Kız çocuklarının yetim maaşı-2 / Celal Kaplan

 Babasından aldığı yetim maaşı, sigortalı işe girdiği için kesilen bir okurumuzun sorusu üzerine ölüm aylığında hak sahipliği konusunu açıklamaya başlamıştık. Her biri değişik kurallara bağlı olmakla birlikte, ölüm aylığında hak sahipleri genel olarak, dul kalan eş ile vefat edenin çocukları ve anne babaları olarak sıralanır. Bunlardan dul kalan eşin hak sahipliği bir başkasıyla evlenmediği müddetçe devam eder. Dul eşin erkek ya da kadın olması fark etmez. Sigortalı bir işe girmek veya kendi çalışmalarından dolayı emekli olmak alınan-alınacak olan- dul aylığına engel değil. Sadece dul eşin kendi emekliliği 1 Ekim 2008'den itibaren bağlanacak ölüm aylığının hissesini etkiler. 
Dul eşin tek hak sahibi olduğu durumlarda kendi çalışmalarından dolayı emekliliği yoksa, aylık hissesi yüzde 75 iken, kendi emeklilikleri olanlarda yüzde 50'dir. 

STAJDAKİ DURUM
Çocukların yetim maaşında ise belirleyici olan ilk husus, çocuğun erkek ya da kız oluşudur. Kız çocuklar için kurallar daha gevşek ve haklar biraz daha geniş. Kız çocuk, evlenmediği, sigortalı bir işe girmediği veya kendi çalışmalarından dolayı emekli olmadığı sürece, yetim sıfatıyla ölüm aylığı almaya devam eder. Hatta, 1 Eylül 2008'den önce vefat eden Emekli Sandığı iştirakçilerinin kız çocukları, Emekli Sandığı'na tabi çalışmadıkları sürece, SSK veya Bağ-Kur'lu olsalar dahi ölüm aylığı alabilirler. 
Soru sahibi okurumuzun durumunda olduğu gibi, staj nedeniyle yapılan sigortalı bildirimlerinde çocukların yetim aylığı hakkı devam eder. Çünkü staj nedeniyle yapılan sigortalı bildirimleri, kısmi sigortalılık olarak adlandırılıp, sadece kısa vadeli sigorta kollarına tabidir.
Adlarına emeklilik primi yatırılmadığı için sigortalılık süresinden sayılmaz. Bu nedenle yetim aylığı hakkını ortadan kaldırmaz. Ancak kısmi sigortalılar adına da sigortalı işe giriş bildirgesi verilir. Uygulamada bu aşamada yetim aylıklarının SGK tarafından otomatik olarak kesildiğine sıkça rastlamak mümkün. Böyle bir durumla karşılaşan hak sahibinin yazılı başvurusu ile kesilen aylık kısa sürede tekrar bağlanır. 

TALEP ETMEK ŞART
Ancak soru sahibi okurumuzun 2007 yılında yaptığı stajın niteliğini net olarak saptamamız mümkün olmadı. Kendisi de zaten bu konuda SGK'ya itirazda bulunmamış. Staj olarak adlandırdığı üç aylık dönemde, tam sigortalı olması halinde yetim aylığının kesilmesi doğru ve yasal bir zorunluluk. Aynı şekilde okurumuzun daha sonraki dönem içerisinde 2009, 2010 ve 2011 yıllarındaki kısa süreli sigortalı çalışmalarında da aldığı yetim aylığının kesilmesi gerekir. 
Sigortalı çalışmaya başlamasıyla yetim aylığının kesilmesi, nasıl yapılması gereken bir işlem ise, sigortalı çalışmanın sona ermesinden sonra yetim aylığının tekrar başlaması da gayet doğru bir durumdur. Ancak sigortalı işe başlama nedeniyle kesilen yetim aylığı, bu çalışmanın sona ermesiyle birlikte otomatik olarak tekrar başlatılmaz. Sigortalının bu konuda SGK'dan tekrar talepte bulunması şarttır.
Çünkü özellikle aynı dosyadan başka hak sahiplerinin olduğu durumlarda, yetim kız çocuğunun işe girmesiyle kesilen aylık payı diğer hak sahiplerine yansıtılıyor. Örneğin okurumuzun mailinden anladığımız kadarıyla hak sahibi statüsünde ayrıca annesi de bulunuyor. Okurumuzun hak sahipliği statüsünden çıkması üzerine annesi, tek hak sahibi olarak kalmıştır. Annenin yüzde 50 olan aylık hissesi de, yüzde 75'e çıkarak, okurumuzun almadığı aylık payı annesine ödenmeye başlanılmıştır. 

GEÇMİŞE DÖNÜK OLMAZ
Okurumuz bu durumda, çalıştığı sigortalı işlerden ayrıldıktan sonra hak sahipliği statüsünü tekrar kazanabilecekken, bu yönde talepte bulunmamış. Dolayısıyla bundan sonra yapacağı bir talep ile geçmişe dönük birikmiş ölüm aylığı alması imkanı olmaz. Çünkü kendisinin talep etmediği aylık payı zaten annesine ödenmiş. Dolayısıyla ailenin gelir anlamında bir kaybı olmamamış belki ama, okurumuz talepte bulunmadığı için 2007 sonrasında sağlık güvencesinden de yararlanamamış.
Okurumuzun bundan sonra talep etmesi halinde, kendisine, annesinin payı yüzde 75'ten tekrar yüzde 50'ye düşürülmek kaydıyla yetim aylığı bağlanacağı gibi, hak sahibi statüsüyle sağlık güvencesi de verilmiş olacak. Erkek çocukların yetim aylığından yararlanması için ise yaş, öğrenim ve sağlık durumuna bağlı olarak değişen koşullar mevcut. Erkek çocuklarının hak sahipliğinde 18 yaşın doldurulmasına kadar, evlenmeme ve sigortalı çalışmama dışında başka hiçbir koşul bulunmuyor. 18 yaşını dolduran erkek çocuklarının hak sahipliğinin devamı ise öğrenime devam etmelerine bağlı. 

MALUL OLANLAR
Lise ve dengi öğrenimde hak sahipliği 20 yaşını, yüksek öğrenim görenlerde ise 25 yaşını doldurduğu tarihe kadar devam eder. Ayrıca kurum, sağlık kurulu kararı ile, çalışma gücünü en az yüzde 60 oranında yitirip, malul olduğu anlaşılan erkek çocuklarının hak sahipliği 18 yaşını doldurduktan sonra da devam eder. Bu hak, erkek çocuklar gibi kız çocukları için de geçerlidir. Malul durumda olduğu sağlık kurulu raporuyla tespit edilen kız çocuğu da bu haktan yararlanarak yetim aylığı almaya devam eder. Burada akla şöyle bir soru gelebilir. Kız çocukları, malul durumda olsun olmasın, zaten yetim aylığı alma hakkına sahiptir. Evet kız çocuklarının hak sahipliği erkek çocuklarından farklı olarak yaş koşuluna tabi değildir. Ancak evlenme, daha doğrusu evlenmeme şartı geçerlidir. Oysa 5510 Sayılı Kanun'la, malul durumda olduğu tespit edilerek yetim maaşı almaya hak kazanan kız veya erkek çocuklarının hak sahipliğinde evlenme şartı kaldırıldı. Dolayısıyla çalışma gücünü en az yüzde 60 kaybettiği saptanan malul kız veya erkek çocukları evlenseler dahi yetim aylığı almaya devam edebilirler. 

(Kaynak: Yeni Asır Gazetesi | 14.11.2011)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.