Dr. Veysi SEVİĞ - İrsaliye Aslı Kimde Olacaktır?

Vergi Usul Yasası'nın 230'uncu maddesinin 5 numaralı bendinin parantez içi hükmüne göre "Malın alıcıya teslim edilmek üzere satıcı tarafından taşındığı veya taşıttırıldığı hallerde satıcının, teslim edilen malın alıcı tarafından taşınması veya taşıttılması halinde alıcının, taşınan veya taşıttırılan mallar için sevk irsaliyesi düzenlemesi ve taşıtta bulundurması şarttır."

Diğer yandan yasal düzenleme gereği olarak "malın, bir mükellefin birden çok işyerleri ile şubeleri arasında taşındığı veya satılmak üzere bir komisyoncu veya diğer bir aracıya gönderildiği hallerde de, malın gönderen tarafından sevk irsaliyesine" bağlanması gereklidir. Bu bağlamda "irsaliyelerde malın nereye ve kime gönderildiği ayrıca belirtilir."

Ancak, "...nihai tüketicilerin tüketim amacıyla parekende olarak satın aldıkları malları kendilerinin taşıması veya taşıttırması halinde bu mallara ait fatura veya parekende satış fişinin bulunması şartıyla sevk irsaliyesi aranmaz."

Söz konusu yasa maddesinin gerekçesinde maddi mal hareketini izleme amacına yönelik olarak bu hükmün konmasına gerek duyulduğu ifade edilmiştir.

206 sıra numaralı Vergi Usul Yasası Genel Tebliği uyarınca sevk irsaliyesinin üç nüsha olarak düzenlenmesi ve iki nüshasının araçta bulundurularak bir nüshasının yoklamalarında alıkonması gerekmektedir. Bir başka anlatımla, malı taşıyan tarafından sevk irsaliyesinin taşıtta bulunan her iki nüshası birden ibraz edilecektir. Denetim elemanı bunlardan birine adını, soyadını ve unvanını yazıp, tarih belirterek mühürleyip imzalayacak ve ilgiliye iade edecek, diğer nüshayı ise alıkoyacaktır. Alıkonan bu nüsha mükelleflerin tarh dosyalarına konulmak üzere ilgili vergi dairelerine iletilecektir.

İrsaliyenin aslının taşıtta bulundurulması zorunludur. Bu bağlamda da irsaliyenin fotokopisinin veya faksının taşıtta bulundurulması yeterli olmayıp, bu durum ceza uygulamasına neden olabilmektedir.

Vergi Usul Yasası'nın 127'nci maddesinin (e) bendi hükmü uyarınca "Taşıma irsaliyesi, sevk irsaliyesi ve faturanın taşıtta bulunmaması halinde bu belgelerin ibrazına kadar nakil vasıtalarını trafikten alıkoymak, taşınan malın sahibi belli değilse tespitine kadar mal bekletmek ve muhafaza altına alma konusunda yoklama yapmakla görevli memurlar yetkili kılınmış bulunmaktadır."

Uygulamada sevk irsaliyesinin aslının kimde kalacağı konusu duraksama yaratabilmektedir. Daha öncede belirttiğimiz gibi öncelikle sevk irsaliyesi aslının taşıtta bulundurulması zorunludur. Bu nedenle malı kim taşıyorsa, irsaliye aslının taşıyan tarafından düzenlenmesi ve taşıtta bulundurulması zorunlu olmaktadır. Bir başka açıdan, sevk irsaliyesinin düzenlenmesi zorunluluğu malı taşıyana aittir.

Sevk irsaliyesinin düzenlenmesi konusunda alıcı ile satıcının anlaşması söz konusu olabilir. Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanan 246 sıra numaralı Vergi Usul Yasası Genel Tebliği ile alıcı ile satıcının aralarında sözleşme yapmaları halinde irsaliye düzenlemesinden sözleşmeye göre kim sorumlu ise ceza uygulaması açısından da onun muhatap tutulması öngörülmüştür.

Buna göre malı alıcı taşıttırmasına rağmen satıcının irsaliye düzenlemesi konusunda mutabakat yapılmış fakat, satıcı irsaliye düzenlememiş veya eksik düzenlemiş ise cezanın muhatabı satıcı olacaktır. Bu durumda da irsaliye aslının araçta bulundurulması zorunluluğu nedeniyle asıl malı taşıyan nezdinde kalacaktır.

Nihai tüketicilere yapılan satışlarda malın bunlar tarafından taşınması veya taşıttırılması halinde mala ait fatura veya parekende satış fişinin olması koşuluyla irsaliye düzenlenmemekte ve aranmamaktadır.

Ayrıca Vergi Usul Yasası'nın mükerrer 257'nci maddesinin Maliye Bakanlığı'na vermiş bulunduğu yetkiye dayanılarak yayımlanan 211 ve 232 sıra numaralı Vergi Usul Yasası Genel Tebliğleri ile; fatura ve sevk irsaliyesinin ayrı belgeler olarak değil, isteyen mükellefler açısından "irsaliyeli fatura" adı altında tek belge olarak düzenlenmesi ve kullanılması esası getirilmiştir.

Sattıkları mallar dolayısıyla Vergi Usul Yasası uyarınca dileyen mükellefler fatura ve sevk irsaliyesini ayrı ayrı düzenlemeksizin diledikleri takdirde "irsaliyeli fatura" düzenleyebileceklerdir.

(Kaynak: Dünya Gazetesi | 11.10.2006)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.