İşsiz kalanlar işe iade şartlarını araştırmalı / Sadettin Orhan

İşsiz kalanların yasal haklarını iyi araştırması gerekiyor.

İşsizlikle karşı karşıya kalan bir kimsenin öncelikle yapması gerek şey, gerekli şartlar varsa işe iade davası açmaktır...

Yazı dizimizin bundan önceki bölümlerinde, işverenlerin işten çıkarma öncesi çarelerine, kötü niyetli işverenlerin taktiklerine ve işten çıkma/ çıkarılma noktasına gelen çalışanların haklarına değindik. Bugün ki bölümde ise işini kaybetmiş olanlar için hangi yasal hak ve imkanların bulunduğuna değineceğiz.

Şurası muhakkak ki yapageldiği işinden ve kurulu düzeninden mahrum kalan birisi için hiçbir hak, rızkını kazandığı ve geçimini sürdürdüğü işinin yerini tutmaz. Yine de işsizlik döneminde sahip olunan haklardan haberdar olmak, bu dönemi en asgari zararla atlatmaya yardımcı olacaktır. İşte işsizin hakları ve incelikli noktalar:

Hakeme müracaat

İşsizlikle karşı karşıya gelen bir kimsenin öncelikle yapması gerek şey, gerekli şartlar varsa işe iade davası açmak olacaktır. Bu davanın açılabilmesi için;

Ayrıldığı işyerinde en az 30 kişinin çalışıyor olması,

İşe iade davası açacak çalışanın, ayrıldığı işyerinde en az 6 ay, belirsiz süreli olarak çalışmış olması,

İşten çıkarmanın, çalışandan, işyerinden veya yapılan işin niteliğinden kaynaklanan geçerli bir nedeninin olmaması, şartlarının bir arada bulunması gerekiyor. Bu şartları taşıyan bir çalışan, işten çıkarıldığına dair yazılı bildirimi aldığı tarihten itibaren 1 ay içinde iki şey yapabilir. Dilerse iş mahkemesinde dava açabilir, dilerse işverenle anlaşarak aynı süre içerisinde konuyu özel hakeme götürebilir.

İspat yükü işverende

Burada işten çıkarmanın geçerli bir sebebe dayandığını ispat etme yükümlülüğü işverene aittir. İşveren sebep gösteremez veya gösterdiği sebep geçerli görülmezse işverenin işçiyi bir ay içinde yeniden işe alması gerekir. Yeniden işe başlatmama durumundaysa işveren, 4 ila 8 aylık ücret tutarında tazminat ödemek zorunda kalır.

Bunun yanında bütün bu süre boyunca işçinin yoksun kaldığı ücret ve diğer haklar da (4 ayı geçmemek üzere) kendisine ödenir. Bu arada üst düzey yetkili çalışanların (genel müdür, g.m. yardımcısı veya insan kaynakları müdürü gibi) işe iade davası açma hakları bulunmuyor.

Son 4 aylık brüt ücrete bakılır

İşsizlik ödeneğinde alt sınır, kişinin son dört ayda hak ettiği ortalama brüt ücretinin yüzde 40'ı kadardır. Fakat kişinin brüt ücreti ne olursa olsun, ödeneğin üst sınırı brüt asgari ücretin yüzde 80'ini geçemeyecektir. Buna göre ödeneğin bugün için alt sınırı 266,40 TL, üst sınırı ise 532,80 TL. ediyor. Bu alt ve üst sınırlar arasında kimin ne kadar alacağı, işten ayrılan kişinin son 4 aylık brüt ücretinin ortalamasına bağlı. Örneğin son dört ayın tamamında asgari ücretten bildirilen bir kişi alt sınır olan 266,40 TL alacak. Bunun yanında kişinin brüt ücreti 3000 TL de olsa, bu kişinin de eline üst sınır olan 532,80 TL'den fazlası geçmeyecek.

30 gün içinde İş-Kur'a gidin

İşsizlik ödeneğinden yararlanabilmek için işverenin ve işsizin şu adımları takip etmesi gerekiyor;

İşveren, işten çıkardığı kişiye dair İşten Ayrılma Bildirgesi'ni (İAB) en geç 15 gün içinde 3 nüsha olarak düzenler. Bir nüshasını işten çıkardığı kişiye verir, bir nüshasını İş-Kur'a gönderir ve diğerini de işyerinde saklar.

İşten çıkarılan kişi, en geç 30 gün içerisinde işverence kendisine verilen İAB ile birlikte İş-Kur'a müracaat eder.

İş-Kur tarafından müracaatı kabul edilen kişiye İşsizlik Ödeneği Ödeme Karar Yazısı düzenlenerek verilir.

PTT'den ödeme

İlk işsizlik ödeneği, ödeneğe hak kazanılan ayı takip eden ay sonuna kadar yapılır. Takip eden ödenekler de yine ay sonlarında işsiz kişi adına PTT şubesinde açılan hesaba yatırılır. Uygulamada kimi işverenlerin, işten ayrılan çalışanına İAB vermediği ya da zorluk çıkardığı olabiliyor. Bu gibi durumlarda işsiz kalan kişinin gecikmeksizin İş- Kur müdürlüğüne müracaat ederek durumu bildirmesi gerekiyor. Bu durumda İş- Kur tarafından, söz konusu belgeyi vermeyen işveren hakkında 1332 TL idari para cezası uygulanmaktadır.

Teklifi reddedenin aldığı para kesilir

İşsizlik ödeneği almaya başlayan kişi, bazı durumlarda ödeneği alma hakkını yitirir;

İş-Kur tarafından kişiye, durumuna uygun iş bulunması ve işe başlaması yönünde teklif yapılmasına rağmen haklı bir gerekçe olmaksızın bu teklif reddedilirse,

İşsizlik ödeneği aldığı sürede gelir getirici başka bir işte çalıştığı veya emekli aylığına hak kazandığı tespit edilirse, İş-Kur tarafından verilen meslek edindirme ve geliştirme kurslarına haklı bir gerekçe olmaksızın katılmazsa,

İş-Kur tarafından yapılan çağrılara cevap verilmez ve istenilen belgeler ibraz edilmezse, kişinin almakta olduğu işsizlik ödeneği kesilir.

Ödenekte prim günü önemli

Ülkemizde henüz 10 yılını doldurmamış olan işsizlik sigortası, çalışma hayatındaki kişilerin muhtemel bir işsizlik durumunda ani gelir kaybına uğramalarını önleme amacını taşıyor. Bu amaca dönük olarak, işini kaybeden işsizlere gerekli şartları taşımaları kaydıyla belirli bir süre ve miktar üzerinden ödeme yapılıyor. İşsizlik ödeneğine hak kazanabilmek için kişinin;

En az 120 gün

İşsiz kaldığı tarihten önceki son bir yıl içinde en az 120 gün sigorta primi ödenmiş olması,

Son üç yıl içerisinde de en az 600 gün sigorta primi ödenmiş olması gerekiyor. Bu iki asgari şartı yerine getiren kişiye işsiz kaldığı tarihten itibaren 180 gün (6 ay) boyunca işsizlik ödeneği veriliyor. Bunun yanında son bir yılda 120 gün primi olan kişinin son üç yıldaki primi, n 900 gün ve üzeri ise 240 gün (8 ay),

080 gün ise 300 gün (10 ay) işsizlik ödeneği alma hakkı oluyor.

Başvuru şart

Öte yandan işsizlik ödeneği alabilmek için yukarıdaki şartlara ilaveten usule ilişkin de iki ayrı şart var. Birincisi işsiz kalan kişinin en geç 30 gün içinde, işverence kendisine verilen İşten Ayrılma Bildirgesi ile beraber İş-Kur birimine başvurması. İkincisi ise iş sözleşmesinin 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununun 51. maddesi kapsamında sona ermiş olması.

Ahmet Bey'in hesabı

Örneğin, bir tekstil fabrikasında çalışan Ahmet Bey, 1 Mart 2009 tarihinde 4447/Md.51 kapsamında işten çıkarılmış olsun. Ahmet Bey'in işsizlik ödeneğine hak kazanıp kazanmadığını anlayabilmek için öncelikle 1 Mart 2008 - 1 Mart 2009 arasında 120 gün prim ödemesi olup olmadığına bakacağız. Diyelim ki bu dönemde en az 120 gün primi var.

Bu kez de son üç yıl içinde yani 1 Mart 2006 - 1 Mart 2009 arasında en az 600 gün primi olup olmadığına bakacağız. Ahmet Bey bu şartı da yerine getirmişse asgari 180 günlük işsizlik ödeneğine hak kazanmış olacak. Bu 180 günün 240 veya 300 güne çıkması ise son üç yıldaki prim günü sayısına bağlı. Gerekli şartları taşıyan Ahmet Beyin en geç 30 gün içinde İş-Kur müdürlüğüne başvuruda bulunması gerekiyor.

(Kaynak: Bugün Gazetesi | 26.04.2009)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.