Vergi yükü, vergi kayıp kaçağı üzerine / Osman Arıoğlu

Zaman zaman araştırmalar yayınlanır.

Doktorların, avukatların veya şirketlerin ödediği vergiler asgari ücretlilerle kıyaslanır. Türkiye'de vergi yükünün düşüklüğünden vergi kayıp ve kaçağının fazlalığından şikâyet edilir. Bazen bunu yapanlar işin bir tarafında olan yani vergi kayıp kaçağı ile mücadele etmesi gerekenler veya öyle ya da böyle bu kayıp kaçağın oluşmasında bir şekilde rol sahibi olan meslek kuruluşları veya sivil toplum örgütleri de olabilir.

Aslında bu araştırmalara bakılınca vergi kayıp ve kaçağı anlamında işin garabeti, yürek sızlatıcı boyutu ortaya çıkar. Ama bir yandan da bu artık kanıksanmıştır. Araştırma veya istatistiklerin çoğu birçok yanlışlığı da içerir. Bazen elmalar ile armutlar kıyaslanır. Belki bu yanlışlar da araştırmaların mesajının biraz zayıflamasına neden olur.

Bu yanlışlardan en barizi de asgari ücretlinin vergi yükü üzerinedir. Hep sanki asgari ücretlinin vergi yükü %15 olarak söylenir. Oysa gerçek farklıdır. Asgari ücretli bekar işçinin gelir vergisi yükü sadece %5,2'dir. Güncel rakamla söylersek aylık brüt 837 TL olan asgari ücretten bekar işçi için kesilen gelir vergisi sadece 46,98 TL'dir. Evli ve çocukluluk durumuna göre bu rakam aşağıya gelir. Evli dört çocuklu asgari ücretliden herhangi bir gelir vergisi kesintisi yapılmaz.

Vergi yükü analizleri

Türkiye'de vergi yükü analizini doğru yapmak için iki hususun altını çizmemiz gerekiyor.

· Türkiye'deki vergi yükü kıyaslamaları ile OECD vergi kıyaslamaları yapılırken temel bir yanlış ya da veri uyumsuzluğu vardır. Bizde sosyal güvenlik primleri hariç rakam yayınlanır oysa OECD ülkeleri vergi yükü rakamlarında sosyal güvenlik primleri de dahildir. Bu nedenle sosyal güvenlik primleri de dahil edildiğinde Türkiye'deki vergi yükü yaklaşık 9 puan kadar yukarı gider.

· İkincisi, sosyal güvenlik primleri dolaysız vergiler içerisinde yer aldığı için dolaylı-dolaysız vergi yükü dağılımında; bizde dolaysız vergilerin payı olması gerekenden daha az görülür.

Bunları dikkate aldığımızda bizim 2010 yılı sonu itibarıyla % 24,6 olarak görülen toplam vergi yükü %33'lere ulaşır. Bu oran birçok OECD ülkesine göre çok da düşük değildir. Dolaysız vergilerin vergi gelirleri içinde aldığı pay ise %45'lere dayanır. Yani dolaysız vergilerin payı genelde OECD ülkelerine nazaran yine de düşüktür. Çünkü OECD ülkelerinde genelde bu oran %50 veya biraz daha üzerindedir. Buna rağmen bizim gibi üretim ve yatırımı birinci öncelik alan ve gelişmekte olan ülkeler grubunda sayılan ülkelerde bu oran çok da düşük değildir. Çünkü tercih sıralamasında önce üretim ve yatırım, sonra vergi gelir. O zaman 2003 yılından bu yana yapılan, özellikle dolaysız vergiler içinde ana vergi kalemleri olan gelir ve kurumlar vergisi oranlarında yapılan radikal indirimler doğru olmuştur. Bu indirimlere rağmen vergi yükünde azalma değil aksine artış sağlanabilmiştir. Çünkü kayıt dışılıkla mücadele anlamında önemli adımlar atılmıştır.

İşte burada geliyoruz bütün bu araştırmaların hak verilen ikinci kısmına. Türkiye'de vergi kayıp ve kaçağı yüksektir. Evet maalesef bu bir realitedir. Gelir İdaresi teknolojik alt yapısında önemli adımlar atılmış, vergi kayıp kaçağını önleme anlamında önemli yenilikler yapılmıştır. Buna rağmen yine de vergi kayıp ve kaçağında alınması gereken daha çok mesafe vardır. Zira vergi kayıp ve kaçağı sadece alınan tedbirlerle önlenebilecek bir şey değildir. Aynı zamanda bir kültür ya da alışkanlık olayıdır. Alışkanlıkları değiştirmek de öyle bugünden yarına kolay olamaz. Biraz sabır ve ısrar gerektirir. Bu da neredeyse bir nesil değişimi kadar zaman demektir. Bununla elbette ne yaparsak yapalım vergi kaybı önlenemez demek istemiyoruz. Tam aksine bu konuda akla gelebilecek makul her öneri ve adım atılmalıdır diyoruz. Bu konudaki önerilerimizi bir başka yazıya bırakıyoruz.

(Kaynak: Bugün Gazetesi | 21.09.2011)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.