Abdullah Kiraz
Yeminli Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
Gelir İdaresi E. Başkan Yardımcısı V.
abdullah.kiraz@kirazymm.com

Çalışanlara Yapılan Yemek Bedeli Ödemelerinde Dikkat Edilecek Hususlar

Kıymetli okurlar, yılın son gününe yaklaştığımız bu günlerde herkesin merakla beklediği yeni yıla ilişkin vergi parametrelerinin yer aldığı Genel Tebliğler 30 Aralık 2022 günlü ve 2. Mükerrer sayılı Resmî Gazetede yayımlandı. https://www.resmigazete.gov.tr/fihrist?tarih=2022-12-30&mukerrer=2 Bu linkten ilgili Genel Tebliğlere ulaşabilirsiniz.

Bu yazımda sizleri son düzenlemeler sonrasında ve yeni yıl için belirlenen yeni tutar göz önünde bulundurularak, işverenlerin çalışanlarına işyerlerinde sağlayacağı yemek hizmeti ile işyeri dışında yenmek üzere çalışanına yapacağı nakdi yemek bedeli ödemelerinin vergi karşısındaki durumunu özetlemeye, soru-cevaplarla sizleri bazı önemli noktalarda aydınlatmaya ve dikkat edilecek konulara değinmeye çalışacağım.

Şimdiden faydalı olması dileğiyle…

1- İşverenlerce çalışanına sağlanan yemek menfaati vergiye tabi midir?

İşverene tabi belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmetleri karşılığında verilen para ve ayınlar ile para ile temsil edilebilen menfaatler Gelir Vergisi Kanunu’nun 61 inci maddesi uyarınca ÜCRET olarak değerlendirilmekte ve aynı maddede ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı, mali sorumluluk tazminatı, tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmeyeceği hüküm altına alınmaktadır.

Bu yönüyle çalışana sağlanan yemek menfaatinin, vergiye tabi gelir unsurlarından ÜCRET geliri olarak kabul edilmesi ve vergiye olması gerektiği hususunda bir şüphe bulunmamaktadır.

2- ÜCRET olarak vergiye tabi olan yemek menfaatinin tamamı üzerinden vergi kesilir mi?

İşverence çalışanına sağlanan bu yemek menfaatinin tamamı üzerinden vergi alınır mı? Bir başka deyişle işveren tarafından sağlanan bu menfaatin tamamı üzerinden vergi hesaplanıp ücretinden kesilir mi yoksa sağlanan menfaatin bir kısmından herhangi bir vergi alınmadan, sadece kalan kısmı üzerinden mi vergi hesaplanıp, kesilecek?

Bu soruların cevabını verebilmemiz için, sağlanan yemek menfaatinin, işverence çalışanına sunulma şekli ve tutarı önem arz ediyor:

Bunları biraz açıklayalım.

Gelir Vergisi Kanunu’nun “Müteferrik İstisnalar” başlıklı bölümünün 23 üncü maddesinde vergiden istisna tutulan “Ücret” unsurlarına, bir başka deyişle ücret olarak kabul edilse dahi üzerinden vergi kesilmeyeceği belirtilen gelir unsurlarına yer verilmiş durumda.

Sağlanan yemek menfaatine ilişkin istisnaya maddenin 8 nolu bendinde aşağıdaki şekilde yer verilmiştir.

Hizmet erbabına işverenlerce yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaatler (işverenlerce, işyerinde veya müştemilatında yemek verilmeyen durumlarda çalışılan günlere ait bir günlük yemek bedelinin 51 Türk lirasını aşmayan kısmı istisna kapsamındadır. Ödemenin bu tutarı aşması halinde aşan kısım ile bu amaçla sağlanan diğer menfaatler ücret olarak vergilendirilir.)

Bu hükme göre; işverenlerce çalışanlarına işyerinde veya müştemilatında yemek verilmesi durumunda, çalışana sağlanan bu yemek menfaatinin tamamı (herhangi bir tutar ile sınırlı olmaksızın) gelir vergisinden istisna olacak, ancak işyerinin veya müştemilatının dışında yemek hizmetinden çalışanların yararlanabilmesi amacıyla nakdi bir menfaatin sağlanması durumunda ise sağlanan menfaatin sadece 51 TL sine kadar olan kısmı gelir vergisinden istisna tutulacak, daha fazla bir tutarda menfaat sağlanmış ise bu tutarı aşan kısım üzerinden gelir vergisi kesintisi işveren tarafından yapılarak vergisi ödenecektir. 

3- 51 TL olan istisna tutarı yeni yılda kaç lira oldu?

30 Aralık 2022 günü 2. Mükerrer sayılı Resmi Gazetede 323 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği yayınlandı. Bu Tebliğe https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/12/20221230M2-13.htm linkinden ulaşabilirsiniz.

Tebliğin 3 üncü maddesinin 1 inci fıkrasının (c) bendi ile; Gelir Vergisi Kanununun 23 üncü maddesinin birinci fıkrasının (8) numaralı bendinde yer alan, işyerinde veya müştemilatında yemek verilmeyen durumlarda çalışılan günlere ait bir günlük yemek bedeline ilişkin istisna tutarı 110 TL’ye çıkarılmıştır.

Yeni yılda her bir çalışanın fiilen çalışılan her bir günü için 110 TL ye kadar yapılan nakdi yemek menfaati ödemeleri gelir vergisinden istisna tutulacak.

4- İşverenlerce hizmet erbabına verilen yemek bedellerinde istisna uygulamasının detayları hangi düzenlemede yer almaktadır?

Bir paragraflık kanuni düzenlemenin detaylarına 322 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde özel bir bölüm olarak yer verilmiştir. Bu Tebliğ de 30 Aralık 2022 günü 2. Mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanmış ve detaylı açıklamalara ve örneklere yer verilmiştir.

Bu Tebliğe https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/12/20221230M2-12.htm linkini tıklayarak ulaşabilirsiniz.

5- İşyerinde veya müştemilatında çalışana yemek sunulması halinde istisna tutarı ne olacaktır?

2 no.lu sorumuzda da belirttiğimiz üzere işverenlerce çalışanlarına işyerinde veya müştemilatında yemek verilmesi durumunda, çalışana sağlanan bu yemek menfaatinin TAMAMI (herhangi bir tutar ile sınırlı olmaksızın) gelir vergisinden istisna tutularak vergi kesintisine tabi olmayacak ve işveren tarafından da bu menfaat nedeniyle beyan edilmesi gereken bir gelir vergisi de oluşmayacaktır.  

6- Hazır yemek hizmeti verenlerden satın alınan yemeğin işyerinde veya müştemilatında çalışana verilmesinde istisna tutarı ne olacaktır?

İşverenlerce, hazır yemek hizmeti veren mükelleflerden satın alınan yemeğin, işyerinde veya müştemilatında hizmet erbabına verilmesi durumunda da sağlanan menfaatlerin TAMAMI herhangi bir tutarla sınırlı olmaksızın vergiden istisna olacak ve vergi kesintisi veya ödemesi yapılmayacaktır.

7- İşyeri veya müştemilatı dışında çalışana nakdi yemek menfaati sağlanması halinde istisna tutarı ne olacaktır?

7420 sayılı Kanunla, 1/12/2022 tarihinden itibaren uygulanmak üzere, 193 sayılı Kanunun 23 üncü maddesinin birinci fıkrasının (8) numaralı bendinin parantez içi hükmünde yapılan değişiklikle, işverenler tarafından hizmet erbabına işyerinde veya müştemilatında yemek verilmeyen durumlarda, yemek bedelinin nakit olarak verilmesi suretiyle sağlanan menfaatler de istisna kapsamına alınmıştır.

İşyerinin veya müştemilatının dışında yemek hizmetinden çalışanların yararlanabilmesi amacıyla nakdi bir menfaatin sağlanması durumunda ise sağlanan menfaatin sadece 51 TL sine (yeni yılda 110 TL) kadar olan kısmı gelir vergisinden istisna tutulacak, daha fazla bir tutarda menfaat sağlanmış ise bu tutarı aşan kısım üzerinden gelir vergisi kesintisi işveren tarafından yapılarak vergisi ödenecektir. 

Hizmet erbabına nakit olarak ödenen yemek bedelinin gelir vergisinden istisna edilebilmesi için;

1. a) İşverenler tarafından işyerinde veya müştemilatında yemek verilmemesi, b) Günlük yemek bedelinin 51 Türk lirasını (yeni yılda 110 TL’yi) aşmaması, c) Fiilen çalışılan günlere ilişkin olması gerekmektedir.

8- Yemek kartları ile işyeri veya müştemilatı dışında sağlanan menfaatlerde istisna tutarı ne olacaktır?

 İşverenlerce, işyerinde veya müştemilatında yemek verilmediği ve yemek hizmetinin, yemek kartı ve/veya yemek çeki hizmeti veren işletmelerin yemek kartlarına yükleme yapılmak veya yemek çeki satın alınmak suretiyle verildiği durumlarda, her bir çalışan için çalışılan günlere ait bir günlük yemek bedelinin 51 Türk lirasını (yeni yılda 110 TL’yi) aşmayan kısmı gelir vergisinden istisna olacak ve vergi kesintisi veya ödemesi yapılmayacaktır.

Ancak her bir çalışılan gün için bu tutardan daha fazla yemek kartına yükleme yapılması veya daha fazla tutarda yemek çeki verilmesi durumunda, belirtilen tutarı (yeni yılda 110 TL) aşan kısım gelir vergisine tabi olarak işvereni tarafından vergi kesintisi yapılacak ve ödenecektir.

Hizmet erbabına verilen yemek kartı veya yemek çeki yemek bedelinin gelir vergisinden istisna edilebilmesi için a) İşverenler tarafından işyerinde veya müştemilatında yemek verilmemesi, b) Günlük yemek bedelinin 51 Türk lirasını (yeni yılda 110 TL’yi) aşmaması, c) Fiilen çalışılan günlere ilişkin olması gerekmektedir.

9- Çalışılmayan günlere tekabül eden nakdi ödemelerde istisna uygulanacak mıdır?

Kanun lafzında da yer aldığı üzere, ilgili Genel Tebliğde nakdi suretle (yemek kartına yükleme veya yemek çeki verilmesi halleri dahil) sağlanan menfaatlerin çalışılan günlere ait olan ve de 51 TL (yeni yılda 110 TL)’ye kadar olan tutarı gelir vergisinden istisna olacak, aşan tutarı ile çalışılmayan günler için yapılmış olan ödemelerin tamamı (51 TL lik kısmı dahil) ise ücret olarak vergiye tabi tutulması gerekmektedir. 

Bu nedenle, işverenler tarafından vergisel yükümlülüklerinin doğru ve eksiksiz olarak takibi için, çalışılmayan günlere ait nakdi ödeme ile sağlanan yemek menfaatlerinin tutarı ayrıca izlenmeli ve bu tutarlara tekabül eden kısımlar üzerinden vergi kesintisi ile vergi ödemesi yapılması gereğini hatırlatmak isteriz.

10- Nakdi olarak sağlanan yemek menfaatlerinin çalışana elden ödenmesi halinde istisna uygulamasının durumu?

İlgili kanuni düzenlemede yer almamakla birlikte, 322 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinin 4 üncü maddesinin (3) numaralı fıkrasında:

(3) Nakit olarak yapılan yemek bedeli ödemelerinin, 18/11/2008 tarihli ve 27058 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Ücret, Prim, İkramiye ve Bu Nitelikteki Her Türlü İstihkakın Bankalar Aracılığıyla Ödenmesine Dair Yönetmelikte belirlenen ödeme usulüne göre yapılması gerekmektedir.

açıklamasına yer verilmiştir.

Bu açıklamalar uyarınca işverenlerce çalışanlarına işyeri veya müştemilatı dışında nakdi olarak sağlayacakları yemek menfaatinin belirtilen Yönetmelikte belirlenen ödeme usulüne göre yapılması gerekecek, bu usulle yapılmayan nakdi yemek menfaati ödemelerine (51 TL veya altında olsa dahi) gelir vergisi istisnası uygulanamayacağı ve bu durumda işverenlerin vergi kesintisi yapmak ve vergisini beyan ederek ödemek durumunda kalacaklarını ve aşağıdaki eşitliği (!) dikkate almalarını hatırlatmak isterim.

Elden Ödeme = İstisnadan Vazgeçme = Vergiye Tabi Olma = Vergi Kesme= Beyanname Verme = Vergi Ödeme

İlgili Yönetmelik hükmü, gerek vergi uygulamasında gerekse sosyal güvenlik mevzuatı bakımından önemle göz önünde bulundurulması gerekir.

İlgili yönetmeliğe aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz:

mevzuat.gov.tr/File/GeneratePdf?mevzuatNo=12605&mevzuatTur=KurumVeKurulusYonetmeligi&mevzuatTertip=5">https://www.mevzuat.gov.tr/File/GeneratePdf?mevzuatNo=12605&mevzuatTur=KurumVeKurulusYonetmeligi&mevzuatTertip=5

11- Yönetmelik tüm işverenleri kapsıyor mu?

Yönetmeliğin; İşçiye, Gazeteciye ve Gemi Adamına Yapılan Ödemelerin Bankalar Aracılığıyla Yapılması başlıklı ikinci bölümünde yer alan 6, 7, 8, 9 ve 10 uncu maddelerine göre;

• 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun hükümlerine göre en az 5 gazeteci çalıştıran işverenler (işverenin iş kanununa göre gazeteci dışında da işçi çalıştırması durumunda gazeteci + işçi sayısı toplamı 5 ve üzeri olması ı halinde),
• Deniz İş Kanununa tabi olarak Türkiye genelinde en az 5 gemi adamı çalıştıran işverenler veya işveren vekilleri,
• İşyerleri ve işletmelerinde İş Kanunu hükümlerinin uygulandığı işverenler ile üçüncü kişilerden Türkiye genelinde en az 5 işçi çalıştıranlar,

kanuni kesintileri sonrası kalan ücret ödemelerini bankalar yoluyla (işyerlerinin bulunduğu mahalde banka şubesi bulunmaması ya da çalışanlara banka aracılığıyla ödeme yapılmasına imkân bulunmaması hâlinde ödemeler, PTT şubeleri aracılığıyla) yapılması gerekmektedir.

Yönetmelikte belirtilen bu usule 5 ve üzeri işçi çalıştıran işverenler tarafından uyulmaması halinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının ilgili birimi tarafından idarî para cezası verileceği hüküm altına alınmıştır.

İdari para cezalarının tutarına yönelik araştırmalarımızda; Basın Kanunu’na (27/a) göre; her bir gazeteci için 2022 yılı tutarı 7.097 TL, 2023 yılı için %122,93 YD oranı sonrası yaklaşık 15.820 TL, Deniz İş Kanununa göre (51/2) 2022 yılı tutarı 4.724 TL, 2023 yılı için %122,93 YD oranı sonrası yaklaşık 10.530 TL, İş Kanununa göre (102/a) 2022 yılı tutarı 429 TL, 2023 yılı için %122,93 YD oranı sonrası yaklaşık 955 TL tutarlarını görüyoruz.

Yeni yılda günlük 110 TL lik ödeme avantajınızı, idari para cezası ile ortadan kaldırmayın!!!

12- Nakdi olarak sağlanan yemek menfaatlerinin çalışana banka dışında diğer alternatif kanallardan ödenebilmesi mümkün mü?

İlgili Yönetmelik hükmü ücret niteliğindeki ödemeleri kanuni kesintileri sonrası kalan tutarı bankalar yoluyla (işyerlerinin bulunduğu mahalde banka şubesi bulunmaması ya da çalışanlara banka aracılığıyla ödeme yapılmasına imkân bulunmaması hâlinde ödemeler, PTT şubeleri aracılığıyla) yapılması zorunluluğunu getirmektedir.

Oysaki 1/1/2009 da (14 yıl önce) yürürlüğe girmiş olan bu Yönetmelik hükümlerinin, vergi mevzuatında belli tutarın üzerindeki ödeme ve tahsilatları bankalar, ödeme ve elektronik para kuruluşları veya PTT aracılığıyla gerçekleştirilebilmesine yönelik düzenlemelere paralel olacak şekilde ve günümüz yeni finansal ödeme kuruluşları ve araçlarındaki gelişmelere göre bankalara ilave olarak genişletilerek güncellenmesinin gerekli olduğu değerlendirilmektedir.

Zira, yakın zamanda açıklanan asgari ücret tutarının (Net 8.500 TL) dahi tahsilat ve ödemelerin bankalar, ödeme ve elektronik para kuruluşları veya PTT tarafından tanzim olunacak belgeler yoluyla tevsik edilme zorunluluğu (459 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği) tutarının (7.000 TL’nin) üzerinde gerçekleşmesi nedeniyle daha da gerekli ve önemli hale gelmiştir.

İlgili Yönetmelik ve 459 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği  hükümlerinin ve de 323 Seri No.lu Gelir Vergisi Kanunu Genel Tebliği hükümlerinin birbiriyle tam bir uyum içinde olmasını teminen, ilgili Yönetmelikte geçen bankalar tabirine 6493 sayılı Kanuna göre faaliyette bulunan ve TCMB’nin izin, denetim ve gözetimine tabi olan ödeme kuruluşları ile elektronik para kuruluşlarının ve ülkemizde uzun yıllardır ödeme alanında da faaliyet sunan PTT A.Ş.’nin de dahil edilmesinin,  yeni finansal teknolojilerden yararlanarak ödemelerini alternatif ve rekabetçi ortamda gerçekleştirmek arzusunda olan işletmelerimize yeni ödeme ortamlarının sağlanabilmesi bakımından yararlı olacağı değerlendirilmektedir.

13- Nakdi olarak sağlanan yemek menfaatlerinin çalışana ait ücret bordrosunda gösterilmesi zorunlu mu?

Vergi Usul Kanununun 238 inci maddesinin birinci fıkrasında, işverenlerin her ay ödedikleri ücretler için ücret bordrosu tutmaya mecbur oldukları hükme bağlanmıştır. Dolayısıyla, işverenlerce hizmet erbabına nakit olarak verilen yemek bedelinin tamamının, istisna kapsamında olup olmadığına bakılmaksızın ücret bordrosunda gösterilmesi gerekmektedir.

Bordroya dahil edilmesi, istisna kapsamındaki yemek bedeli ödemelerinin vergi matrahına dahil edileceği anlamına gelmemekte, istisna olana tutar üzerinden vergi hesaplanmayacak sadece bu istisna tutarını aşan tutar üzerinden vergi hesaplanıp, kesilmesi ve beyan edilerek ödenmesi gerekmektedir.

02.01.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.