Mükellefin de, vergi incelemesi yapanlara karşı hakları var / Ahmet Yavuz

Tüm çağdaş ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de vergide beyan esası geçerli. Beyan esasında kural olarak Maliye mükellefe güvenir ve bu şahısların hesaplamaları doğrultusunda vergi hesaplayıp toplar.
Beyan edilen matrahın gerçek kazancı yansıtmadığına dair bilgi veya bulgu olması halinde mükellefin ilgili dönem hesapları incelemeye alınır. İncelemeye sevk için birçok sebep vardır. Ba Bs formalarındaki uyumsuzluklar, naylon fatura düzenleyenlerden mal almış olmak, bazı maddelerin yanlış yorumlandığının anlaşılması, ihbar, şikayet, sektörel çalışmalar, iade talepleri bu sebeplerden sadece bazıları. Vergi incelemesi mükellef ile Gelir İdaresi arasındaki ilişkinin en hassas olduğu bir dönem. Vergi Usul Kanunu'nda vergi incelemesinden maksadın, ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak, tespit etmek ve sağlamak olduğu belirtiliyor. Buna göre inceleme, mükellefin ödediği verginin defter, hesap, kayıt ve belgeler ile gerekli olduğunda yapılacak fiili envanter ve dışsal diğer araştırmalardan elde edilecek bulgularla kontrol edilmesidir. İnceleme beş yıllık tarh zamanaşımının sonuna kadar önceden haber vermeye gerek kalmadan her zaman yapılabilir.

Dediğim gibi inceleme süreci mükellefler için gerçekten sıkıntılı ve zahmetlidir. Bulunacak matrah farkı ve tarh edilecek vergilerin getireceği mali yük bir yana, inceleme elemanının bazı basit medeni veya vergi kanunlarındaki kurallara riayet etmemesi de bu süreci azaba çevirir. Ekseriyetle kurallara uyulmuş ve mükellefle güzel bir diyalog kurulmuş olsa da bazı inceleme elemanlarının veya mükelleflerin kendilerine terettüp eden sorumluluğu yerine getirmediğine, karşı tarafı rencide edecek veya zor durumda bırakacak hareketlerde bulunduğuna şahit olunuyor. Bu yüzden bir incelemede mükellefin ne gibi hakları olduğunu, inceleme elemanından ne gibi taleplerde bulunabileceğini, neler bekleyebileceğini bilmesinde fayda var. Bu talepler uygun bir şekilde dile getirilirse karşılık görecektir. İnceleme esnasında mükelleflerin hakları aslında bir yandan da inceleme elemanlarının sorumluluklarına, mükellefiyetine işaret eder.

Denetmenlere kimlik sorun, incelemenin zamanında bitirilmesini isteyin

Mükellef, vergi incelemesi için gelen görevlilerden kim olduklarını ve yetkilerini gösteren bir belge veya kimlik göstermelerini isteyebilir. Kimlik göstermek aslında kanuni bir mecburiyet.

Görevlilerden incelemeyle ilgili bilgi istemek. Bu çerçevede incelemenin konusu, dayanağı, vergi türü, dönemi, ihbarlı olup olmadığı gibi bilgiler alınabilir.

Özellikle defter, belge yoğunluğu olmayan mükelleflerin incelemeleri genelde inceleme elemanının görevli olduğu binada yapılıyor. Halbuki kanuna göre inceleme mükellefin işyerinde yapılır. İşyerinin müsait olmaması, ölüm, işin terk edilmesi gibi mecburi sebeplerin varlığı veya mükellef tarafından talep edilmesi halinde incelemenin ilgili elemanının dairesinde yapılması istenebilir.

Mükellefin bir diğer hakkı da defter belge taleplerinin yazılı olarak yapılmasını istemek. Zor durum sebebiyle zamanında ibraz edilemeyecek belgeler için ilave süre talep edilebilir. İlave süre on beş günden az olamaz. Defter ve belgeler ibraz edildiğinde de bunun bir tutanakla yazılı olarak tespit edilmesi gerekir.

Mükellefin işyerindeki incelemenin çalışma saatlerinde yapılmasını ve işyeri faaliyetini engellememesini istemek.

İncelemenin her safhasında süreç hakkında görevlilerden bilgi almak. İşyeri sahiplerinin incelemenin ne zaman biteceğiyle ilgili bilgi istemesi gayet tabiidir.

İnceleme elemanlarına teslim edilen ve onların denetim ve gözetimi altında bulunan defter, belge ve diğer vesikalarla eşyalar üzerinde inceleme yapmak, bunlardan örnekler almak, kayıtlar çıkarmak işyeri sahibinin hakkıdır.

Aramalı incelemelerde hakim tarafından verilen arama kararını görmeyi istemek.

İhbara dayanan incelemelerde ihbarın asılsız çıkması halinde ihbarcıyla ilgili bilgi istemek de önemli bir haktır.

Vergi incelemeleriyle ilgili görüşmelere, defter ve kayıtlarla ilgili olan yetkili müşavirlerin kendisiyle birlikte katılmasını sağlamak veya kendisini temsilen yetkili bir temsilcisini göndermek.

İnceleme sırasında gerekli görülen hallerde tutulan tutanaklara incelemeyle ilgili her türlü itiraz, şerh ve görüşlerinin yazılmasını istemek.

İnceleme cari dönemi ilgilendiriyorsa ve yeni kayıtların yapılması gerekiyorsa aramada el konan defterlerin yerine yeni defter tasdik ettirilebilir. Defterler iade alındıktan sonra kayıtlar asıl defterlere aktarılır.

İncelemenin sona ermesinden sonra, kendisine inceleme yapıldığına dair bir yazı verilmesini istemek.

Mükellef, incelemede vergi mahremiyetinin ihlal edildiğinin belirlenmesi halinde şikâyette bulunabilir.

Bunlardan başka mükellef incelemenin makul sürede bitirilmesini isteyebilir.

(Kaynak: Zaman Gazetesi | 12.10.2009)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.