Beyanı Gereken Ücret Gelirleri

Gelir Vergisi Kanunu’nun 61’inci maddesinde ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatler olarak tanımlanmış ve ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunmasının onun mahiyetini değiştirmeyeceği belirtilmiştir. Dolayısıyla, hizmet erbabına ödenen aylık ücret, mesai, prim, ikramiye, gider karşılığı ve sair adlarla yapılan tüm ödemeler ve sağlanan menfaatler de ücret kapsamında değerlendirilmektedir.

Vergiye tabi ücret

Gelir Vergisi Kanunu’nun 63’üncü maddesinde ücretin gerçek safi değerinin işveren tarafından verilen para ve ayınlarla sağlanan menfaatler toplamından sigorta primi, şahıs sigortası primi ve sendika aidatı gibi kesinti ve ödemelerin indirildikten sonra kalan miktarı olduğu hüküm altına alınmıştır.

Kanunun 23’üncü ve müteakip maddelerinde gelir vergisinden istisna edilen ücret ödemelerine, aynı kanunun 31’inci maddesinde ise engellilik indirimine yer verilmiştir. İstisna ve indirimler ücret bordrosunda gösterilmekte, ancak gelir vergisi matrahına dâhil edilmemektedir.

Ücretlerin vergilendirme şekilleri

Ücretlerin vergilendirilmesi tevkifat yapılması ve yıllık beyanname ile bildirilmesi suretiyle gerçekleşir.  Vergileme büyük ölçüde tevkifat yapılması yoluyla olmaktadır. Gelir Vergisi Kanunu’nun 94’üncü maddesinde tevkifat yapmak zorunda olan mükellefler sayılmış, aynı maddenin birinci fıkrasının (1) numaralı bendinde, hizmet erbabına ödenen ücretler ile 61’inci maddede yazılı olup ücret sayılan ödemelerden 103 ve 104’üncü maddelere göre vergi tevkifatı yapılacağı belirtilmiştir.

 Ücret gelirleri genel olarak tevkif suretiyle vergilendirilmekte olup, yapılan kesintiler işverenler tarafından muhtasar ve prim hizmet beyannamesi ile beyan edilmek suretiyle ödenmektedir.

Gelir Vergisi Kanunu’nda ön görülen bazı şartların gerçekleşmesi halinde ücret erbabının ücretlerini yıllık beyanname ile bildirmesi gereği ortaya çıkmaktadır.

Bugün yazımızda üzerinden vergi kesilmiş olanlar başta olmak üzere, beyanı gereken ücretler üzerinde duracağız.

Yıllık Beyanname ile Beyan Edilecek Ücretler

Tevkifat yapılmamış olması nedeniyle yıllık beyana tabi ücretler

Ülkemiz uygulamasında ücret gelirlerinin vergilenmesinde tevkif suretiyle vergileme esastır. Ancak, tevkif suretiyle vergilendirilmemiş ücret gelirleri tutarı ne olursa olsun Gelir Vergisi Kanunu’nun 95. inci maddesi hükmüne istinaden yıllık beyannameyle beyan edilmektedir. Maddeye göre bunlar;

- Ücretlerini yabancı bir memleketteki iş verenden doğrudan doğruya alan hizmet erbabı,

- GVK’nun 16.ncı maddesinde yazılı diplomatik istisnadan faydalanmayan yabancı elçilik ve konsolosluk memur ve hizmetlileri,

- Hazine ve Maliye Bakanlığınca yıllık beyanname ile bildirilmesinde zaruret görülen ödemelerdir.

Tevkifata tabi olduğu halde yıllık beyanname verilecek ücretler

GVK’nun 86’ncı maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında tevkif suretiyle vergilendirilmiş;

1. a) Tek işverenden ücret geliri elde eden mükelleflerin, ücret gelirleri toplamı 103’üncü maddede yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı aşması,
2. b) Birden fazla işverenden ücret geliri elde eden mükelleflerin, birinci işverenden aldıkları ücret gelirleri de dâhil olmak üzere ücretleri toplamının gelir vergisi tarifesinin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı aşması,
3. c) Birden fazla işverenden ücret geliri elde eden mükelleflerin, birden sonraki işverenden alınan ücretleri toplamının gelir vergisi tarifesinin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı aşması, halinde, ücret gelirleri yıllık beyanname ile beyan edilecektir.

Yıllık beyannamede hesaplana gelir vergisinden, Kanunun 94’üncü maddesine göre yıl içinde tevkif suretiyle ödenen vergiler mahsup edilir.

 Ücret gelirleri için yıllık beyanname verilmesi durumunda, Kanunun 89’uncu maddesinde yer alan eğitim ve sağlık harcamaları ile bağış ve yardımlar gibi bazı harcamalar da beyan edilen gelirden indirilebilmektedir.

Tek işverenden alınan ücretler

2024 yılında takvim yılında tek işverenden alınmış ve kesinti suretiyle vergilendirilmiş ücret gelirlerinin vergi tarifesinin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2024 takvim yılı için 3.000.000 TL, 2025 takvim yılı için 4.300.000 TL) aşması durumunda yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerekecektir. Ücret gelirleri, vergi tarifesinin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2024 takvim yılı için 3.000.000 TL, 2025 takvim yılı için 4.300.000 TL) aşmazsa yıllık beyanname verilmeyecek, diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde bu gelirler beyannameye dahil edilmeyecektir. Tevkif yoluyla ödenen vergi nihai vergi olacaktır.

Birden fazla işverenden alınan ücretler

Birden fazla işverenden tevkif yoluyla vergilendirilmiş ücret geliri elde edilmesi durumunda;

• Birden fazla işverenden ücret geliri elde eden mükelleflerin, birden sonraki işverenden alınan ücretler toplamının gelir vergisi tarifesinin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı (2024 takvim yılı için 230.000 TL, 2025 takvim yılı için 330.000 TL) aşması,
• Birinci işverenden aldıkları ücret gelirleri de dahil olmak üzere, ücretleri toplamının gelir vergisi tarifesinin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2024 takvim yılı için 3.000.000 TL, 2025 takvim yılı için 4.300.000 TL) aşması, halinde, ücret gelirleri yıllık beyanname ile beyan edilecektir.

Birden fazla işverenden ücret alınması halinde birinci işverenden alınan ücretin hangisi olacağı ücretli tarafından serbestçe belirlenecektir.

2024 takvim yılında tevkifata tabi olarak birden fazla işverenden elde edilen ücret gelirlerinin yıllık beyanname ile beyanı ile ücret geliri ve diğer gelir unsurlarının birlikte elde edilmesi durumunda beyan edilecek gelirin beyana tabi tüm gelirler toplamı olacaktır.

Beyan edilen gelirler toplamından Gelir Vergisi Kanunu ve diğer kanunların tanıdığı indirim ve istisnalardan yararlanılabilecektir. Ödenecek vergi tutarı indirim ve istisnalar düşülerek hesaplanacak tır. Bulunan vergi tutarından yıl içinde tevkif suretiyle kesilen vergiler düşüldükten sonra kalan vergi Mart ve Temmuz ayları olmak üzere iki taksit halinde ödenecektir.

Kamuda çalışanlar açısından tek işveren/birden fazla işveren tespiti

      Ücretlilerin yıl içinde kamuda ve/veya özel sektörde çalışırken işveren değiştirmeleri durumunda elde ettikleri ücretin tek işverenden mi yoksa birden fazla işverenden mi elde edildiğinin bilinmesi yıllık beyanname vermelerinin tespitinde önem taşımaktadır. Kamuda ve özel sektörde tek işveren/birden fazla işveren tespitinin yapılmasına ilişkin düzenlemeler 311 ve 321 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğlerinde yapılmıştır. Buna göre ;

Genel bütçe kapsamında bulunan kamu idarelerinde çalışan personelin, yıl içerisinde bu kapsamdaki diğer kurum ve kuruluşlardan da ücret alması veya bu kapsamdaki diğer kurum ve kuruluşa nakil olması durumunda, elde ettikleri ücretler tek işverenden alınan ücret olarak değerlendirilecektir.

Bu durumda, tek işverenden elde edildiği kabul edilen ücret gelirlerinin Gelir Vergisi Kanunu’nun 86’ıncı maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendinin (b) alt bendinde belirtilen tutarı aşmaması halinde, söz konusu ücret gelirleri için yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmeyecektir.

Genel bütçe kapsamında bulunan kamu idarelerinde çalışan personelin, aynı yıl içerisinde, bunlar dışında bir işverenden de ücret geliri elde etmesi veya görevinden ayrılarak bu kapsamda olmayan bir işveren nezdinde çalışmaya başlaması durumunda, söz konusu personelin ücret matrahları birbiri ile ilişkilendirilmeksizin her bir işverenden elde edilen ücret ayrı ayrı gelir vergisi tevkifatına tabi tutulacaktır.

Bu durumda birden sonraki işverenden alınan ücretlerin toplamının, vergi tarifesinin ikinci gelir diliminde yer alan (2024 takvim yılı için 230.000 TL, 2025 takvim yılı için 330.000 TL) aşması veya bu tutarı aşmamakla birlikte her iki işverenden aldığı ücret geliri toplamının vergi tarifesinin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2024 takvim yılı için 3.000.000 TL, 2025 takvim yılı için 4.300.000 TL) aşması halinde, ücret gelirlerinin beyan edilmesi gerekmektedir.

Özel sektör iş yerlerinde çalışanlar açısından tek işveren/birden fazla işveren tespiti

1. Aşağıdaki hallerde hizmet erbabının ücretlerinin tek işverenden elde edileceği kabul edilecektir

• İki ayrı özel sektör firmasının birleşmesi (devir, nev’i değişikliği ve bölünme halleri dahil),

*4857 sayılı İş Kanunu kapsamında asıl işveren – alt işveren ilişkisi kurulan yerlerde çalışan hizmet erbabının, yıl içerisinde alt işverenin değişmesi,

• Ortaklık halinde faaliyette bulunan iş yerlerinde, ortaklardan herhangi birinin değişmesi.

1. Aşağıdaki hallerde hizmet erbabının ücretlerinin birden fazla işverenden elde edildiği kabul edilecektir.

• Bir özel sektör işvereninin yanında çalışan hizmet erbabının, yıl içerisinde bu işverenden elde ettiği ücretinin yanı sıra, başka bir özel sektör işvereninden ya da kamu kurum veya kuruluşundan da elde ettiği ücret gelirleri,
• Aynı takvim yılı içinde bir özel sektör işvereninin yanında çalışmakta iken, işten ayrılarak başka bir özel sektör işvereninin yanında ya da kamu kurum veya kuruluşunda çalışmaya başlanılması nedeniyle elde ettiği ücret gelirleri,
• Aynı takvim yılı içinde, gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerinin yanında çalışan hizmet erbabının, söz konusu mükelleflerin ortağı oldukları iş ortaklığı veya adi ortaklıklar bünyesinde çalışmaya başlamaları halinde elde ettikleri ücret gelirleri,

(Kaynak: Akif Akarca, Dr.Mehmet Şafak / Ekonomim.com | 06.03.2025)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.