Abdullah Öztürk
Vergi Müfettiş Yardımcısı
abdullahozturk_1991_ts@hotmail.com

Personele Verilen Ayınların Vergi Kanunları Karşısındaki Durumu ve Muhasebeleştirilmesi

İşletmelerin çalıştırdıkları personeline nakdi ücret dışında vermiş olduğu ayni yardımlar bulunmaktadır. Bunların bir kısmı istisna kapsamındaki ayni yardımlar olup bir kısmı ise istisna kapsamında olmayan ayni yardımlardır. Bu yazımızın konusu ise istisna kapsamında olmayan ayni yardımların vergi kanunlarımızdaki yeri ve muhasebeleştirilmesini ele alacağız.

193 sayılı GVK’ nun 61.maddesinde, “Ücret işverene tabi belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir. Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (Mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmez.” hükmü yer almaktadır.

Kanun maddesinin içeriğindeki çalışanlara hizmet karşılığı verilen ayınların nasıl değerleneceğine ilişkin hükümde 193 Sayılı GVK’ nun 63.maddesinin son fıkrasında açıklık getirilmiştir. İlgili kanun maddesinde,  “Hizmet erbabına verilen ayınlar, verildiği gün ve yerdeki ortalama perakende fiyatlarına göre, konut tedariki ve sair suretle sağlanan menfaatler, konutun emsal kirasına veya menfaatin emsal bedeline göre değerlenir.” hükmü yer almaktadır.

193 Sayılı GVK’nun 94.maddesinde, “Hizmet erbabına ödenen ücretler ile 61 inci maddede yazılı olup ücret sayılan ödemelerden (istisnadan faydalananlar hariç), 103 ve 104 üncü maddelere göre vergi tevkifatı yapılacağı” hükmü kanunda yer almaktadır.

Bu kanun maddelerinden anlaşılacağı üzere işletmelerin çalıştırdıkları personeline vermiş oldukları ayınların ücret olduğu, bu ayınların verildiği gün ve yerdeki ortalama perakende fiyatına göre değerleneceği ve GVK 94.maddeye göre tevkifat yapılacağı ifade edilmektedir.

Ortalama perakende fiyatın bulunması uygulamada çok kolay olmamaktadır. Bu nedenle bu fiyatları aşağıdaki şekillerde tespit etmemiz mümkündür:

• İşverenin çalışanlarına kendi ürettiği mallardan (kendisinin perakende satışını yapmadığı mallar) vermesi halinde piyasadaki ortalama perakende satış fiyatı alınmalıdır.
• Personele dışardan satın alınarak verilen gıda maddeleri, giyim eşyaları ve benzeri ayınlar eğer perakende satış fiyatı ile alınmışsa bu durumda söz konusu ayınlar alış fiyatı ile değerlenecektir. Ancak dışardan alınan mal bir tüketicinin tek başına alabileceği miktardan fazla ise, yani işletme çok yüksek miktarlarda mal veya eşya alarak çalışanlara dağıtıyorsa bu durumda alış fiyatı değil perakende satış fiyatı dikkate alınacaktır.
• İşveren, personeline verdiği malın perakende satışını yapıyorsa kendi sattığı perakende satış fiyatını esas alabilir.
• Eğer işveren personeline ayın olarak verdiği değerin toptan satışını yapıyorsa, bu durumda kendi perakendeci müşterilerden malın o günkü perakende satış fiyatını öğrenerek bu fiyat üzerinden değerleme yapılabilir.

 

Ortalama perakende fiyat ile ilgili açıklamalardan anlaşılacağı üzere personele verilen malın KDV dahil ortalama perakende satış fiyatı personele verilen net ücret tutarı olacaktır. Bu tutarı brüte iblağ edilerek tevkifat yapılacaktır.

İşletmelerin çalıştırdıkları personele verdiği ayınlarla ilgili olarak KDV mevzuatı açısından baktığımızda ise 3065 Sayılı KDVK’nun 3/a maddesinde  “Vergiye tabi malların her ne suretle olursa olsun, vergiye tabi işlemler dışındaki amaçlarla işletmeden çekilmesi, vergiye tabi malların işletme personeline ücret, prim, ikramiye, hediye, teberru gibi namlarla verilmesi” teslim sayılan hallerden biri olarak sayılmıştır. Ancak bu ayni yardımların KDV’nin konusuna girebilmesi için KDV Genel Uygulama Tebliğinde yer verilen KDV’ye tabi tutulmayacak durumların dışında yer almalıdır. Verilen ayni yardımlar için yüklenilen vergiler indirim konusu yapılabilecektir. KDV matrahı ise KDVK’nun 27.maddesince emsal bedeldir.

İşletmelerin çalıştırdıkları personele verilen ayınlarla ilgili olarak damga vergisi mevzuatı açısından baktığımızda ise 488 Sayılı Damga Vergisi Kanununa ekli (I) sayılı tablonun IV-1/b maddesinde   “Maaş, ücret, gündelik, huzur hakkı, aidat, ihtisas zammı, ikramiye, yemek ve mesken bedeli, harcırah, tazminat ve benzeri her ne adla olursa olsun hizmet karşılığı alınan paralar (Ek: 5766/10-ç md.) (Yürürlük: 6/6/2008) (avans olarak ödenenler dahil) için verilen makbuzlar ile bu paraların nakden  ödenmeyerek kişiler adına açılmış veya açılacak cari hesaplara nakledildiği veya emir ve havalelerine tediye olunduğu takdirde nakli veya tediyeyi temin eden kağıtlar binde 7,59 damga vergisine tabidir.” hükmü yer almaktadır ve ücretin ayni veya nakdi olması ayrımı yapılmamaktadır.

İşletmelerin çalıştırdıkları personele verilen ayınlarla ilgili olarak sosyal güvenlik mevzuatı açısından baktığımızda ise, 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 80/b maddesinde ayni olarak yapılan yardımların hem sigorta primlerinin hem de işsizlik sigortası primlerinin hesaplanmasında dikkate alınmamaktadır.

Sonuç olarak işletmelerin yapmış oldukları istisna kapsamında olmayan ayni yardımların işletmede yer alan malların verilmesi durumunda perakende satış fiyatı (işletme dışından alınıp verilmesi durumunda ise KDV dahil tutarı) net ücret kabul edilip brüte iblağ edilerek ilgili kanunlarda belirtildiği üzere gerekli tevkifatlar yapılarak beyan edilmeli ve işletmeler brütleştirdikleri tutarı gider olarak dikkate alabileceklerdir.

ÖRNEK: Firma işletmesinde sattığı deri montlardan bir adetini pazarlama departmanında çalışan personeline vermiştir. Deri montları perakende satış fiyatı 1.500 TL, maliyeti ise 750 TL’dir. (KDV Oranı %8, GV oranı ilk dilim %15, DV oranı binde 7,59)

ÇÖZÜM: NET ÜCRET=1.500 TL

BRÜT ÜCRET=[1.500/1-(0.15+0,00759)]=1.780,60TL

GV=267,09 TL

DV=13,51 TL

760 Pazarlama Satış Dağıtım Giderleri		1.780,60
	335 Personele Borçlar		1.500,00
	360 Ödenecek Vergi Ve Fonlar		280,60
Ücret Tahakkuk Kaydı

 

335 Personele Borçlar		1.500,00
	600 Yurtiçi Satışlar		1.388,89
	391 Hesaplanan KDV		111,11
Mont Teslim Kaydı

 

 

621 Satılan Ticari Mallar Maliyeti		750,00
	153 Ticari Mallar		750,00
Maliyet Kaydı

 

ÖRNEK: Firma dışardan aldığı televizyonlardan bir adetini pazarlama departmanında çalışan personeline vermiştir. TV’nin KDV dahil 1.500 TL’ye peşin almıştır. (KDV Oranı %8, GV oranı ilk dilim %15, DV oranı binde 7,59)

ÇÖZÜM: NET ÜCRET=1.500 TL

BRÜT ÜCRET=[1.500/1-(0.15+0,00759)]=1.780,60TL

GV=267,09 TL

DV=13,51 TL

157 Diğer Stoklar		1.388,89
191 İndirilecek KDV		111,11
	100 Kasa		1.500,00
Personele Alınan TV Kaydı

 

760 Pazarlama Satış Dağıtım Giderleri		1.780,60
	335 Personele Borçlar		1.500,00
	360 Ödenecek Vergi Ve Fonlar		280,60
Ücret Tahakkuk Kaydı

 

335 Personele Borçlar		1.500,00
	600 Yurtiçi Satışlar		1.388,89
	391 Hesaplanan KDV		111,11
TV Teslim Kaydı

 

623 Diğer Satışlar Maliyeti		1.388,89
	157 Ticari Mallar		1.388,89
Maliyet Kaydı

KAYNAKLAR:

1.       193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu

2.       3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu

3.       488 Damga Vergisi Kanunu Ekli Tablolar

4.       Zafer KÜTÜK-Hasan ALTUNCU-Yusuf AKDAĞ, Vergisel İşlemlerin Muhasebeleştirilmesi, Ağustos 2014

5.       Aldagül Mali Danışmanlık Denetim ve Yeminli Mali Müşavirlik Ltd.Şti., www.aldagulymm.com.tr/.../ramazan-kumanyalarının-vergi-ve-ssk-boyu

 

11.02.2016

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.