Abdullah Kiraz
Yeminli Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
Gelir İdaresi E. Başkan Yardımcısı V.
abdullah.kiraz@kirazymm.com

Enflasyon Düzeltmesinde Atikler Dışında Kalan Varlıkların Satış Zararlarının İnce Hesabı

Enflasyon Düzeltmesi uygulamasında, vergisel sonuçlarının doğru olarak gerçekleştirilmesi için muhasebe kayıtlarında, her ne kadar bilanço düzeltilse de Gelir Tablosunda ve beyannamelerde dikkate alınması gerekli önemli işlemler vardır.

Bu işlemlere titizlikle dikkat edilmediğinde ve tabirimizi mazur görün; kulaktan dolma bilgilerle hareket edildiğinde müşterinize daha fazla vergi ödetmek durumuna düşebilirsiniz. Oysa ki hiçbir vergi etkisi olmayacak bazı özel durumlarda, beyannamelerde dikkate alınan KKEG tutarları ve dikkate alınması gereken (unutulmaması gereken) Diğer İndirimler tutarları doğru tutarları ile yer verilmesi, ödenecek gelir veya kurumlar vergisi tutarına doğrudan etki edecektir.

Bu genel girişimizde “Üstad, hangi konuyla ilgili bu söyledikleriniz?” diye sorunuzu duyar gibiyim.

Konumuz; 31.12.2023 düzeltmesine tabi tutulan amortismana tabi olmayan bir iktisadi kıymetin (örneğin stokların) 2024 yılında satışından doğan zararın, 2023 yılı sonu düzeltmesinden kaynaklanan enflasyon fark hesabı tutarına tekabül eden kısmının kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınacak olması ile ve 2023 yılı sonunda yapılan düzeltmelerde alınmış avans tutarlarına ilişkin olarak oluşan enflasyon fark hesabı tutarlarının, avans hesabının muhasebe kayıtlarında kapatılması sırasında 649 Diğer Gelirler olarak dikkate alınan  gelir tutarının beyannamede Diğer İndirim olarak dikkate alınması gereği ile ilgili.

Bir örnek üzerinden konumuzu daha da açalım.

X müteahhidi, (A) alıcısı ile 2021 yılında sözleşme yaparak bir adet konutu 5.000.000 TL üzerinden satmayı taahhüt etmiş ve alacak tutarını da konutun tamamlanıp, alıcıya teslim edilip tapuda tescil edilinceye kadarki süreçte peyder pey ödenmesi şartını alıcıya getirmiştir. Alıcı bu ödemeyi tek seferde 2022 yılı Temmuz ayında yapmış, ancak tapuya tescil işlemi 2024 yılının Mart ayında gerçekleşmiştir. Müteahhit alıcıdan tahsil ettiği 5.000.000 TL tutarı Alınan Avanslar hesabına kaydetmiştir.

X müteahhidi, alıcıya teslim edeceği konutu 2023 Kasım ayında tamamlamış ve konut için yapılan tüm harcamaları, maliyet unsurlarını ve aldığı avans tutarını 31.12.2023 yılı sonunda enflasyon düzeltmesine tabi tutmuştur. Konut için yapılan maliyet tutarının düzeltme öncesi değeri; 4.000.000 TL iken düzeltme sonrası değeri 11.000.000 TL ye çıkmış (7.000.000 TL enflasyon fark tutarı), alınan avans tutarının düzeltme öncesi değeri 5.000.000 TL iken düzeltme sonrası değeri 9.200.000 TL ye çıkmıştır (4.200.000 TL enflasyon fark hesabı).

İLGİLİ HESAP	152-Mamuller	340-Alınan Sipariş Avanslar
Düzeltme Öncesi Tutar	4.000.000,00 TL	5.000.000,00 TL
Enflasyon Fark Hesabı	7.000.000,00 TL	4.200.000,00 TL
Düzeltme Sonrası Tutar	11.000.000,00 TL	9.200.000,00 TL

698-Enflasyon Düzeltme Hesabı
4.200.000,00 TL	7.000.000,00
Alacak Bakiyesi	2.800.000,00
570-GYK hesabına aktarılır.

İlk Avans Alış Kaydı:

102-BANKALAR		5.000.000,00
	340-ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI		5.000.000,00
698.340.ENFLASYON DÜZELTME HESABI-ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI		4.200.000,000
	340.698-ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI ENFLASYON FARK HESABI		4.200.000,00

İnşa Maliyetleri Düzeltme Kaydı

152.698. MAMÜLLER ENFLASYON FARK HESABI		7.000.000,000
	698.152. ENFLASYON DÜZELTME HESABI- MAMÜLLER		7.000.000

Konutun teslimi ile birlikte ilgili hesapların dönem sonunda kapatılması:

Satış Kaydı:

340-ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI		9.200.000,00
102-BANKALAR (KDV tahsili)		50.000,00
	600-YURT İÇİ SATIŞLAR		5.000.000,00
	391-HESAPLANAN KDV		50.000,00
	649-DİĞER OLAĞAN GELİRLER (*)		4.200.000,00

 (*) KV beyannamesinde Zarar olsa dahi indirilecek istisna ve indirimler bölümünde yer alan “Diğer İndirimler” satırında beyan edilerek kurum kazancından indirilecektir.

Maliyet Kaydı:

622-SATILAN HİZMET MALİYETİ		11.000.000,00
	152-MAMÜLLER (Fark Hesabı Eklenmiş Hali)		11.000.000,00

Satış Karı / Zararının Hesabı İle Kanunen Kabul Edilmeyen Gider Tutarının Tespiti:

Satış Hasılatı  (Müşteriden Tahsil Edilen) Tutarı:	5.000.000,00
Satış Maliyeti (Düzeltme Dahil)	(11.000.000,00)
Satış Zararı	(6.000.000,00)
2023 sonu enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan düzeltme farkı	7.000.000,00
Kanunen Kabul Edilmeyen Gider Olarak Dikkate Alınacak Satış Zararı Tutarı	(6.000.000,00)

Buraya kadar olan tespitlerimizde; işletmenin KKEG ve Diğer İndirim Tutarının birlikte dikkate aldığımızda; ilk bakışta 6.000.000 – 4.200.000= 1.800.000 TL tutarın safi kurum kazancına ilave olarak geleceğini düşünebiliriz.

Oysaki, işletme toplam 5.000.000 TL tahsil ettiği müşterisine, 11.000.000 TL ye mal ettiği bir gayrimenkulünü vererek esasen 6.000.000 TL zarar etmiştir.

Ancak bu zarar tutarı enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan farktan geldiği için de zarar olarak kabul edilmeyecek ve ne kar ne zarar oluşmayacaktır. 

Bu durumun net bir şekilde tetkiki ve beyanname unsurlarının doğru olarak doldurulması için her bir muhasebe kaydı ile oluşan, hasılat, gelir ve maliyet kalemleri birlikte dikkate alınarak Gelir Tablosu oluşturulmalı ve bu işlemin Dönem Ticari Kar/Zararı bu suretle hesaplanmalıdır. Bundan sonra da ortaya çıkan Ticari Kar/Zarar tutarı ilgili KV beyannamesine öncelikle Ticari Kar/Zarar satırına dahil edildikten sonra da; KKEG olarak dikkate alınacak satış zararı tutarı ve Diğer İndirim olarak dikkate alınacak tutarın beyannamede sırasıyla ilave ve indirim unsuru olarak beyannamede yer verilerek nihai işlemlerin sonunda Dönem Safi Kurum Kazancı hesaplanmış olacaktır.

Şimdi bu anlattıklarımızı gelin sırasıyla uygulayalım:

SATIŞTAN SONRA GELİR TABLOSU DURUMU:

 (İşletmenin diğer gelir ve giderleri varsayım olarak ihmal edilmiştir)

YURT İÇİ SATIŞLAR	5.000.000,00
SATILAN HİZMET MALİYETİ	11.000.000,00
BRÜT SATIŞ ZARARI	(6.000.000,00)
DİĞER OLAĞAN GELİRLER	4.200.000,00
DÖNEM ZARARI (TİCARİ ZARAR)	(1.800.000,00)

BEYANNAMEDE DURUM:

(İşletmenin diğer gelir ve giderleri varsayım olarak ihmal edilmiştir)

TİCARİ BİLANÇO ZARARI	(1.800.000,00)
KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER	6.000.000,00
İNDİRİME ESAS TUTAR =	4.200.000,00
DİĞER İNDİRİMLER	(4.200.000,00)
SAFİ KURUM KAZANCI	0,00

 Görüldüğü üzere bu aşamalar kat edildikten sonra, KV beyannamesinde bu işlem için safi kurum kazancı oluşmamıştır. Ancak ilk değerlendirmelere göre hareket edilseydi işletmenin 1.800.000,00 TL kazancı oluştuğu düşünülerek ilave vergi oluşturulmuş olabilirdi. Bu işlemlere adım adım dikkat edilmesi işlemlerin sağlıklı ve doğru bir şekilde sonuçlandırılması bakımından önem arz etmektedir.

Bu tespitlerimizin yapılmasında ve uygulamanın en başından beri bizlere Enflasyon Düzeltmesine uygulamasının detay ve ince noktalarını anlamamız ve yorumlamamızda desteğini esirgemeyen ve muhasebe meslek camiasına gerek sunumları ve gerekse sosya medya paylaşımları ile değer katan kıymetli üstadım, Sayın Selahattin GÖKMEN’e de buradan teşekkürlerimizi iletelim.

Yazımızın tüm okuyucularımıza yararlı olması dileklerimle.

Sonraki yazılarımız için çalışmaya devam…

14.05.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.