Ne kadar vergilenmiyoruz? / İsmail Kökbulut

Her ülkede vatandaşların elde ettiği gelirin bir kısmı vergilenirken bir kısmı vergi dışı bırakılır.

Amaç ise vergi dışı bırakılan tutar ile vatandaşların kendi geçimini sağlayabilmesini sağlamaktır. Kısaca vergi dışı bırakılan tutar kadar vergilenmiyoruz diyebiliriz.

Bu amacı sağlamak üzere vergi sistemimizde de bazı düzenlemeler var. Bu anlamda temel düzenleme asgari geçim indirimi müessesesi. Bu müessesede ücret geliri elde edenler, elde ettiği ücret gelirinin bir kısmı ile kendi geçimini sağlayacağı için, o tutar vergilenmiyor. Örneğin bekar bir mükellef, gelirinin, asgari ücretin yıllık tutarının yarısına isabet eden kısmı için vergi ödemiyor. 2010 yılı için bu rakam, yani vergilenmeyecek gelir tutarı 4,374 TL (2010 yılı başında geçerli olan brüt asgari ücretin yarısı) ye denk gelmekte. Mükellef evli ve çocuklu ise eşi ve çocukları için de indirimden yararlanabiliyor.

Gelir Vergisi Kanunu'muza göre ücret geliri dışında elde edilen gelirler için (Kanunda belirtilen diğer gelir türleri) de vergi ödeniyor. Ama diğer gelirler için asgari geçim indirimi uygulaması söz konusu değil. Fakat gelir vergilenirken bazı istisnalar sayesinde gelirin tamamı değil, bir kısmı vergilenmiş oluyor. Mesela kira geliri elde eden bir mükellef yıllık kira gelirinin 2,600 TL si için vergileme yapılmıyor. Arızi kazanç elde edenlerin 18.000 TL'lik kısmı yine vergi dışı bırakılıyor. Diğer gelir türlerinde de buna benzer istisnalar ve indirimler var.

Diğer ülkelerde durum ne?

Elde edilen gelirin bir kısmının vergilenmemesi, esasen kamu maliyesi teorisinde ayırma kuramı uygulamasının bir sonucu. Hemen hemen bütün batılı devletler bu uygulamayı vergi sistemlerinde barındırıyorlar. Tabi vergilenmeyecek tutar ülkeden ülkeye farklılık gösteriyor. Refah seviyesi arttıkça ve vergi gelirleri çoğaldıkça vergilenmeyecek gelir tutarının yüksek belirlenmesi ülke bütçeleri açısından sorun olmuyor.

ABD'de durum ne?

ABD'de vatandaşlar elde ettikleri gelirin türü ne olursa olsun vergileniyor. Fakat vergilemede vatandaşlar için önemli indirimler var. Esasen vatandaşlar vergilendirilebilir gelirlerini hesaplarken 2 tür indirim hakkına sahipler. Bunlardan ilki kişisel muafiyet. Bu uygulamaya göre, bir vatandaş hangi tür gelir elde ederse etsin, vergilenirken, gelirinin 3,650 dolarlık kısmı için vergi ödemiyor. Eğer eşi ve çocukları varsa, onlar için de kişi başı 3,650 dolarlık indirimden yararlanıyor. Dolayısıyla evli ve 2 çocuklu bir aile, 14,600 dolarlık geliri için vergi ödemiyor. Hemen belirtelim, ABD'de evli çiftler ortak beyanname de verebiliyor.

İndirimlerden ikincisi standart indirim denilen uygulama. Bu uygulama, belirli giderlere mahsuben, herhangi bir belgelendirmeye gerek olmaksızın mükelleflere sağlanan bir gider imkânı. Gerçekte hiçbir gideri olmayan vatandaş bile standart indirim tutarını gelirinden düşebiliyor. Standart indirim rakamı ise bekarlar için yıllık 5,700 dolar. Ortak beyanname veren evli çiftler için ise 11,400 USD.

Sonuç olarak ise ABD de, bekar bir mükellefin (3,650+5,700) 9,350 dolarlık geliri vergilenmiyor. Aşağıdaki tabloda, ABD de ve ülkemizde, medeni durum göz önüne alınarak gelirin ne kadarlık kısmının vergilenmediğini karşılıklı olarak görebilirsiniz. (Karşılaştırmada ABD ekonomisinin ülkemiz ekonomisine kıyasla yaklaşık 30 kat daha fazla Gayri Safi Hâsıla üreten bir ekonomi olduğunu unutmamak lazım.)

Medeni Durum Vergilenmeyen Gelir Tutarı

Türkiye (TL) ABD (Dolar)

Bekar 4,374 9,350

Evli-Çocuksuz 5,249 13,000

Evli-1 Çocuklu 5,905 16,650

Evli-2 Çocuklu 6,561 20,300

*Evli çiftlerin ortak beyanname vermediği varsayılmıştır. ABD de gelirin vergilendirilmesi ile ilgili olarak daha fazla bilgi için bknz: A. Naci ARIKAN, ABD'de Gelir Üzerinden Alınan Vergiler, Vergi Dünyası Dergisi, Ocak ve Şubat 2010 sayıları.

Tablodan görüldüğü gibi ABD'de bakmakla yükümlü olunan sayısı arttıkça vergilendirilmeyen gelir de artıyor. Ancak ülkemizde, çocuk sayısı arttıkça vergilenmeyen tutarın artış hızı oldukça yavaş. Bu anlamda, bütçe imkânları çerçevesinde, vatandaşların bakmakla yükümlü olduğu birey sayısı artışıyla paralel daha yüksek indirim sağlanması daha doğru ve adaletli bir uygulama olacaktır.

Gelirinizin daha büyük bir kısmının vergilenmeyeceği yeni bir yıl dileğiyle tüm vatandaşlarımızın yeni yılını kutlarız.

(Kaynak: Bugün Gazetesi | 27.12.2010)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.