Dr. Veysi SEVİĞ - Emeklilerin Calışması veya İşveren Olması Sorunu

Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasası'nın 30'uncu maddesi uyarınca "yaşlılık aylığı almakta iken sigortalı olarak yeniden çalışmaya başlayanların veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaya başladıkları veya ikamete dayalı sosyal yardım almaya başladıkları tarihi takip eden ödeme dönemi" başından itibaren yaşlılık aylığı kesilecektir.

Yasal düzenleme gereği olarak yaşlılık aylığı almakta iken Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasası'na tabi sigortalı olarak yeniden çalışmaya başlayanların veya köy ve mahalle muhtarlıkları, hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanların;

. Ticari kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanlar,

. Gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkar sicili ile birlikte, yasa ile kurulan meslek odalarına usulüne uygun olarak kayıtlı olanlar,

. Anonim şirketlerin kurucu ortakları ve/veya yönetim kurulu üyesi olan ortakları, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortakları, diğer şirket ve donatma iştiraklerinin ise tüm ortakları,

. Tarımsal faaliyette bulunanlar,

aylıklarının kesilmemesi için yazılı beyanda bulunmaları halinde bunların yaşlılık aylıklarının ödenmesine devam edilecektir. Ancak bunlardan sosyal güvenlik destek primi alınacaktır.

Bu düzenleme gereği olarak yaşlılık aylığı alanların destekleme primi ödemek suretiyle çalışmaları halinde aynı yasanın 81'inci maddesinin (a), (c) ve (f) bentlerinde belirtilen prim oranlarının toplamı kadar destek primi ödemeleri gerekecektir. Buna göre;

. Malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları prim oranı, sigortalının prim esas kazancının yüzde 20'sidir. Bunun yüzde 9'u sigortalı hissesi, yüzde 11'i işveren hissesidir.

. Kısa vadeli sigorta kolları prim oranı, yapılan işin iş kazası ve meslek hastalığı bakımından gösterdiği tehlikenin ağırlığına göre yüzde 1 ile yüzde 6.5 oranı arasında olmak üzere sosyal güvenlik kurumu tarafından belirlenir.

. Genel sağlık sigortası primi, kısa ve uzun vadeli sigorta kollarına tabi olanlar için asgari ücret ile asgari ücretin 6.5 katının yüzde 12.5'dur. Bu primin yüzde 5'i sigortalıya, yüzde 7.5'u ise işverene aittir.

Bu bilgiler ışığında prim toplamı yüzde 33.5 ile yüzde 39 arasında değişecektir. Bu değişiklik çalışılan işin tehlike sınıf ve derecesine göre olacaktır.

Prime esas günlük kazancın alt sınırı, asgari ücretin otuzda biridir.

Bir başka açıdan prim hesaplamasında günlük kazancın alt sınırı, asgari ücretin otuzda biri, üst sınırı ise alt sınırın 6.5 katıdır. Günümüzde geçerli olan asgari ücretin 01.01.2007 tarihinden geçerli olmak üzere belirlenmesi konusunda yapılan çalışmalar henüz sonuçlanmamıştır. Bu nedenle önümüzdeki yılın başından itibaren geçerli olacak kazancın alt sınırını şimdiden ifade etme olanağı bulunmamaktadır.

Diğer yandan yaşlılık aylığı alan kişi aynı zamanda işveren konumunda veyahut da yukarıda da ifade edilen konularda çalışan birisi ise beyan edeceği aylık kazancı, çalıştırdığı sigortalılardan en yüksek kazanç elde edenin aylık kazancından az olamayacaktır. Dolayısıyla kendisi işveren konumunda olan ve yaşlılık aylığı alan bir kişinin ödeyeceği prim, işyerinde çalışan ve en yüksek ücret alan kişinin almakta olduğu ücret esas alınarak hesaplanacaktır.

Örneğin danışmanlık hizmetinde bulunan ve bu bağlamda da serbest çalışan bir kişinin işyerinde dört kişinin çalıştığını varsayacak olursak, bu takdirde işyerinde en yüksek ücret alan kişinin ücreti danışmanlık hizmetini sunan kişinin destek primi hesaplanmasında ölçü olarak alınacak ve bu ücret düzeyi üzerinden kendisi destekleme primi ödeyecektir.

Örnek olayımızda işyerinde en yüksek ücretle çalışan kişinin ücreti eğer 1.500.-YTL ise bu takdirde işveren konumunda olan ve yaşlılık aylığı alan kişinin bu aylığını almaya devam edebilmesi için 1.500.-YTL üzerinden kendisi de destekleme primi ödemek zorunda kalacak bu miktar en az bu (1.500 x 0.33.5 =) 502.50.-YTL olacaktır.

Prime esas olan kazancın düşük olması veyahut da doğru tespit edilmemesi halinde, idarece tespit edilecek olan ücret düzeyine çıkartılarak sigortalı hakkında söz konusu eksik hesaplamadan dolayı prim farkına gecikme cezası ve gecikme zammı uygulanmak suretiyle tahsili cihetine gidilecektir.

Yaşlılık aylığı almakta iken bağımsız çalışmaya başlayan sigortalılar daha açıkçası hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız olarak çalışanlar 5510 sayılı yasanın 81'inci maddesinin birinci paragrafının (a), (c) ve (f) bentlerindeki prim oranlarının toplamı üzerinden prim ödemekle yükümlüdürler.

Yaşlılık aylığı alanlar eğer başka bir iş yerinde ücretli çalışmaya başlarlarsa bu takdirde aylıklarının kesilmemesi için yazılı istemde bulunmak zorundadırlar.

Bu bağlamda "yaşlılık aylığı almakta iken bu kanuna tabi sigortalı olarak yeniden çalışmaya başlayanlardan veya bağımsız çalışmaya başlayan veyahut da başlayacak olanlar yaşlılık aylıklarının kesilmemesi için kurumdan yazılı istekte bulunmaları yasal zorunluluk olup, istekte bulunmayanlar hakkında da mevcut yasal düzenlemeler çerçevesinde idarenin işlem yapması söz konusu olabilecektir.

Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasası'nın "Prime esas kazançlar" ile ilgili 80'inci maddesinin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar "Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı" tarafından çıkartılacak bir yönetmelikle belirlenecektir.

Söz konusu yasanın özellikle yaşlılık aylığı alıp da kendi işinde çalışanlar açısından uygulamaya yönelik hükmü önümüzdeki yıl başından itibaren sorun yaratacak bir görüntü sergilemektedir.

Bağ-Kur emeklisi bir kişinin hem Bağ-Kur'dan yaşlılık aylığı alması ve hem de işyerinde fiilen çalışması halinde ödeyeceği primin hesabında geçerli olacak kriterin belirlenmesi bir anlamda yasal düzenleme gereği subjektif kriterlere bağlanmış olacaktır.

Not: Konuya ilişkin daha fazla bilgi için: Bakınız: Genç, Süleyman-Kurt, Resul, "Emekli Çalışanların Sosyal Güvenlik Destekleme Primi (SGDP) Ödenmesinde Son Düzenlemeler" vergisi ve muhasebeciyle "Diyalog" Aralık, 2006 Sf: 165-172)

(Kaynak: Dünya Gazetesi | 12.12.2006)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.