Türkiye'de mükelleflerin kümelenmeleri / Veysi Seviğ

Vergi Usul Yasası'nın 8'inci maddesinde yer alan tanımlamaya göre mükellef ‘vergi kanunlarına göre kendisine vergi borcu terettüb eden gerçek veya tüzelkişi'dir. Ülkemizde gelir ve kazançlar üzerinden alınan vergiler açısından faal mükellef sayısı 4.103.569'dur. Söz konusu mükellefler yapıları açısından aşağıda rakamsal olarak gösterilmiştir.

Mükellef türü                              Faali mükellef sayısı
* Gerçek kişi                              3.292.988
* Limited şirket                            555.294
* Adi ortaklık                                    41.416
* Anonim ortaklık                            79.934
* Diğer                                              86.250
* Kooperatif                                     44.422
* Kolektif şirket                                  3025
* Adi komandit şirket                          239
* Eshamlı komandit şirket                     1
Toplam                                      4.103.569


Bir başka açıdan 2009 yılı sonu itibariyle ülkemizde mükellefler; Gelir Vergisi açısından 1.695.448, Kurumlar Vergisi açısından 559.914, diğerleri 1.884.207 olmak üzere toplam 4.103.569 olmaktadır.
Gelir Vergisi açısından en fazal mükellef sayısına sahip ilk on il 2009 yılı itibariyle mükellef sayıları ve toplam Gelir Vergisi mükellefleri içindeki oransal payı aşağıdaki tabloda yer almaktadır.

İller                    Mükellef sayısı Toplam mükellef sayısına oranı (%)
* İstanbul           420.110             25,32
* Ankara             120.270               7,25
* İzmir                 117.538               7,08
* Bursa               73.0154               4,40
* Konya                 46.885               2,83
* Adana                 43.525               2,62
* Kocaeli               38.354               2,31
* Mersin                 36.848              2,22
* Gaziantep           34.866              2,10
Toplam                931.411            56,13


Yukarıdaki tablodan da anlaşılacağı üzere ülkemizde Gelir Vergisi mükelleflerinin yüzde 56,13'ü on ilimizde faaliyet göstermektedir.
Olayı Kurumlar Vergisi mükellefleri açısından inceleyecek olursak mükellef sayısı yoğun olan ilk on ilimizde faaliyet gösteren mükellefler ve bunların Kurumlar Vergisi mükellefleri içindeki payları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

İller                    Mükellef sayısı Toplam mükellef sayısına oranı (%)
* istanbul                     210.538   37,60
* Ankara                          65.982  11,78
* İzmir                              40.496    7,23
* Antalya                          22.307    3,98
* Bursa                            19.970    3,57
* Konya                           12.032    2,15
* Adana                            11.501   2,05
* Kocaeli                          11.095   1,98
* Mersin                              9.877   1,76
* Muğla                               8.996   1,61
Toplam                          412.794 73,71



Ülkemizde on ilde Kurumlar Vergisi mükelleflerinin yüzde 73,71'i faaliyet göstermektedir.
Mükelleflerin belli illerde kümelenmesi vergi denetimlerinin bu illerde yoğunlaşması halinde vergi kayıp ve kaçaklarının önlenmesi ve izlenmesi açısından kolaylık sağlayacak bir durumdur.
Son beş yılda toplam mükellef sayısında ortaya çıkan değişim ise aşağıdaki tabloda yer almaktadır.

Yıllar             Toplam mükellef sayısı
* 2005          3.876305
* 2006          3.937.878
* 2007          4.027.665
* 2008          4.035.013
* 2009          4.103.583


Yaşanan gelişmelerden de anlaşılacağı üzere 2005 yılından 2009 yılına kadar mükellef sayısında ortaya çıkan artış oranı yaklaşık yüzde 5,85'tir.
Türkiye ekonomisinde son beş yılda ortaya çıkan değişim ve gelişme dikkate alındığında mükellef sayısının bu değişime paralel artmadığı gözlenmektedir.
Vergi kayıp ve kaçaklarının azaltılabilmesi için yapılanması gereken, mükellef sayısını artırmaktır. Ülkemizde yıllar itibariyle gösterilen tüm çabalara rağmen mükellef sayısında yeterli bir artış sağlanmadığı gibi mükelleflerin belli illerde yoğunlaştığı gözlenmektedir.
Vergi mükelleflerinin belli illerde yoğunlaşması gelir dağılımını da olumsuz etkilemektedir. Bu durum iç göçe neden olmaktadır.
Zaman zaman mükellef sayısı az bölgelere sağlanan vergisel teşvikler bugüne kadar bekleneni vermemiştir.
Söz konusu bölgelerin özelliklerine uygun olarak sağlanması gereken teşviklerin iller bazında düşünülmemesi, yaşanan sorunları giderek artırmaktadır.
Kanımızca özellikle mükellef sayısının düşük olduğu illere, söz konusu illerin özellikleri dikkate alınarak sağlanacak teşvikler, bu illerin ekonomisine katkı sağlayabilir.
Konunun bu açıdan dikkate alınması ve değerlendirilmesi gerekmektedir.
Son yıllarda mükellef sayısı itibariyle ilk onda yer alan illerde de mükellefiyeti terk işlemlerinin arttığı gözlenmektedir.

(Kaynak: Referans Gazetesi | 15.05.2010)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.