Bono ve tahvil gelirleri nasıl vergilendirilecek / Prof. Dr. Metin Taş, Sezgin Özcan

Hazine Bonosu (HB); Devletin mali yıl içinde ihraç ettiği, vadesi bir yıldan az olan iç borçlanma senedidir. Finansman bonoları gibi iskontolu fiyattan satılır. Vade sonunda iskontolu fiyat ile nominal fiyat arasındaki fark, yatırımcının geliridir.
Devlet Tahvili (DT); Devletin bir yıldan uzun vadeli borçlanma ihtiyacını karşılamak üzere ihraç ettiği borçlanma senetleridir.
HB ve DT gelirlerinin vergilendirilmesinde iki husus belirleyici oluyor. Bunlar;
1- Hazine bonosu ve Devlet tahvilinin ihraç tarihi,
2- Uygulanacak istisna tutarı ve beyan sınırıdır.

HB VE DT FAİZ GELİRLERİNİN VERGİLENDİRİLMESİ
2008 yılında elde edilen HB ve DT faiz gelirinin vergilendirilmesi ve beyanı ihraç tarihine göre değişiyor.

1) 1 Ocak 2006'dan Önce İhraç Edilen HB ve DT Faiz Gelirleri
Hazine bonoları, bir yıldan kısa vadeli devlet iç borçlanma senetleri olduğundan, 1 Ocak 2006'dan önce ihraç edilip de vadesi 2008 yılına sarkan Hazine bonosu bulunmamaktadır. Dolayısıyla 1 Ocak 2006'dan önce ihraç edilen Hazine bonosundan 2008 yılında faiz geliri elde edilmesi söz konusu değil.
Ancak 1 Ocak 2006'dan önce ihraç edilip de vadesi 2008 yılına sarkan Devlet tahvili ve bu tahvillerden 2008 yılında elde edilen faiz geliri olabilir.
Buna göre, 1 Ocak 2006'dan önce ihraç edilen Devlet tahvillerinden 2008 yılında elde edilen faiz gelirlerinin beyan edilip edilmeyeceği şu şekilde hesaplanacak:
1 Ocak 2006'dan önce ihraç edilen Devlet tahvillerinden 2008 yılında elde edilen faiz geliri önce 'enflasyon indirimi' uygulanarak enflasyon arındırılacak. Enflasyon indirimi düşüldükten sonra kalan tutar 19.800 TL'yi aşıyorsa beyan edilecek. 2008 yılı için enflasyon indirimi oranı yüzde 64,9 olarak ilan edildi. Buna göre enflasyon indirimi uygulanmış 19.800 TL'nin enflasyon indiriminden önceki tutarı 56.410,25 TL oluyor. Bu tutar aynı zamanda beyan sınırıdır.
Buna göre 1 Ocak 2006'dan önce ihraç edilen Devlet tahvillerinden 2008 yılında elde edilen faiz gelirleri 56.410,25 TL'yi aşmıyorsa beyan edilmeyecek. Aşıyorsa, enflasyondan arındırılmış tutarın tamamı beyan edilecek.

 2) 1 Ocak 2006'dan İtibaren İhraç Edilen HB ve DT Faiz Gelirleri
1 Ocak 2006 ve sonraki tarihlerde ihraç edilen HB ve DT faiz gelirlerinin vergilendirme rejimi 31 Aralık 2015 tarihine kadar uygulanmak üzere 1 Ocak 2006'dan itibaren değiştirildi. Buna göre 1 Ocak 2006'dan itibaren ihraç edilen HB ve DT'lerden 2008 yılında elde edilen faiz gelirleri tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecek. Diğer gelirler nedeniyle beyanname verilmesi halinde de beyannameye dahil edilmeyecek. Bunların faizleri ödenirken banka tarafından yapılan yüzde 10 oranındaki stopaj nihai vergi olacak.

ENFLASYON İNDİRİMİ ORANI
Enflasyon indirimi oranı, Vergi Usul Kanunu'na göre o yıl için belirlenen yeniden değerleme oranının, aynı dönemde Hazine Bonosu ve Devlet Tahvili ihalelerinde oluşan bileşik ortalama faiz oranına bölünmesi suretiyle bulunuyor. Maliye Bakanlığı'nca 2008 yılı indirim oranı yüzde 64,9 olarak ilan edildi.

İLMÜHABER BASTIRILMASI HİSSE SENEDİ AVANTAJI SAĞLAR
Hİsse senedi bastırmayan bir anonim şirket, herhangi bir kurumdan izin almaksızın, hisse senedinin yerini tutan 'geçici ilmühaber' bastırabilir. Bu durumda, geçici ilmühabere dayalı anonim şirket hisse satışı, iki yıllık süre geçtikten sonra yapılırsa, bundan doğan kazanç da tutarı ne olursa olsun, gelir vergisine tabi tutulmuyor (232 No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği, Md.5, Bkz. 23.3.2000 Tarihli R.Gazete).

HB VE DT ALIM-SATIM KAZANCININ VERGİSİ
HB ve DT alım-satım kazancının vergilendirilmesi ve beyanı da; faiz gelirlerinde olduğu gibi ihraç tarihine göre değişiyor.

1) 1 Ocak 2006'dan Önce İhraç Edilen HB ve DT Alım-Satım Kazançları
2008 yılında, 1 Ocak 2006'dan önce ihraç edilen Hazine bonosu bulunmadığından, ancak 1 Ocak 2006'dan önce ihraç edilen Devlet tahvili ve bu tahvillerden elde edilen alım-satım kazancı olabilir.
Buna göre, 1 Ocak 2006'dan önce ihraç edilen Devlet tahvillerinden 2008 yılında elde edilen alım-satım kazancının beyan edilip edilmeyeceği şu şekilde hesaplanacak:

1 Ocak 2006'dan önce ihraç edilen Devlet tahvilinin alış bedeli, DT'nin elden çıkarıldığı ay hariç olmak üzere ÜFE endeksindeki artış oranında artırılacak. Endeksleme yapılabilmesi için, endeks farkının yüzde 10'u aşması şartı aranmayacak.
Endekslenmiş bedel ile satış bedeli arasındaki fark 16.000 TL'yi aşmıyorsa beyan edilmeyecek. Aşıyorsa beyan edilecek ve aşan kısım üzerinden gelir vergisi ödenecek.

2) 1 Ocak 2006'dan İtibaren İhraç Edilen HB ve DT Alım-Satım Kazançları
1 Ocak 2006 ve sonraki tarihlerde ihraç edilen HB ve DT faiz gelirlerinin vergilendirme rejimi 31 Aralık 2015 tarihine kadar uygulanmak üzere 1 Ocak 2006'dan itibaren değiştirildi. Buna göre 1 Ocak 2006'dan itibaren ihraç edilen HB ve DT'lerden 2008 yılında elde edilen alım-satım kazancı, tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecek. Diğer gelirler nedeniyle beyanname verilmesi halinde de beyannameye dahil edilmeyecek.
Alım-satım kazancı üzerinden banka tarafından yapılan yüzde 10 oranındaki stopaj nihai vergi olacak.

Hisse satışından doğan kazançlar ve ince noktalar
Şirket ya da kooperatif hissesi satışları üzerinde ayrıca durulması gereken özellikli bir konu. Mevzuatı yeterince bilmeyen ve bilen birine de danışmadan hisse satanlar, ciddi sorunlarla karşılaşabiliyorlar.

HİSSE SENEDİ BASTIRILMAMIŞ ANONİM ŞİRKET HİSSESİ SATIŞI
Anonim şirket hissesi satış kazançlarının vergilendirilmesi, hisse senedi bastırılıp bastırılmamasına göre farklı esaslara tabi. Ülkemizdeki anonim şirketlerin büyük bir çoğunluğunda hisse senedi bastırılmamıştır. Böyle olunca, anonim şirket ortağı, hissesini kaç yıl sonra ve kime satarsa satsın, bundan doğan kazanç 'Değer artışı kazancı' olarak, gelir vergisine tabi tutuluyor (GVK Mükerrer Md.80/4).
Vergilendirme sırasında, iktisap (edinme) bedeli, elden çıkarılan hisselerin, elden çıkarıldığı ay hariç olmak üzere Türkiye İstatistik Kurumu'nca belirlenen TEFE (1.1.2006 tarihinden itibaren ÜFE) endeksindeki artış oranında artırılarak tespit edilir. Ancak endekslemenin yapılabilmesi için artış oranının yüzde 10 veya üzerinde olması gerekiyor (GVK Mükerrer Md. 81/son).
2008 yılında elde edilen kazancın, 6 bin 800 TL'si gelir vergisinden müstesna oluyor. Endekslenmiş iktisap bedeli ile satış bedeli arasındaki fark 6 bin 800 TL'yi aşmıyorsa beyan edilmez. Aşıyorsa, aşan kısım gelir vergisine tabi olur.

Yarın: Borsa kazançları nasıl vergilendirilecek kimler ücret gelirlerini
beyan edecek

(Kaynak: Akşam Gazetesi | 05.03.2009)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.