Mustafa TAN - Ciro Primlerinin Faturalandırılması ve Muhasebesi

2006 yılının sonlanması ile birlikte tüm vergi mükellefleri için kazançlarını hesaplama süreci başladı. İşletmeler dönem sonu işlemleri sonucunda 2006'da kâr edip etmediklerini belirleyecek.

İşletmeler için kazançları doğrudan etkileyen unsur satış gelirleri. Satışlarını artırmak amacıyla başvurulan yöntemlerden birisi de promosyonlar. İşletmeler mal ve hizmetini pazarlayan toptancısına ya da perakende satışını yapan bayisine dönem içinde yaptığı satış tutarına göre ödüllendirme de bulunabilir. Ekonomik hayatta ciro primi olarak karşımıza çıkan bu tür uygulamalar, vergisel açıdan bazen tereddüt yaratabiliyor. Ciro primleri mal, hizmet veya para şeklinde verilebilmektedir.

Nakit primler

Ciro primini, işletmelerin devamlı olarak çalıştıkları bayi veya alıcılarına belli dönemde satın aldıkları mal ve hizmet tutarına bağlı olarak verilen ayni veya nakit ödül olarak tanımlayabiliriz. Bir anlamda bu primler dönem sonunda satıcı tarafından alıcıya sağlanan bir iskonto niteliğindedir.

Bu primlerin alıcı ve satıcı nezdinde belgelendirilmesinin nasıl yapılacağı ise bazen tereddüt doğuruyor. Satıcı tarafından alıcıya böyle bir prim ödenecek ise alıcının prim bedeli üzerinden KDV'li fatura düzenlemesi gerekiyor. Alıcı bu tutarı gelir kaydedip, KDV'yi beyan edecektir. Satıcı ise alıcı tarafından düzenlenen bu faturayı gider kaydedip, KDV'yi indirim konusu yapacaktır.

Primler bir yıllık satış performansına göre veriliyor ise yıl bitmeden fatura düzenlenmesinde fayda var. Şayet bu süre içinde fatura düzenlenmemiş ancak düzenleneceği biliniyor ise gelir ve gider karşılık hesapları kullanılabilir. Dönemsellik ilkesi gereği gelirin de giderin de ait olduğu yılda dikkate alınması gerekir. Ancak KDV için bunu ileri süremeyiz. KDV faturanın deftere kaydedildiği dönemde beyan edilir veya indirim konusu yapılabilir.

Hemen hatırlatalım. Maliye Bakanlığı ciro primlerini alıcı tarafından satıcıya verilen bir hizmet olarak kabul etmektedir. Bundan dolayı bu bedellerin yüzde 18 oranında KDV'ye tabi olması gerekecektir.

Ayni primler

Satıcılar ciro primini bazen nakit olarak vermek yerine bedelsiz mal olarak da verebilmektedir. Bu durumda satıcı tarafından bedelsiz gönderilen mal için fatura kesilmeli ve KDV hesaplanmalıdır. Alıcı tarafından da yine ciro primi faturasının düzenlemesi gerekiyor. Bu işlemde gelir, gider ve KDV hesapları dengelenmiş gibi görünse de satıcı tarafından bedelsiz olarak verilen malların alımındaki faturalar pazarlama gideri olarak dikkate alınacak, KDV indirim konusu yapılacaktır. Şayet imal edilen emtia verilmiş ise malın maliyeti ve imalatta yüklenilen KDV kayıtlara girmiş olacak.

Burada iz bedeli ile veya fatura düzenlemeden teslim fişi ile teslimde bulunma halleri söz konusu olduğunda cezalı olarak vergi ödenmesi gündeme gelebilir.

Ayrıca faturalarda KDV oranlarına dikkat edilmelidir. Bedelsiz mal tesliminde teslim edilen malın tabi olduğu oranın dikkate alınması gerekecektir. Diğer taraftan alıcı tarafından düzenlenen ciro pirimi faturası hizmet ifası niteliğinde olduğundan yüzde 18 oranında KDV'ye tabidir.

İskonto olarak gösterilirse

Uygulamada bazen ciro primleri izleyen dönem satış faturalarına iskonto olarak yansıtılabilmektedir. Bu yöntem tercihinde faturada iskonto ile ciro primi birbirinden ayrılmalıdır. Nevi itibariyle iskonto ile ciro primi birbirinden farklıdır.

İskonto malın maliyetini azalttığı gibi, KDV matrahını da doğrudan etkilemektedir. KDV Kanunu'nun 25'inci maddesi uyarınca iskonto matraha dahil değildir. Dolayısıyla ciro primi karşılığı gönderilen emtiaların fatura üzerinde iskonto olarak gösterilmesi mümkün değildir. KDV Kanunu açısından bu tür uygulama 5'inci madde gereği hizmet olarak değerlendirilecektir. Bu nedenle hizmet ifasında bulunan ile bedelsiz mal gönderen iki işletmenin karşılıklı fatura düzenlemesi gereği doğmaktadır.

Dönem tespiti

Özellikle uygulamada yıl bittikten sonra hesaplar çıkarılmakta ve buna göre ciro primleri hesaplanmaktadır. Burada dikkat edilmesi gereken en önemli nokta verilen primin hangi yılda gelir veya gider yazılacağı hususudur. Dönemsellik ve tahakkuk ilkesi gereği olarak ayni veya nakdi primlerde, gider ve gelir satışların ait olduğu yılda dikkate alınmalıdır. Ancak burada şuna dikkat edilmesi gerekir. Beyanname verme süresi geçtikten sonra gelen ciro primi faturaları firmaları sıkıntıya sokabilir. Bu nedenle yıl kapandıktan sonra fazla vakit geçirmeden faturaların düzenlenmesinde büyük fayda var.

Şayet primler herhangi bir yıldaki veya dönemdeki performansa bağlı değil ise bu durumda gerçekleştiği dönemin gelir gideridir. Bunun için sözleşme hükümlerini dikkatli tetkik etmek gerekir.

Son bir hatırlatma

İşletmeler ay sonu veya yıl sonu hesaplarını kapatırken fatura düzenleyen firmadan veya postadan kaynaklanan gecikmeler dolayısıyla faks yoluyla kendilerine ulaşan faturaları tevsik edici vesika olarak kullanabilmektedir. Yıl sonu hesaplar kapatılırken faks yoluyla gelen faturaların asıllarının temin edilmesini önermekteyiz. Aksi halde ileriki dönemlerde sıkıntılar yaşanması söz konusu olabilir.

(Kaynak: Dünya Gazetesi | 19.01.2007)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.