İnceleme Süreci Ve Mükellef Hakları / İsmail Kökbulut

 

Bundan iki hafta önceki yazımızı; Maliye Bakanlığı'nın vergi incelemesi seçiminde yeni benimsediği ve uygulamaya başladığı, kısaca adı ile MERAK olarak bilinen bir bilgisayar programına ayırmıştık.

Bugünkü yazımızda ise bir sonraki aşamaya geçiyor; vergi inceleme süreci ve incelemeye alınan mükelleflerin hak ve yükümlülükleri hakkında bilgi vermeyi amaçlıyoruz.

İnceleme nasıl başlar?

Vergi incelemesi süreci, inceleme elemanı ile mükellef arasında imzalanan incelemeye başlama tutanağı ile başlar. İncelemeye başlama tutanağı düzenlemek için inceleme elemanı sizi sözlü olarak veya yazı ile daireye davet eder. Söz konusu davete icabet etmemek sizi incelemeye alınmaktan pek tabii ki kurtarmaz. Hatta tam tersine inceleme elemanının gözünde olumsuz bir intiba oluşturacağınız için süreç sizin açınızdan daha zor ve çetrefilli bir hal alabilir, tedbir amacıyla hesaplarınıza ihtiyati haciz konabilir veya teminat istenebilir.

İncelemeye başlama tutanağı nedir?

İncelemeye başlama tutanağı incelemenin türünü, gerekçesini, konusunu, dönemini, incelemeye başlanan günü ve incelemenin yapılacağı yeri belirleme altına alınan yazılı bir belgedir. Bir örneği mükellefte bir örneği inceleme elemanında kalır.
Yakın dönemde yapılan yasal düzenlemeler öncesi incelemeye alınan mükelleflerin incelemeye alınma gerekçelerini öğrenmeleri mümkün olmuyordu. Bu anlamda yapılan değişiklik mükellef hakları açısından olumlu bir gelişme.

İnceleme ne kadar sürer? 

Vergi incelemeleri ikiye ayrılmakta. Eğer herhangi bir hesap döneminizdeki tüm iş ve işlemleriniz incelemeye konu ediliyor ise, bu tip incelemeye "tam" inceleme adı verilmekte. Tam incelemenin, incelemeye başlama tutanağının düzenlendiği tarihten itibaren 1 yıl içinde tamamlanması gerekir. Eğer tüm iş ve işlemleriniz değil de bazıları incelemeye konu edildiyse söz konusu inceleme "sınırlı" inceleme olarak adlandırılmakta ve 6 ay içerisinde sonlandırılması gerekir. Söz konusu süreler içinde incelemeler tamamlanamaz ise bağlı olduğu birim tarafından inceleme elemanına bir kereye mahsus 6 aylık ek süre verilmesi mümkün.

İnceleme nerede yapılacak?

İncelemenin esas olarak mükellefin işyerinde yapılması gerekir. Yani mükellef olarak isterseniz inceleme işyerinizde yapılır. Ancak iş yerinin inceleme yapmaya mümkün olmaması (yer sıkıntısı, sıhhi koşullar) durumunda ya da sizin talebiniz halinde inceleme elemanının adresinde de inceleme sürdürülebilir.

İnceleme elemanına hangi bilgi ve belgeleri vermeniz zorunlu?

İnceleme süreci ile ilgili olarak üzerinize düşen en büyük yükümlülük; inceleme başlayınca Vergi Usul Kanunu'na göre tutulması zorunlu ve düzenlenmesi mecburi tüm belgelerinizi inceleme elemanına ibraz etmek. Zira bu yükümlülüğü yerine getirmeyenlere Kanunda hapis cezası öngörülmüş durumda. İnceleme elamanının defter ve belgeleri tutanakla teslim alıp, tutanakla tespit etmesi ise zorunlu.

Eğer inceleme elemanı iş yerinizi gezmek, iş ve işlemlerinizle ilgili bilgi almak veya fiili sayım yapmak isterse bunlara da izin vermek zorundasınız.

Diğer yandan, siz muvafakat vermedikçe inceleme elemanının resmi çalışma saatleri dışında iş yerinizde inceleme yapması ise kanunen mümkün değil.

İnceleme nasıl sona erer?

Eğer inceleme sonucunda; inceleme elemanı, iş ve işlemlerinizde vergi kanunlarına uygun olmayan bir durum tespit ettiğini düşünüyorsa bunu rapora konu etmek için sizi inceleme tutanağı tanzim etmeye davet eder. Bu tutanağın düzenlenmesi aşamasında inceleme elemanı eleştiri konusu etmeyi düşündüğü husus veya konularla ilgili olarak size sorular sorar, sizin açıklama ve savunmalarınızı tutanağa geçirir. İnceleme elemanı çıkacak vergi ve cezalar için Tarhiyat Öncesi Uzlaşma talep edip etmediğinizi tutanağa yazmak durumunda.

Söz konusu tutanakta yapacağınız açıklamaların olası vergi tarhiyatları açısından bir ispat vesikası olarak dikkate alınacağı göz önüne alındığında tutanak imzalamaya, alanında uzman biriyle gitmeniz yararınıza olabilir. Diğer yandan söz konusu tutanağı imzalamak zorunlu değil. Eğer tutanak; gerçek durumdan farklı olduğuna inandığınız tespitler veya sizin katılmadığınız ifadeler içeriyorsa tutanağı imzalamaktan imtina edebilirsiniz.

İncelemenin sonuçları

Eğer hakkınızda bir rapor tanzim edilirse, bu rapor inceleme elemanınca bağlı olduğunuz vergi dairesine gönderilir. Vergi dairesi de bu raporlara istinaden gerekli vergi-ceza ihbarnamelerini düzenler, raporları da ihbarnamelere ek yaparak size tebliğ eder.

Gelen ihbarnameler üzerine 30 gün içinde karar vermek üzere iki makul seçenek söz konusu.

Bunlardan birincisi, uzlaşma talep ederek uyuşmazlığı sona erdirmek. Bu seçeneğin avantajı, uzlaşmada vergi ziyaı cezasının nerdeyse tamamının kaldırılması ve uzlaşmazlığın kesin olarak sona erdirilmesi.

İkinci olasılık ise konuyu yargıya taşımanız. Bunun ise bir olumlu bir de olumsuz tarafı var. Eğer yargıca haklı bulunursanız sıfır maliyet ile incelemeyi atlatmanız mümkün; ancak, davayı kaybedersiniz hem vergi aslı hem de vergi ziyaı cezasının tamamını ödemek zorunda kalabilirsiniz. Ayrıca o tarihe kadar hesaplanan gecikme faizinin de isteneceğini unutmayınız.

(Kaynak: Bugün Gazetesi | 14.05.2012)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.