Dr. Bumin DOĞRUSÖZ - Defter tasdiklerinde yaşanan duraksamalar

Türk Ticaret Kanunu'nun 66. maddesine göre; her tacir ticari işletmesinin iktisadi ve mali durumunu, borç ve alacak münasebetlerini ve her iş yılı içinde elde edilen neticeleri tespit etmek maksadıyla bazı defterleri tutmaya mecburdurlar. Bu defterler tüzel kişi tacirler için, yevmiye defteri, defteri kebir, envanter defteri ve karar defteri şeklinde belirlenmiştir. Gerçek kişi tacirlerin tutması gereken defterler de -karar defteri hariç- aynıdır. Kanun bunların dışında tacirlere, işletmenin mahiyet ve önemine göre gerekli defterleri tutma yükümlülüğünü de yüklemiş, ancak bu konudaki belirlemeyi ticari işletmelere bırakmıştır. Ticari defterlerin düzeni ile ilgili bir önemli düzenleme de, Vergi Usul Kanunu'dur.

Her iki kanunda, ticari defterlerin tasdikli olarak tutulmasını öngörmüştür. Tasdik konusunu geçen yazımızda ele almıştık. Bu yazımızda da, yine daha önceki bir yazımızdan hareketle defterlerin tasdiki ile ilgili olarak uygulamada yaşanan bazı duraksama konularını ele almak itiyoruz.

Duraksama yaratan konulardan birisi, TTK'nın 66'ncı maddesi gereği sermaye şirketlerinin tutmak zorunda olduğu karar defterlerinin de her yıl tasdike tabi olup olmadığıdır. Geçmişte bu konuda bir tartışma da yaşanmıştır. Bu defterin sadece kullanılmaya başlamadan önce bir defa tasdik ettirilmesi gerekli ve yeterlidir. Söz konusu defterlerin sayfalarının bitmesi halinde yeni bir defter tasdik ettirilir ve bitene kadar kullanılır. Yoksa bu defterin her yıl yeniden tasdik ettirilmesi veya ara tasdikinin yaptırılması söz konusu değildir. (Noterler Birliği'nin 25.3.2004 tarih ve 15 sayılı Genelgesi). Ayrıca bu husus, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı İç Ticaret Genel Müdürlüğü'nün 9.1.2004 tarih ve 599 sayılı yazısı ile TÜRMOB'a da bildirilmiştir.

Bu konuda duraksama yaratan hususlardan bir diğeri, defter yerine A4 sayfalarının tasdik ettirilerek kullanılıp kullanılamayacağı konusundadır. Maliye Bakanlığı'nın Noterler Birliği'ne göndermiş olduğu 17.4.2003 tarih ve 16673 sayılı yazıda, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'na göre mükelleflerce tutulması mecburi olan defterlerin A4 (210x297 mm) ebadında ve müteharrik sayfalar şeklinde noterlerce tasdik edilmesinde herhangi bir sakınca bulunmadığı belirtilmiştir. Noterler Birliği buna istinaden 1.7.2003 tarih ve 23 sayılı Genelgesi ile durumu tüm noterlere duyurmuştur. Nitekim bu konuda son olarak Ankara Defterdarlığı'nca verilen 32220 sayılı Özelge'de de, "A4 kâğıtlarına müteselsil sayfa numaraları verilmek kaydıyla, bu kağıtlara da defter tasdikinin yapılmasında bir sakınca bulunmadığı" görüşü bildirilmiştir. (www.avdb.gov.tr/vergi rehberi/muktezalar/213/V3.html)

Serbest bölgede gerçek veya tüzel kişi olarak faaliyet gösteren kullanıcıların da diğer tam mükellefler gibi defterlerini tasdik ettirmeleri gerekmektedir. Ancak buralarda ticari faaliyet gösteren mükellefler, bilanço esasında defter tutmak zorundadırlar. Serbest bölgelerde faaliyet gösteren şubelerin de, şube hesaplarının izleneceği yasal defterlerini tasdik ettirmeleri ve kullanmaları gerekmektedir.

Serbest meslek erbabının tasdikini yaptırması gereken defter ise, serbest meslek kazanç defteridir. Ancak doktorlar, bu deftere kaydı gereken bilgileri de kaydetmek koşulu ile serbest meslek kazanç defteri yerine sadece hasta protokol defteri de tutabilirler. Öte yandan noterlerin resmi defterleri, zaten serbest meslek kazanç defteri yerine geçtiğinden bu defteri ayrıca tutmaları gerekmez.

Yevmiye defteri için ocak ayı içerisinde, envanter defteri için ise mart ayı içerisinde kapanış tasdiki yaptırılması zorunludur. Ancak bu zorunluluk ticaret hukuku açısından söz konusu olup, vergi mevzuatı açısından böyle bir zorunluluk yoktur. Bu konuda, yevmiye defteri ile ilgili kapanış tasdiki uygulamada en çok tereddüt yaratan konu, kapanış tasdikinden sonra defterde herhangi bir işlem veya kayıt yapılıp yapılamayacağıdır. Kapanış tasdiki, faaliyet konusu ticari işlemlerin ve buna ilişkin kayıtların sona erdiğini ifade etmektedir. Ancak kapanış tasdiki, tasdik tarihinden sonra, gelen belgelerin (örneğin bir telefon faturasının) deftere işlenmesine veya dönem sonu işlemlerinin yapılmasına veya hesap mutabakatlarına göre hesaplarda düzeltme yapılmasına engel değildir.

Bu arada bir not olarak söyleyelim, müteharrik yapraklı yevmiye defterlerinin tasdiksiz arka kısımlarının da, tasdikli gibi işlem görüp görmeyeceği, bir başka deyişle tasdikli sayfanın tasdiksiz arka kısmına yapılan kayıtların -kanuni defterlere yapılmış- geçerli kayıt olarak kabul edilip edilemeyeceği konusu, ne içtihat bazında ne de idari uygulama ve görüşler bazında 2006 yılında da netliğe kavuşmamıştır. Ancak şimdilik yargı anlayışı yerleşik içtihat haline gelmemiş olsa bile, özellikle bu gerekçe ile yapılan ve KDV indirimlerinin reddi şeklindeki tarhiyatlara karşı açılan davalarda, arka sayfalara yapılan kayıtlara, diğer defterlerle uyumlu olması ve belgelerle desteklenmesi koşulu ile itibar edilebileceği yönündedir.

Yeni yıl için defterlerini süresinde tasdik ettirmemenin sonuçları ise, tasdikin yapılış tarihine göre değişmektedir. Eğer tasdik süresinin bitimini izleyen bir ay içerisinde tasdik yaptırılırsa, fiil ikinci derece usulsüzlük cezasını, bir aydan sonra tasdik yaptırılırsa birinci derece usulsüzlük cezasını gerektirmektedir. Ayrıca, tasdikin bir aylık süre de geçtikten yaptırılması halinde, tasdik hiç yapılmamış kabul edilmekte ve bir re'sen tarhiyat sebebi ortaya çıkmaktadır. Ancak, ocak ayı içerisinde, bir önceki yıl defterlerinde boş sayfa kalmışsa, aynı defteri ara tasdiki yaptırarak sayfaları bitene kadar kullanılması halinde, herhangi bir cezai yaptırım söz konusu olmamaktadır.

BAZI NOTLAR

1. 2007 yılında muhtelif yasalara göre tutulması zorunlu defterler ile tasdik zamanları ve kayıt nizamları hakkında geniş bilgi edinmek isteyenler, Vergi Dünyası'nın Aralık 2006 sayısında yayımlanan Ersin Tayfur'un makalesinden yararlanabilirler.

2. Vergi mevzuatında son değişikleri yansıtan vergi mevzuatı soranlar okurlar için son yayınlanan veya en yeni mevzuat derlemesi, Musa Örmeci tarafından derlenen "Türk Vergi Kanunları" adlı eserdir. Bu kitapta bütün vergi kanunları ve ilgili kanunlar (95 kanun), Ekim 2006 sonu itibariyle yer almıştır. Hukuk yayınları satan bütün kitapçılardan edinmek mümkün olmakla birlikte bulamayanlar yayımcı kuruluşun 0216.3312531-32 numaralarına müracaat edebilirler.

3. Değerli okurlarımdan pek çok soru gelmektedir. Bunlardan vergi ve ticaret hukuku ile ilgili olanları köşemde yanıtlamaya çalışmaktayım. Bazen çok kısa yanıtın yeterli olduğu hallerde, mail ile cevap verebilmekteyim. Ancak son zamanlarda, sosyal güvenlikle ilgili pek çok soru gelmektedir. Değerli okurlarımın bu sorularını, gazeteniz DÜNYA'nın da yazarı olan ve sosyal güvenlik alanında benden çok daha fazla uzman ve yetkin olan Sayın Resul Kurt'a yöneltilmesi halinde daha doyurucu yanıt alabilecekleri inancındayım. Resul Kurt'un mail adresi "info@resulkurt.com" şeklindedir. Uzmanlık alanlarına saygı gösterilmesi gerektiği inancı ile sosyal güvenlikle ilgili gelen sorulara ilke olarak yanıt vermiyorum.

(Kaynak: Dünya Gazetesi | 21.12.2006)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.