Abdulhamit Batkitar
Bilim Uzmanı
abdulhamitbatkitar@hotmail.com

2022 Yılı İçin Yapılacak Matrah Artırımında Dikkate Edilecek Hususlar!

7440 sayılı Kanunun teklif metninde 2022 takvim yılı ile ilgili her hangi bir matrah artırımına yer verilmemişti. Zira, teklif meclise verilirken 2022 takvim yılının beyan dönemi henüz başlamamıştı ve takvim yılının matrahları da belli olmamıştı. Kanun teklifi komisyondan meclis genel kuruluna gelirken de bu takvim yılına ilişkin matrah artırımı eklenmemişti. Kanun, meclis genel kurulunda görüşülürken, mükelleflerin yoğun talepleri doğrultusunda, son anda geçici bir madde ile 2022 yılına ilişkin düzenleme de Kanuna eklenmiş oldu.

2022 takvim yılı için yapılan matrah artırım düzenlemesi, 7440 sayılı Kanunun geçici 1 inci maddesi ile diğer takvim yıllarından farklı olarak düzenlenmiş ve farklı kriterlere bağlanmış. Zira, bu takvim yılı için henüz beyanname dönemleri geçmiş ve matrahlar belli olmamıştır. Bu nedenle de 2022 takvim yılı için verilmemiş yıllık beyanname ve henüz belli olmamış matrah için faklı düzenlemelerle hükme bağlanma gereği doğmuştur.  Ortaya çıkan ve diğer yıllardan faklı düzenlemelere aşağıda yer verilmek suretiyle izah edilmiştir.

1- Matrah artırım hükümlerinden yararlanmak için, 2022 takvim yılı ile ilgili matrah artırımında bulunmadan önce 2022 takvim yılana ait gelir ve kurumlar vergisi beyannamesinin muhakkak beyan edilmesi gerekir.

Bilindiği üzere, 2022 gelir vergisi beyanı 2023 Mart; kurumlar vergisi ise Nisan ayının sonuna kadar beyan edilir. 2022 takvim yılı için geçerli bir matrah artırım beyanında bulunmak için gelir ve kurumlar vergisi beyannamesinin, aşağıdaki şartlar da göz önünde bulundurularak, beyan edilmesi şartıyla ancak matrah artırımında bulunulacağı hüküm altına alınmıştır.

2- Matrah artırım hükümlerinden yararlanmak için, yıllık beyanname verildikten sonra, gelir ve kurumlar vergisi ile ilgili matrah artırım beyannamesinin ise en son 31.05.2023 tarihine kadar beyan edilmesi gerekir.

2022 takvim yılına ait Gelir ve kurumlar vergisi beyannamesi verildikten sonra 31.05.2023 tarihine kadar matrah artırım beyanında bulunmak gerekir. Bu süre geçtikten sonra matrah artırımında bulunmak mümkün değildir. Ayrıca Kanunun 10 uncu maddesinin 16 ncı fıkrası Cumhurbaşkanına bir aya kadar başvuru sürelerini uzatma yetkisi verildiği hususundaki bu yetkinin kullanıp kullanılmayacağı da dikkate alınmalıdır.

3- Matrah artırım hükümlerinden yararlanmak için, 2022 takvim yılı ile ilgili matrah artırım hükümlerinden yararlanmak için, mükelleflerin gelir ve kurumlar vergisi matrahlarını %25 oranında az olmamak üzere artırmaları gerekir.

Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri vermiş oldukları yıllık beyannamelerinde vergiye esas alınan matrahlarını, 31.05.2023 tarihine kadar, 2018 takvim yılı için %35, 2019 takvim yılı için %30, 2020 takvim yılı için %25, 2021 takvim yılı için %20 oranından az olmamak üzere artırırlar.(5/1-a) 2022 için ise bu oran %25 olarak belirlenmiştir.

Örneğin, 2023-Nisan ayının sonuna kadar beyan edilmesi gereken 2022 takvim yılına ait kurumlar vergisi matrahı 2.500.000,00-TL olması halinde (2.500.000,00-TL x %25=) 625.000,00-TL’lik matrah artırım beyannamesini beyan etmesi gerekir. Ancak artırılacak bu tutarın aşağıdaki şartları da uygun olması gerektiği unutulmamalıdır.

4- Matrah artırım hükümlerinden yararlanmak için, 2022 takvim yılında beyan edilen/edilecek olan beyannamelerde beyan edilen vergiye esas matrahların, 2021 takvim yılında beyan edilen matrahın %122,93 oranında artırılması suretiyle bulunacak tutar ile 2022 takvim yılında beyan edilen 3 üncü geçici vergi beyannamesinde yer alan vergi matrahının %40 oranında artırılan tutardan yüksek olanından düşük olamaz.  

• 2022 takvim yılına yönelik matrah artırımında bulunmak isteyen mükellefler tarafından 1/1/2023 tarihinden sonra matrah azaltıcı nitelikte düzeltme beyannamesi verilmesi durumunda, bu bent hükmüne istinaden yapılacak kıyaslamada düzeltme öncesi beyan edilen matrahlar esas alınır.
• Şayet 2022 takvim yılı 3 üncü Geçici vergi beyannamesi verilmemişse 2 nci geçici vergi beyanında yer alan matrah %100 artırılır ve 2021 takvim yılında beyan edilen matrahın %122,93 oranında artırılması suretiyle bulunacak tutar ile mukayese edilir.
• 2022 takvim yılı 2 nci geçici vergi beyannamesi de verilmemişse 1 inci geçici vergi beyanında yer alan matrah %500 artırılır ve 2021 takvim yılında beyan edilen matrahın %122,93 oranında artırılması suretiyle bulunacak tutar ile mukayese edilir.
• Ayrıca, 2021 takvim yılı beyannamesi ile 2022 takvim yılında beyan edilen 3 üncü geçici vergi beyannamesinde zarar beyan edilmiş olması veya indirim ve istisnalar nedeniyle matrah oluşmaması nedeniyle ya da hiç beyan verilmemiş olması halinde bu mukayese yapılmayacaktır. Bu durumda 2022 takvim yılı matrah artırımı için aşağıda belirlenmiş asgari tutarlardan az olmamak üzere beyan edilen tutarların %25’i dikkate alınır.

Örneğin, Kurumlar vergisi mükellefi Tezin A.Ş. nin 2022 takvim yılına ait kurumlar vergisi beyannamesini 2023-Nisan ayının sonuna kadar beyan edecektir. Kurumun 2021 yılı beyannamesindeki matrahı, 1.000.000,00-TL; 2022 takvim yılının 3 üncü geçici vergi beyannamesindeki matahı ise 1.500.000,00-TL olduğu bir durumda yukarıdaki düzenlemeler dikkate alındığında kurumun 2022 yılında beyan etmesi gereken en az matrah aşağıdaki hesaplanması gerekir.

-2021 matrahını %122,93 oranında artırdığımızda (1.000.000,00 + (1.000.000,00 x %122,93=) 2.229.300,00-TL,

-2022 yılının 3 üncü geçici vergi matrahını %40 artırdığımızda (1.500.000,00-TL + (1.500.000,00-TL x %40=) 2.100.000,00-TL olmaktadır.

2021 yılı ile 2022 yılının 3 üncü geçici vergi matrahlarının artırımlı tutarlarından büyük olanı dikkate alınacaktır. Bu durumda, beyan edilen vergiye esas 2022 takvim yılı matrahı, 2021 artırımlı tutardan az olmamak üzere bu tutarın %25 üzerinden (hesaplanacak 2.500.000,00-TL x %25 = 625.000,00-TL’lik) matrah artırımında bulunulacaktır. 

Mükellefler, 2022 takvim yılı beyannamelerini verirken, beyan edilecek matrahlarını 2021 takvim yılı ile 2022 takvim yılının 3 üncü geçici vergi beyannamelerindeki artırımlı tutarlarına göre (büyük olanından aşağı olmamak üzere) beyan etmeleri gerekir.

5- Matrah artırım hükümlerinden yararlanmak için, gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri 2022 takvim yılında beyanname vermeleri şartıyla, beyannamelerinde zarar beyan edilmiş olması veya indirim ve istisnalar nedeniyle matrah oluşmaması halinde artıracakları asgari matrah tutarları; 

• İşletme hesabı esasına göre defter tutanlar için: 105.000,00-TL,
• Bilanço esasına göre defter tutan gelir vergisi mükellefleri için: 200.000,00-TL,
• Serbest meslek erbabı için: 200.000,00-TL,
• Kurumlar vergisi mükellefleri için: 500.000,00-TL den,

az olamaz.

6- 2022 takvim yılı için matrah artırımında bulunan mükellefler, 2022 takvim yılı beyannamesinde zarar beyan etmeleri halinde, bu zararın tamamını 2023 ve takip eden yılların karlarından mahsup edemez.

Gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin matrah artırımında bulundukları ( 2018, 2019, 2020 ile 2021) yıllara ait zararların %50’si, 2022 ve izleyen yıllar kârlarından mahsup edilmez (5/1-g) denilmekte iken, 2022 takvim yılı için matrah artırımında bulunulması halinden bu zararın tamamını 2023 ve izleyen yıllarda, gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri, karlarından mahsup edemezler.

Yine, İstisna ve indirimler nedeniyle gelecek yıllarda matrahtan indirim konusu yapılabilecek tutarlar ile geçmiş yıl zararları bu fıkra hükmüne göre artırılan matrahlardan indirilemez İstisna ve indirimler nedeniyle gelecek yıllarda matrahtan indirim konusu yapılabilecek tutarlar ile geçmiş yıl zararları bu fıkra hükmüne göre artırılan matrahlardan indirilemez (5/1-ğ), denilmektedir.

7- 2022 takvim yılı için matrah artırımında bulunan mükellefler, 2022 takvim yılı beyannamesinde mahsup edilmeyen geçici vergilerin iadesini talep edemez.

2018, 2019, 2020 ile 2021 yılları için matrah artırımında bulunan mükelleflerin, yıllık gelir ve kurumlar vergisine mahsuben daha önce ödemiş oldukları vergilerin iadesi ile ilgili taleplerine ilişkin inceleme ve tarhiyat hakkı saklıdır(5/1-h), hükmüne yer verilmiş iken, 2022 yılı için mahsup edilmeyen geçici vergilerin ise iadesini talep edilmeyeceği hüküm altına alınmıştır.

8- 2022 takvim yılı için matrah artırımında bulunan vergi türleri bakımından tarhiyat yapılmaz. Ancak kurumlar vergisi yönünde matrah artırımında bulunan mükelleflerin Kanunun 10 uncu maddesinin 27 nci fıkrasında yer alan ek vergiye (istisna ve indirim tutarlarına uygulanan %10 oranındaki tarhiyata) şümulü yoktur.

Kanunun 10 uncu maddesinin 27 nci fıkrasında “Kurumlar vergisi mükellefleri tarafından, 2022 yılına ilişkin kurumlar vergisi beyannamesinde gösterilmek suretiyle, 5520 sayılı Kanun ile diğer kanunlarda yer alan düzenlemeler uyarınca kurum kazancından indirim konusu yapılan istisna ve indirim tutarları ile aynı Kanunun 32/A maddesi kapsamında indirimli kurumlar vergisine tabi matrahları üzerinden, dönem kazancı ile ilişkilendirilmeksizin %10 oranında ek bir vergi alınacağını düzenlenmiştir.

2018, 2019, 2020 ile 2021 yılları için ek vergi alınacağına dair  bir düzenleme olmadığı için, matrah artırımında bulunan vergi türleri bakımından tarhiyat yapılmayacağına yönelik bir hükme yer verilmiştir. Aslında bu hüküm, 2022 yılı içinde de geçerli olup, sadece bu ek vergi kapsamına giren matrah unsurları bakımından hüküm ifade etmeyeceğine yönelik ayrıksı bir düzenleme öngörülmüştür.

9- 2022 takvim yılına dair matrah artırım beyanının da 31.05.2023 tarihine kadar beyan edilmesi gerekir.

Cumhurbaşkanına bir aya kadar başvuru süresini uzatma yetkisini kullanmadığı dikkate takdirde (9/16 maddesi) matrah artırım beyanı 31.05.2023 tarihine kadar beyan edilmesi gerekir.

10- 2022 takvim yılına dair matrah artırım beyanı üzerinde hesaplanan vergilerin ilk taksiti de vadesinde (30.06.2023 tarihine kadar) ödenmiş olması gerekir.

Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri 2022 yılına ait beyannamelerini süresinde beyan ettikten sonra, 31.05.2013 tarihine kadar matrah artırım beyannamesini, beyan etmek ve tahakkuk eden verginin ilk taksitini de 30.06.2023 tarihine kadar ödemek zorundalar. Bu hüküm matrah artırımında bulunulan 2018, 2019, 2020, 2021 ile 2022 yılları için de geçerli bir düzenlemedir.

11- 2022 takvim yılı matrah artırımına dair Kanunun geçici 1 inci maddesinde bulunmayan hükümler için Kanunun 5 inci maddesindeki hükümlere uyulacaktır.

Kanunun 5 inci maddesinde artırımda bulunulacak matrah üzerinde %20 oranında vergi alınacağı ve yine belli şartların varlığı halinde bu oranın %15 olarak uygulanacağı hüküm altına alınmıştır. Bu hususta geçici 1 inci maddede herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu itibarla da 2022 takvim yılı matrah artırımına dair Kanunun geçici 1 inci maddesinde bulunmayan hükümler için Kanunun 5 inci maddesindeki hükümlere uyulur (Geçici 1/3).

Örneğin, 2023-Nisan ayının sonuna kadar kurumlar vergisini beyan eden ve bu beyan üzerine tahakkuk eden damga vergisi dahil vergileri süresinde ödemesi halinde mükellef, 2022 takvim yılına ait kurumlar vergisi matrahı 2.500.000,00-TL olması halinde (2.500.000,00-TL x %25=) 625.000,00-TL matrah artırım beyannamesini beyan etmesi ve bu matrah üzerinde %20 yerine %15 üzerinden vergi ödemesi gerekir. Bu durumda dikkate alınacak matrah üzerinden (625.000,00-TL x %15=) 9.750,00-TL vergi hesaplanmaktadır.

Yine matrah artırım beyannamesi üzerinden hesaplanan ve tahakkuk eden vergilerin gelir ve kurumlar vergisi yönünde gider veya maliyet olarak dikkate alınmayacağına dair ortak hükmü de ayrıca ifade etmek gerekir.

Sonuç:

7440 sayılı Kanununa eklenen geçici madde ile 2022 takvim yılına ilişkin matrah ve vergi artırımına da yer verilmiştir. Halbuki 2022 yılına ait gelir ve kurumlar vergisi beyan dönemi henüz başlamamış ve matrahlar da belli olmamıştır. Bu nedenle matrahı belli olmamış bu takvim yılı ile ilgili hazine zararının ortaya çıkmaması için, dönem beyanların gerçeği göstermekten uzak olmaması için ve vergiye uyumun kaybedilmemesi dolayısıyla da keyfi bir beyanın ortaya çıkmaması için çok sıkı kurallara bağlanmıştır.  Yukarıda da yer verildiği üzere, 2022 yılında gelir ve kurumlar vergisi yönünde matrah artırımında bulunmak diğer yıllara göre daha fazla bir vergi yükü ile karşılaşacağı unutulmamalıdır.

Kaynak: 09/03/2023 Tarih ve 7440 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun

14.03.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.