Kayıtdışı İstihdam / Prof. Dr. Hakan Üzeltürk

Bugünkü Hürriyet Gazetesi’nde yer alan manşet “Kayıtdışı Patladı”. Bilindiği üzere dün Ankara’da Ortadoğu Sanayi ve Ticaret Merkezi (OSTİM)’de meydana gelen patlamalarda maalesef şu ana kadar 19 vatandaşımız hayatını kaybetti. Çok sayıda da yaralı bulunmakta. Konuyla ilgili olarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Ömer Dinçer işletmenin işletme belgesinin olmadığını açıklarken, işletme yetkilileri 2008 işyeri açma ruhsatını göstererek her türlü güvenlik önlemini aldıklarını belirttiler. Burada hangi durumun veya belgelerin doğru ve yeterli olduğu yapılacak araştırmada ortaya çıkacak olmakla birlikte önemli olan husus daha önceki senelerde de benzer faciaların olması, çok sayıda kişinin hayatını kaybetmesi ve yetkililerin bu konuyla ilgili olarak her türlü önlemi alacakları ifadeleridir. Ama bunca zaman sonra konu ancak bir başka facia ile gündeme gelebilmiştir. Kayıtdışı ekonomi ve bu kapsamda kayıtdışı istihdam konusunda çok laf az iş ifadesi ülkemiz gerçeklerini uzun yıllardır olduğu gibi yönetmeye devam etmektedir.
Ülkemizde resmi rakamlar dikkate alındığında bile %50’ye yakın bir kayıtdışı çalışma sözkonusu olduğundan konu daha da vahim bir noktaya gelmektedir. Sürekli olarak ülkemizde olmadığı söylenen ekonomik sıkıntılar yüzünden herhangi bir şekilde çalışmak zorunda olanlarla, yine ekonomik zorluklar sebebiyle bunları çalıştıranların oynadığı ve kalan aktörlerin de sadece izlediği uzun yıllardır sahnelenen bir oyundur bu. Herkesin müdahale etmeme ve mevcut durumu bozmama konusunda kendine uygun bir nedeni ne yazık ki bulunmaktadır.
Şu günlerde Meclis’te kanunlaşma aşamasında bulunan Torba Yasa bu durumla ilgili düzenlemeleri de içermektedir. Ankara’da bu düzenlemelerle ilgili protestolar da sürmektedir. Konuyla ilgili olarak bir açıklama yapan DİSK Başkanı Süleyman Çelebi, iki patlamanın, polisin gaz ve tazyikli sularla müdahale ettiği torba yasa eylemlerinin ne kadar haklı olduğunu ortaya koyduğunu söyledi. Zira, Türkiye iş kazalarında Avrupa’da birinci, Dünya’da ikinci ülke. Çelebi, iş müfettişleriyle ilgili daha önce yayınlanan genelge ile denetim yetkisinin müfettişlerden alınarak, uzman olmayan memurlara bırakıldığını, bu genelgenin daha sonra iptal edildiğini ama şimdi torba yasanın içinde olduğunu belirtti. Yaşanan iş kazalarının bütününde, işçi sağlığı ve iş güvenliğine ilişkin denetimlerin yapılmaması, yönetmeliklerin uygulanmaması, esas uzman olan müfettişlerin devre dışı bırakması sebeplerinin bulunduğunu söyledi. Yine bu çerçevede daha önce 20 işçi çalıştıran yerlerde olan stajyer işçi uygulamasının şimdi 5 işçiye düşürülmesinin de hatalardan bir başkası olduğunu belirtti.
Kayıtdışı istihdam oluşturduğu durumlarla ekonomiler üzerinde pek çok zararlı sonuca yol açmaktadır. Hem çalışanların güvence eksikliği sebebiyle oluşan motivasyon bozukluğu ve bunun sebep olduğu üretim zafiyeti, hem de kalitesizlik ve kurumsallaşmanın oluşmamasının yol açtığı rekabet eksiklikleri bunlardandır. Ayrıca daha da önemli bir sonucu kayıtdışı istihdam merkezli çalışan firmaların daha az vergi ve prim ödemeleri sebebiyle bir ülkede rekabeti bozucu etki yaratmasıdır. Dürüst çalışan firmaların kâr yapısının bu sebeplerle olumsuz bir seyir izlemesi ayakta kalmalarını da zorlaştırmaktadır. Bir açıdan ekonomik rekabeti sağlayıcı önlemlerin alınmaması bizzat ekonominin çökmesine yol açmaktadır. Bu tür kayıtdışı çalışan firmaların sayısının artması diğer işletmelerde de bozulmalara ve sistemden kaçmalara yol açmaktadır.
Bu nedenle kayıtdışı ekonomi ile mücadelede son yıllarda bütün bu durumların farkında olunması sebebiyle yapılacağı belirtilen ve yerine getirilmeyen bütün çalışmalar hem ekonomik gidişattaki başarısızlığın hem de meydana gelen faciaların sebebidir. Faturayı ödeyenler ise her zaman aynıdır.
Konunun vergiler, sosyal güvenlik primleri, denetimler, izinler gibi birçok boyutu bulunmaktadır. Şu anda görüşülmekte olan Torba Kanun düzenlemelerinin de Meclis görüşmelerinde son gelişmeler çerçevesinde yeniden gözden geçirilmesi ve değerlendirilmesi gerekmektedir.

(Kaynak: 6news | 05.02.2011)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.