Kanun değişti, 'ödeyeceğim' diyenler karşılıksız çekten hapse girmeyecek / Ahmet Yavuz

Uzun zamandır tartışılan karşılıksız çek, bu suçtan alınan cezalar ve bu suçların ekonomiye verdiği zararların önüne geçmek için başlatılan çalışmalar neticelendi.
Çıkarılan yeni kanunla çek defterlerinin içeriği, çekin düzenlenme şekli ve kullanımı için standart getirildi. Kanunda ayrıca çek hamillerinin korunmaları ve kayıt dışı ekonominin denetim altına alınması için tedbirler alındı. Çekin karşılıksız çıkması ve belirlenen diğer yükümlülüklere aykırılık hallerinde ilgililer hakkında uygulanacak yaptırımlar da yeniden belirlendi.

HERKESE ÇEK VERİLMEYECEK

Yeni düzenlemede sorumluluk ve yaptırımlar arttığı için bankalar da çek vermeden önce daha dikkatli davranacak. Çek hesabı açtırmak isteyenin yasaklı olup olmadığı araştırılmadan; ayrıca kişinin ekonomik ve sosyal durumunun belirlenmesinde gerekli basiret ve özen gösterilmeden bankalar çek vermeyecek. Bu kapsamda elde edilen bilgiler 10 yıl boyunca muhafaza edilecek.

Çekin kısmen veya tamamen karşılıksız çıkması halinde çek hamili talep ederse düzenleyenin adresleri verilmek zorunda. Muhatap banka, ibraz eden düzenleyici dışındaki hamile (çeki ibraz eden kişiye), süresinde ibraz edilen her çek yaprağı için çekin karşılığının hiç bulunmaması hâlinde bile asgari seviyede ödeme yapmak mecburiyetinde bırakıldı. İbraz edilen çek bedeli 600 TL veya üzerinde ise 600 lira, çek bedeli 600 liranın altında ise çek bedelinin tamamı ödenmek zorunda. Çekin kısmen karşılığının bulunması hâlinde ise çek bedeli 600 lira veya altında ise, çek bedelini aşmamak şartıyla, kısmî karşılığı 600 liraya tamamlanacak. Çek bedeli 600 liranın üzerinde ise çek bedelini aşmamak şartıyla, kısmî karşılığa ilave olarak 600 lira ödenecek. Çekin karşılığı olması halinde banka 'para ödemiyorum' diyemeyecek. Çünkü çekin karşılığı hesapta olduğu halde ödeme geciktirilir veya kanunen ödemekle mecburi tutulan 600 liralık miktar hamile ödenmezse, çek hamiline, her geçen gün için binde üç gecikme cezası ödenecek.

Çekin karşılığı yoksa ve hamili talep ederse karşılıksız işlemi yapılıyor. Banka ödemekle mecbur tutulduğu tutarı ödemişse bu tutar düşülerek geriye karşılıksız kalan tutar belirtiliyor. Çeki ibraz eden kişi asgari ödemeyi kabul etmeyip çekin karşılıksız olduğunu tespit ettirebilecek. Bu durumda çek hamilin elinde kalacak. Asgari ödeme kabul edilmesi halinde çek bankada kalacak, ancak tasdikli fotokopisi ücretsiz olarak ibraz edene verilecek. Çek hamili, fotokopiyle müracaat borçlularına veya kambiyo senetleri hakkındaki takip usullerine başvurabileceği gibi, cumhuriyet başsavcılığına şikâyette bulunurken dilekçesine bu fotokopiyi ekleyebilecek ve bunu icra daireleri ile mahkemelerde ispat aracı olarak kullanabilecek.

KAYIT DIŞI MÜCADELE İÇİN ÖNEMLİ

Bankalar çek hesabı sahiplerinin açık kimliklerini, adreslerini, vergi kimlik numaralarını, bu hesaplardan ödeme yapılan kişilere ait bilgileri Gelir İdaresi'ne bildirecek. Bu kişilere yapılan ödemelerin tutarları ve üzerinde vergi kimlik numarası bulunmayan çeklere ilişkin bilgiler de dönemler itibarıyla, Gelir İdaresi'ne elektronik ortamda iletilecek. Ayrıca bankalar, hamiline çek defteri yaprağını kullanmadan hamiline çek düzenlendiğini tespit ederlerse, mevcut delilleriyle birlikte durumu, tespit tarihinden itibaren en geç bir hafta içinde cumhuriyet başsavcılığına ve Gelir İdaresi'ne bildirmekle yükümlü tutuluyor.

Çekte vade uygulanabilecek
2011 yılı sonuna kadar, üzerinde yazılı düzenleme tarihinden önce çekin ödenmek için muhatap bankaya ibrazı geçersiz kabul edilecek. Yani üzerindeki tarih henüz gelmediyse bile görüldüğünde ödenmek zorunda olan çekler, yazılı tarih gelmeden ödenmeyecek. Üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanunî ibraz süresi içinde ibrazında, çekle ilgili olarak 'karşılıksızdır' işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi hakkında, hamilin şikâyeti üzerine, her bir çekle ilgili olarak, 1.500 güne kadar adlî para cezasına hükmolunuyor. Ancak, hükmedilecek adlî para cezası, çek bedelinin karşılıksız kalan miktarından az olamayacak. Mahkeme ayrıca, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına; bu yasağın bulunması halinde, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının devamına hükmedecek.


Ceza alanlara yurtdışı yasağı
Karşılıksız çek sebebiyle 1 Kasım 2009 tarihi itibarıyla; haklarında soruşturma açılmış, kovuşturmaya başlanılmış veya mahkûmiyet hükmü verilmiş olan kişiler en geç 1 Nisan 2010'a kadar, çek alacaklısıyla anlaşmaya varıp anlaşmayı ya da hazırlayacakları taahhütnameyi, ilgili makama vererek kurtulabilecek. Bu durumdakiler şikâyetçiyle belirledikleri miktarın belirli vadelerde ödenmesi hususunda anlaşır ve anlaşmanın bir nüshasını cumhuriyet başsavcılığına veya mahkemeye verilirse, anlaşmada öngörülen süre kadar soruşturma veya kovuşturmanın durmasına, hükmün infazının ertelenmesine veya durdurulmasına karar verilecek. Anlaşmaya varılmış olması, şikâyetçi bakımından şikâyetin geri alınması sonucunu doğurmayacak.

Anlaşma sağlanmazsa bile ödenmesi gereken miktarın belirli vadelerde ödeneceği taahhüt edilirse ve taahhütname, başsavcılığa veya mahkemeye verilirse, taahhütnamede belirtilen süre kadar, soruşturma veya kovuşturmanın durmasına, hükmün infazının ertelenmesine veya durdurulmasına karar verilecek. Bu durumda, ödeme süresi, taahhütnamenin yapıldığı tarihten itibaren iki yılı geçemeyecek. Taahhütnamede yer alacak birinci yıl taksiti, borcun üçte birinden az olamayacak. Taahhütnamenin bir örneği alacaklıya gönderilecek. Şikâyetçinin başvurusu üzerine, anlaşma veya taahhüde uyulmadığının tespiti hâlinde, soruşturmaya, kovuşturmaya veya hükmün infazına devam edilecek. Kanunda kötü niyetli kişilerin anlaşma yapıp veya taahhütname verip kaçmalarını engellemeye yönelik hüküm de yer alıyor. Yasadan faydalanan kişiler hakkında anlaşma veya taahhüt süresi boyunca başta yurtdışı çıkış yasağı ve belirli zamanlarda belirlenmiş yerlere (örneğin karakola) düzenli olarak başvuruda bulunmak gibi adli kontrol tedbiri uygulanması mümkün.

(Kaynak: Zaman Gazetesi | 04.01.2010)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.