Vergi denetim yetkisine dolaylı kısıtlama / Veysi Seviğ

Vergi Usul Yasası'nın ‘vergilendirme' ile ilgili birinci kitabının yedinci kısmı, ‘yoklama ve inceleme' ile hükümleri içermektedir. (Madde: 127-152)
Bu kısım, kendi içinde dört bölüme ayrılmıştır. Şöyle ki:
* Birinci bölüm ‘yoklama' (Madde: 127-133)
* İkinci bölüm ‘vergi incelemeleri' (Madde: 134-141)
* Üçüncü bölüm ‘arama' (Madde: 142-147)
* Dördüncü bölüm ‘bilgi verme' (Madde: 148-152)
başlıklarını taşımaktadır.
Geçen hafta ortalarında Maliye Bakanlığı tarafından yapılan açıklamadan ve basına yansıyan bilgilerden anlaşılacağı üzere, Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne sunulan ‘Gelir Vergisi Kanunu ile Bazı Vergi Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı' ile özellikle Vergi Usul Yasası'nın vergi incelemesi ile ilgili hükümlerinde önemli değişikliklerin yapılması öngörülmüş bulunmaktadır.
Bilindiği üzere Vergi Usul Yasası'nın 134'üncü maddesinde de ifade edildiği üzere, "Vergi incelemesinden maksat, ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak, tespit etmek ve sağlamaktır."
Yasal düzenleme gereği olarak "İncelemeye yetkili olanlar tarafından lüzum görüldüğü takdirde inceleme, işletmeye dahil iktisadi kıymetlerin fiili envanterinin yapılmasına ve beyannamelerde gösterilmesi gereken unsurların tetkikine de teşmil edilebilir. Fiili envanterin yapılmasının gerektirdiği ve incelemeyi yapan tarafından tasdik edilen giderler Hazinece mükellefe ödenir."
Söz konusu maddeye eklenmesi öngörülen fıkralarla vergi incelemelerinin tam veya sınırlı olarak iki gruba ayrılması ve incelemelerin buna göre tanımlanması öngörülmektedir. Gerçekte, günümüzde yapılan vergi incelemelerinde inceleme elemanları düzenledikleri inceleme raporlarında da bu ayırımı fiilen yapmaktadırlar. Ancak bu defa söz konusu ayrımın yapılması hususu yasa maddesi haline getirilmektedir.
Bu bağlamda konunun daha açık bir biçimde anlaşılabilmesi için Vergi Usul Yasası'nın 134'üncü maddesine eklenmesi öngörülen fıkraları aynen aşağıya alıyoruz.
"Vergi incelemeleri tam veya sınırlı incelemeler şeklinde yapılır. Tam inceleme, incelemeye tabi olanlar nezdinde ödenmesi gereken verginin doğruluğunun araştırılması amacıyla gelir veya kurumlar vergisi açısından bir takvim yılını veya hesap dönemini bütünüyle kapsayan incelemedir. Sınırlı inceleme, incelemeye tabi olanlar nezdinde ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunun araştırılması amacıyla belirli bir konuyla sınırlı olarak yapılan incelemedir.
Vergi incelemeleri, vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlarca, yıllık vergi inceleme ve denetim planına uygun olarak yerine getirilir. Teftiş, soruşturma, ihbar, şikâyet ve benzeri nedenlerle ortaya çıkabilecek vergi incelemelerinin yapılmasına dair usul ve esaslara yıllık vergi inceleme ve denetim planında yer verilir."
Yukarıda, hazırlanan ve TBMM'ye sunulan yasa tasarısında, Vergi Usul Yasası'nın 134'üncü maddesine eklenmesi öngörülen iki fıkra dışında ayrıca aynı yasanın 140'ıncı maddesine eklenmesi öngörülen düzenlemelerle birlikte değerlendirildiğinde, vergi denetim elemanlarının mevcut yetkilerinin kısıtlanabileceği konusu gündeme gelmektedir.
Günümüzde vergi denetim elemanları, incelemeleri sırasında vergi kaybına neden olan ve bir sektörü veya bir ekonomik ilişkiler zincirini ilgilendiren olayları belirlemeleri halinde, bu durumu belirlerken sınırlı inceleme raporu düzenleyerek, konunun mükellefler nezdinde yaygın bir şekilde denetlenmesini sağlayabilmektedirler.
Oysa yapılması öngörülen değişikliklerle "Vergi incelemesinde yetkili olanlarca yapılacak incelemelerin, vergi inceleme ve denetim koordinasyon kurulu tarafından hazırlanan yıllık vergi inceleme ve denetim koordinasyon kurulu tarafından hazırlanan yıllık vergi inceleme ve denetim planına uygun olarak yerine getirilmesi" hükme bağlanmak istenmektedir. (Vergi Usul Yasası'nın 134'üncü maddesine eklenecek fıkraların gerekçesi.)
Diğer yandan sözü edilen madde gerekçesine göre, "Teftiş, soruşturma, ihbar, şikâyet, yetkili makamların talebi ve benzeri nedenlerle yıl içinde ortaya çıkabilecek vergi incelemelerinin yapılmasına dair usul ve esaslara da hazırlanacak bu planda yer verilmesi öngörülmektedir. Böylece vergi incelemelerinin, tüm denetim birimlerini kapsayacak şekilde tek bir plan dahilinde gerçekleştirilmesi ve vergi denetim kapasitesinin etkin ve verimli bir şekilde kullanılması sağlanmış olacaktır."
Vergi inceleme elemanları, yaptıkları incelemeler sırasında belirledikleri zincirleme vergi kaybına neden olan konuların özelliklerini sınırlı inceleme raporu ile belirleyerek gecikmeksizin denetim altına alabilmektedirler. Geçmişte başlatılan bu tür incelemeler başarılı olmuştur. Bu tür incelemeler bazen zaman alıcı da olabilmektedir.
Yapılması öngörülen yeni düzenlemeyle konuya ilişkin incelemelerin başlatılması; kurulması öngörülen bir kurulun alacağı karara bağlanmakta, vergi inceleme elemanlarının çalışmaları sırasında da yasal düzenleme ile tanımlanan inceleme elemanlarının çalışmaları sırasında da yasal düzenleme ile tanımlanan ‘inceleme'leri yaparken, karşılaştıkları veya tespit ettikleri yeni bir olayı değerlendirme olanakları kısıtlanmaktadır. Başka bir anlatımla denetimin özünde var olan gizlenen olayların gün ışığına çıkarılması ve gerçeklerin belirlenmesi yetkisi kısıtlanır hale gelmektedir.

(Kaynak: Referans Gazetesi | 01.06.2010)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.