Hukuk usulü muhakemeleri yasa tasarısı / Veysi Seviğ

Ülkemizde adil yargılama hakkının sağlanabilmesi için hazırlanan yasa tasarılarından birisi de "Hukuk Muhakemeleri" ile ilgilidir. Söz konusu yasa tasarısının gerekçesinde de ifade edildiği üzere, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile taahhüt edilen adil yargılama hakkının sağlanabilmesi için, usul kanunlarındaki hükümler uygun hale getirilmelidir. Çünkü adil yargılama hakkı, yargılamanın makul süre içinde tamamlanmasını gerektirmektedir. Bu nedenle mevcut Hukuk Usulü Muhakemeleri Yasası'nda yer alan "makul süre içinde yargılamaya" engel oluşturan hükümlerin yürürlükten kaldırılması gerekmektedir.
Türkiye'de Hukuk Usulü Muhakemeleri Yasası'na temel teşkil eden Neuchâtel Medeni Yasası, 1992 yılından itibaren değişikliğe uğramış bulunmaktadır.
Ülkemizde uygulanan Hukuk Usulü Muhakemeleri Yasası'nın TBMM'de kabul tarihi 18.06.1927'ydi. Söz konusu yasa 2, 3, 4 Temmuz tarihlerinde 622, 623 ve 624 sayılı Resmi Gazete'lerde yayımlanmıştır.
4 Ekim 1927 tarihinde yürürlüğe giren Hukuk Usulü Muhakemeleri Yasası, İsviçre'nin Neuchâtel Kantonu'na ait 1925 tarihli Medeni Usul Kanunu'ndan tercüme edilerek hukukumuza alınması sırasında bazı bölümler için Fransız ve Alman hukukundan da yararlanılmıştır.
1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Yasası, yürürlüğe girdiği tarihten bu yana yaklaşık otuz kez değişmiştir. Bu değişikliklerin tümünde, geciken yargının hızlanması, daha basit ve daha ucuz bir yargılama sağlanması amaçlanmıştır. Ancak bu değişiklikler genellikle uygulamada görülen aksaklıkların ve şikâyet edilen hususların giderilmesine yönelik belirli maddelerin veya belirli kurumların değiştirilmesi ile sınırlıdır.
1086 sayılı yasanın yürürlüğe girmesinden kısa bir süre sonra, yeni bir Medeni Usul Yasası yapılması için çeşitli tasarılar hazırlanmıştır. Bunlardan ilki, 1946 yılında hazırlanan tasarı olup, yasalaşması mümkün olmamıştır. Bu metin, "Hukukta Yargılama Usulü Kanun Tasarısı" olarak 1952 yılında TBMM'ye sunulmuş, ancak yine yasallaştırılması mümkün olmamıştır. 1955 yılında birinci tasarıdan yararlanılarak hazırlanan "Hukukta Muhakeme Usulü Kanunu Layihası" TBMM'ye sevk edilmişse de burada görüşülmeden kadük kalmıştır. Bu tasarıları 1967, 1971 ve 1993 yıllarında hazırlanan tasarılar izlemiş, ancak bunlar da yasallaştırılamamıştır. 1993 yılından sonra, yeni bir "Hukuk Usulü Muhakemesi Tasarısı" yönünde çalışma yapılmamıştır.
Son yıllarda Avrupa Birliği'ne uyum çalışmaları çerçevesinde temel yasalar tüm olarak gözden geçirilerek yeni tasarıların hazırlanması yoluna gidilmiş ve bunun sonucunda Türk Medeni Kanunu Tasarısı TBMM'de kabul edilerek, 01.01.2002 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu bağlamda Borçlar Yasası ve Ticaret Yasası hakkında oluşturulan komisyonlar tarafından hazırlanan tasarılar da tamamlanarak, yasallaşmaları için gerekli süreç başlatılmış bulunmaktadır. 21.06.2001 tarihinde yürürlüğe girin Milletlerarası Tahkim Yasası kabul edilirken, iç hukuktaki tahkim kuralları Milletlerarası Tahkim Yasası ile birlikte değerlendirildiğinden, Uncitral Model Kanun hükümleri iç tahkime alınamamış ve birbirinden ayrı tahkim hükümleri uygulanmaya başlanmıştır.
Ülkemizde Hukuk Usulü Muhakemeleri Yasası'nın gözden geçirilerek yeni bir tasarı hazırlanması için 27.01.2004 tarihli "Bakan olur"u ile bir komisyon oluşturulmuştur. Bu komisyonun oluşturulmasındaki amaç; "Yargı reformu çerçevesinde olmak üzere: Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu'nda uygulamadan kaynaklanan aksaklıkları gidermek, davaların hızlı, basit, en az giderle ve en etkin bir biçimde görülmesi ve bir kısım uyuşmazlıkların nizasız kaza, sulh, uzlaşma gibi yöntemlerle çözümünü sağlamak, karşılaştırmalı hukuktaki gelişmeleri hukuk yargılamasına yansıtmak amacıyla yeni bir kanun tasarısı hazırlamak" şeklinde belirtilmiştir.
Yeni tasarı, bu amaç doğrultusunda komisyon üyelerinin büyük özverisi sayesinde hazırlanmış bulunmaktadır.
Tasarı, yürürlük ve yürütme maddeleriyle birlikte 455 maddeden oluşmaktadır.
Tasarı bir başka açıdan 11 kısma ayrılmış olup kısım başlıkları;
* Genel hükümler (Madde: 1-110)
* Dava çeşitleri, dava şartları ve ilk itirazlar (Madde: 111-122)
* Yazılı yargılama usulü (Madde: 123-190)
* İspat ve deliller (Madde: 191-297)
* Hüküm ve davaya son veren taraf işlemleri (Madde: 298-319)
* Basit yargılama (Madde: 320-326)
* Yargılama giderleri ve adli yardım (Madde: 327-341)
* Kanun yolları (Madde: 345-385)
* Çekişmesiz yargı (Madde: 386-392)
* Geçici hukuki korumalar (Madde: 393-410)
* Tahkim (Madde: 411-448)
* Son hükümler (Madde: 449-455)
olarak belirlenmiş bulunmaktadır.
Söz konusu yasa tasarısı henüz TBMM'de görüşülmeye başlanmamıştır. Yasanın Türkiye açısından önemi dikkate alındığında, tasarının yasallaşmasında yaşanan gecikmenin önemli bir kayıp olduğunu kabullenmek gerekir.

(Kaynak: Referans Gazetesi | 18.07.2009)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.