Dr. Veysi SEVİĞ - Yapı kooperatiflerinde vergileme

Kooperatifler Yasası'nın birinci maddesinde yer alan tanımlama uyarınca "Tüzel kişiliği haiz olmak üzere ortaklarının belirli ekonomik menfaatlerini ve özellikle meslek ve geçimlerine ait ihtiyaçlarını işgücü ve parasal katkılarıyla karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle sağlayıp korumak amacıyla gerçek ve tüzel kişiler tarafından kurulan değişir ortaklı ve değişir sermayeli ortaklıklara kooperatif" denilmektedir.

Kurumlar Vergisi Yasası'nın 4'üncü maddesinin birinci fıkrasının (k) bendi ile tüketim ve taşımacılık kooperatifleri dışında kalan kooperatifler belirli koşullar çerçevesinde kurumlar vergisinden bağışık tutulmuşlardır.

Kooperatiflerin kurumlar vergisinden bağışık tutulabilmesi için ana sözleşmelerinde;

. Sermaye üzerinden kazanç dağıtılmamasına,

. Yönetim kurulu başkan ve üyelerine kazanç üzerinden pay verilmemesine,

. Yedek akçelerin ortaklara dağıtılmamasına,

. Sadece ortaklar ile iş görülmesine,

yönelik hükümlerin bulunması ve bu koşullara fiilen uyulması gerekmektedir.

Yapı kooperatiflerinin arsalarını kat karşılığı vererek işyeri veya konut elde etmeleri ortak dışı işlem niteliğindedir. Ancak, bu kooperatiflerin her bir hisse için bir işyeri veya konut elde etmesi halinde, bu işlem ortak dışı işlem olarak kabul edilmeyecektir.

Yapı kooperatifi tarafından yapımı gerçekleştirilen işyeri ve konutlarda yaşayan insanların sosyal ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla kat karşılığı bu tesislerin inşa ettirilmesi de ortak dışı işlem niteliğinde değildir. Ancak bu tesislerin yapımından sonra kooperatif tarafından işletilmesi halinde işletmeye açılış tarihi itibariyle muafiyet kalkmış sayılacaktır.

Kooperatiflerin konut inşa etmek üzere kum, çimento, demir gibi malzeme satın alması, söz konusu inşaata finansman sağlamak üzere üçüncü kişilerden kredi temin etmesi ortak dışı işlem niteliğinde değildir.

İşyeri veya konut inşa etmek üzere kurulan bir yapı kooperatifinin ortaklarından topladığı paraları değerlendirmek üzere Gelir Vergisi Yasası'nın geçici 67'nci maddesi çerçevesinde vergilendirilen menkul kıymetlere yatırmış olması veyahut da bankalarda değerlendirmeleri halinde elde edilen gelirin ortaklara dağıtılmayarak kooperatif amaçları doğrultusunda harcanması koşuluyla kullanılması mümkündür. Bu durum bağışıklığı olumsuz etkilemeyecektir.

Diğer yandan kooperatife ait taşınmazların, ortaklara veya ortak olmayanlara kiraya verilmesi veya kooperatifin inşa ettiği konut veya işyerinin ortaklara dağıtımından sonra elinde kalan işyeri, konut veya arsaların satılması ortak dışı işlem olarak kabul edilecektir.

Buna karşılık kooperatiflerin amacını gerçekleştirdikten sonra elinde kalan malzeme, alet ve edavatın satılması ortak dışı işlem sayılmayacaktır.

Yapı kooperatiflerinde muafiyetten yararlanabilmek için yukarıda belirtilen koşullara ek olarak "kuruluşlarından, yapı inşaatlarının sona erdiği tarihe kadar yönetim ve denetim kurullarında söz konusu inşaat işini kısmen veya tamamen üstlenen gerçek kişilerle tüzel kişi temsilcilerine ve Kurumlar Vergisi Yasası'nın 13'üncü maddesine göre bunlarla ilişkili kişilere veya işçi-işveren ilişkisi bulunan kişilere yer verilmemesi ve yapı ruhsatı ile arsa tapusunun kooperatif tüzel kişiliği adına olması gerekmektedir.

Dolayısıyla yapı kooperatiflerinin kuruluşundan inşaatın sona erdiği tarihe kadar yönetim ve denetim kurullarında, inşaat işini üstlenen gerçek kişilerle tüzel kişi temsilcilerine veya bunlarla ilişkili kişi kabul edilen kişi ve kurumlara veya bunlarla işçi-işveren ilişkisi içinde bulunanlara yer vermemeleri gerekmektedir. Bu bağlamda ilişkili kişi, inşaat işini üstlenen gerçek kişilerle tüzel kişilerin;

. Ortaklarını,

. Ortaklarının ilgili bulunduğu gerçek ve tüzel kişileri,

. Ortaklarının idaresi, denetimi veya sermayesi bakımından doğrudan veya dolaylı olarak bağlı bulunduğu ya da nüfuzu altında bulundurduğu gerçek ve tüzel kişileri,

. Ortakların eşlerini,

. Ortaklarının veya eşlerinin üst soyları (usul) ve alt soyları (füruu) ile üçüncü derece dahil yansoy hısımları ile kayın hısımlarını kapsamaktadır.

Ayrıca yapı kooperatiflerinin yapı ruhsatı veya arsa tapusunun kooperatif tüzel kişiliği adına bulunmadığı durumlarda da muafiyetten (bağışıklıktan) yararlanılması mümkün değildir.

(Kaynak: Dünya Gazetesi | 17.01.2007)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.