinde, her yıla ait müşterek genel giderler bu işlere ait harcamaların (enflasyon düzeltmesi yapılan dönemlerde düzeltilmiş tutarlarının) enflasyon düzeltmesine tâbi tutulmuş tutarlarının birbirine olan nispeti dahilinde;

-    Yıl içinde tek veya birden fazla inşaat ve onarma işinin bu madde şümulüne girmeyen işlerle birlikte yapılması halinde, her yıla ait müşterek genel giderler, bu işlere ait harcamalar ile diğer işlere ait satış ve hasılat tutarlarının (enflasyon düzeltmesi yapılan dönemlerde bunların düzeltilmiş tutarlarının) birbirine olan nispeti dahilinde;

-    Birden fazla inşaat ve onarma işlerinde veya bu işlerle sair işlerde müştereken kullanılan tesisat, makina ve ulaştırma vasıtalarının amortismanları, bunların her işte kullanıldıkları gün sayısına göre. Amortisman dağıtımında aşağıdaki konulara dikkat edilmesi gerekmektedir:

*  Mobilya, mefruşat, hesap ve yazı makinesi gibi büro malzemelerinin amortismanı ortak genel giderlere eklenerek o yolla dağıtıma tabi tutulur.

*  Yıl içerisinde alınan tesisat, makine ve ulaştırma araçlarının satın alındığı tarihten önceki günlere isabet eden amortismanları, yine ortak genel giderlere eklenerek o yolla dağıtıma tabi tutulur.

*  Tesisat, makine ve ulaştırma araçlarının kullanılmayıp boş kaldığı günlere isabet eden amortismanları, ortak genel giderlere eklenerek o yolla dağıtıma tabi tutulur. Bu işlem yapılırken tesisat, makine ve ulaştırma araçlarının kullanılmadığı veya kullanılmasının mümkün olmadığı işlere pay verilmez.

Yıllara sari inşaat ve onarım işlerinin muhasebeleştirilmesi iki şekilde olmaktadır. Bunlardan ilki ülkemizde de benimsenen tamamlanmış taahhütte işin tamamlandığı yıl kazanç belirlenir. İkincisi ise tamamlanma yüzdesi yönteminde ise, her yıl işin tamamlandığı oranda kazanç tespit edilir. Ülkemizde benimsenen yönteme göre yıllara sari inşaat ve onarım işi bir nevi hizmet ifası olduğundan doğrudan maliyetler 740 nolu hesapta takip edilir. Dolaylı maliyetler ise 740, 750, 760, 770, 780 nolu hesaplarda takip edilerek dönem sonunda yansıtma hesaplarıyla 170 nolu hesaba aktarılır. Gelir boyutunda ise hakedişler 350 nolu hesapta takip edilir. Hakedişlerden kesilen vergi tevkifatı bir yıldan uzun vadeli olduğundan 295 Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar Hesabında takip edilir. Son yıl 295 nolu hesap kapatılarak 193 nolu hesaba aktarılır. İş bittiğinde 170 nolu hesap gelir tablosu hesabı olan 622 Satılan Hizmet Maliyetine aktarılarak kapatılır. Hakedişlerin takip edildiği 350 nolu hesap ise gelir tablosu hesabı olan 600 Yurtiçi Satışlarına aktarılarak kapatılır. Böylece söz konusu yıllara sari inşaat ve onarım işinin kar-zararı tespit edilir.

ÖRNEK: Yıllara yaygın inşaat işi yapan Polatdemir İnşaat Anonim Şirketi Kayseri Erciyes Üniversitesine yapacağı fakülte inşaatından dolayı 50.000 TL istihkak ödemesi almıştır. Hakediş tahsil kaydını yapınız. (KDV Oranı %18; Yapım İşleri Tevkifat Oranı 2/10; Damga Vergisi Oranı Binde 9,48)

ÇÖZÜM:

Hakediş Bedeli=50.000 TL

%3 Vergi Tevkifatı=50.000*0,03=1.500 TL

Damga Vergisi (Binde 9,48)=50.000*0,00948=474 TL

KDV (%18)=50.000*0,18=9.000 TL

2/10 KDV Tevkifatı ( Üniversite tarafından)=9.000*2/10=1.800 TL

Hesaplanan KDV (8/10)=9.000*8/10=7.200 TL     

102 BANKALAR		55226
295 PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR		1.500
740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ		474
	350 YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM HAKEDİŞ BED.		50.0000
	391 HESAPLANAN KDV		7.200
Hakediş Tahsil Kaydı

 

ÖRNEK: Batıgün A.Ş. 2015 yılında yıllara yaygın inşaat ve onarım işi niteliğinde hastane inşaatı ve üniversite inşaatı yapmaktadır. Ayrıca nakliye işi de bulunmaktadır. Mükellef üç iş için müşterek genel giderleri 60.000 TL’dir. Her üç işte kullandığı kamyonun amortisman gideri 50.000TL’dir. Hastane inşaat işi için 100.000 TL, Üniversite inşaat işinden 80.000 TL harcama yapmıştır. Nakliye işinden ise 60.000 TL hasılat elde etmiştir. Üniversite inşaatında kamyon 90 gün, hastane inşaat işinde 60 gün, nakliye işinde 120 gün kullanılmıştır. Yıllara sari inşaat ve onarım işleri devam etmektedir. Müşterek genel giderleri ve kamyonun amortisman gideri dağıtımını ve muhasebe kayıtlarını yapınız.

ÇÖZÜM:

Müşterek Genel Giderlerin Dağıtımı:

Üniversite İnşaatı(YSİO)=(80.000/240.000)*60.000=20.000 TL

Hastane İnşaatı(YSİO)=(100.000/240.000)*60.000=25.000 TL

Nakliye İşi=(60.000/240.000)*60.000=15.000 TL

Amortisman Giderlerinin Dağıtımı:

Üniversite İnşaatı(YSİO)=(90/360)*50.000=12.500 TL

Hastane İnşaatı(YSİO)=(60/360)*50.000=8.333 TL

Nakliye İşi=(120/360)*50.000=16.667 TL

Kullanılmayan Gün=(90/360)*50.000=12.500 TL

 

 

Kullanılmayan Gün Amortismanın Gider Dağıtımı:

Üniversite İnşaatı(YSİO)=(80.000/240.000)*12.500=4.167 TL

Hastane İnşaatı(YSİO)=(100.000/240.000)*12.500=5.208 TL

Nakliye İşi=(60.000/240.000)*12.500=3.125 TL

740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ(Yıllara Sari İnşaatları Amort.)		20.833
770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ		89.167
	102 BANKALAR		60.000
	257 BİRİKMİŞ AMORTİSMAN.		50.000
Amortisman Ve Müşterek Genel Gider Kaydı

 

KAYNAKLAR:

1.       193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu

2.       488 sayılı Damga Vergisi Kanunu Ekli Tablolar

3.       Zafer KÜTÜK-Hasan ALTUNCU-Yusuf AKDAĞ, Vergisel İşlemlerin Muhasebeleştirilmesi, Ağustos 2014

4.       Prof. Dr. Osman Pehlivan, Vergi Hukuku Genel İlkeler ve Türk Vergi Sistemi, Ağustos 2011

5.       Muhammed METİN, Yıllara Sari İnşaat Ve Onarım İşlerinde Dönem Sonu İşlemleri, Vergi Dünyası Dergisi, Aralık 2015

 

03.03.2016

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.