Geçici Vergi Beyanında Nelere Dikkat Edilmeli?

2023 Yılı 3. Geçi Vergi Beyan Dönemi Geldi. Nelere Dikkat Edelim diye bir soru aklımızdaki çözüme kavuşturulması gereken. Hem meslek mensuplarını yakından ilgilendiren  hem de patronlar genel hatlarıyla nelerin gelir nelerin gider unsuru olduğunu matrahı etkileyen  değerleme hususlarını çok detaya girmeden kulak dolgunluğunda bile olsa bilmesinde fayda mülahaza etmekteyim.

1.Kasa hesabına adat hesaplanmalı. Dönem sonunda yüksek bakiye veren 100 Kasa Hesabı ve 131 Ortaklardan Alacaklar hesabı  için adat hesaplanması gerekmektedir.  Adat faizi tutarı dönem sonunda ilgili ortağa fatura edilmelidir. %20’de KDV hesaplanmalıdır.   Gerçek personel ücreti ile beyanlarda görünen ücret farkları, işletme kaynaklarının kayıt dışı kullanılması, vergi dışı bırakılması, emsaline nazaran düşük bir fiyat, kira veya faizden değerlendirildiği, kullandırıldığı gibi daha bir çok sebeple kasa fazlası oluşan firmaların bu hususu atlamaması gerekiyor.  Adat çözüm mü elbet palyatif çözüm, ancak atlanırsa vergi ziyana sebebiyet verilmiş olur. Bu şirketler için yapısal bir sorundur. Bir yıl gibi kısa bir dönemde olmasa bile 3 yıllık bir orta vadede katiyetle 5 yıl içinde çözüme kavuşturamayan firmalar için kurumsallaşmanın hayal olduğu söylenebilir.   Adat konusunda Vergi İdaresi ile farklı bakış açısının  bir örneği faiz hesabında hangi faiz oranının uygulanacağına ilişkin.  İdare Merkez Bankasının  Ticari Krediler için uyguladığı kredi faiz oranı hususunda hala ısrarlı bu nedenle başınız ağrımasın isterseniz bunu önemseyin. Hayır bu bir haksızlık diye düşünürseniz yeni bir yargı kararı aşağıdaki gibidir. “Danıştay kararlarıyla öteden beri istikrar kazandığı üzere, adat hesaplarında uygulanması gereken faiz oranının Merkez Bankasınca reeskont işlemlerinde uygulanan faiz oranı olduğu dikkate alındığında vergi müfettişince Merkez Bankasının ticari krediler için uyguladığı faiz oranı uygulanarak bulunan matrah farkı üzerinden tarhiyat yapılması hukuka uygun düşmediğinden dava konusu vergi ziyaı cezalı gelir (stopaj) vergisi tarhiyatlarının TCMB reeskont faiz oranı uygulanmak suretiyle elde edilen faiz gelirine istinaden bulunan matraha isabet eden kısmında hukuka aykırılık, aşan matrah kısmında ise hukuka uyarlık bulunmamaktadır”, (İst.15.VM, 2023).

2.Alınan ve verilen çekler hesaplarının banka hesap hareketlerine istinaden kontrolünün yapılması gerekir.

3.Alıcılar veya Diğer Ticari Alacaklar hesaplarının mutabakatlarının yapılması gerekmektedir. Belli tutar firmanın cirosuna göre misal 100 bin liranın üstündeki tutarların tamamına mutabakat yapılabilir altındakiler için örneklem seçilebilir.

4. Alacak senetlerine reeskont uygulaması ve şüpheli hale gelen alacaklarımız var ise karşılıklarının ayrılması gerekir.  Dava veya icra safhasında bulunan alacaklar ve Yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan fazla istenilmesine rağmen borçlu tarafından ödenmemiş bulunan, 1.1.2022 den itibaren 4000 lirayı aşmayan alacaklar şüpheli alacak sayılırken söz konusu had 2023 yılında 8.900,00 liraya çıkarılmıştır.

5.Verilen avans hesaplarının kontrolü gerekir. Yabancı paralar cinsinden avanslar da yabancı para cinsinden borç ve alacak gibi değerlenmelidir. 6.Gelecek Aylara Ait Giderler hesabının ilgili döneme ait kısmının gider hesaplarına yansıtılması gerekir.

7.Amortisman (ihtiyari) ayırma işlemi Geçici vergi dönemleri itibariyle amortisman ayırma yöntemini uygulamakta olan mükelleflerin ise geçici vergi dönemi itibariyle 3 aylık amortisman kayıtlarını oluşturması gerekmektedir.

8.Kısa Vadeli Yabancı Kaynakların ana para ödemeleri ile faiz, bsmv giderlerinin kontrolü yapılmalıdır.  Bankalardaki vadeli mevduat hesaplarının dönem sonu itibariyle hesaplanan faiz tutarlarının gelir kaydı unutulmamalıdır.

9.Sabit kıymetlerin kredili olarak alınması durumunda ilk yıl katlanılan faizlerin sabit kıymetin maliyetine eklenip eklenilmediğinin kontrolü yapılır.  yatırımların finansmanında kullanılan kredilerle ilgili faizlerden kuruluş dönemine ait olanların sabit kıymetle birlikte amortisman yoluyla itfa edilmek üzere yatırım maliyetine eklenmesi gerekmekte; işletme dönemine ait olanların ise, ilgili bulundukları yıllarda doğrudan gider yazılması ya da maliyete intikal ettirilmek suretiyle amortismana tabi tutulması gerekir. Döviz kredisi kullanılarak yurt dışından sabit kıymet ithal edilmesi sırasında veya sonradan bu kıymetlere ilişkin borç taksitlerinin değerlemesi dolayısıyla ortaya çıkan kur farklarından, sabit kıymetin iktisap edildiği dönem sonuna kadar olanların, maliyete eklenmesi zorunlu bulunmakta, sonraki dönemlerin ise gider ve maliyet tercihi yapılabilir. 10.Satıcılar hesabı ile Diğer Ticari Borçlar hesaplarının mutabakatlarının yapılması gerekir.

11.Borç senetlerine reeskont uygulanması. Yabancı para birimi üzerinden düzenlenen alacak ve borç senetleri de yukarıda belirtildiği  şekilde reeskonta tabi tutulabilir. Senetlerde faiz oranı belli edilmemiş ise, Londra bankalar arası faiz oranı (LIBOR) esas alınmalıdır. 12.Ücret bordrolarının kayıtlarda kontrolü yapılır.

13.Alınan avanslar hesaplarının kontrolü gerekir. 14.Gelecek Aylara Ait Gelirler hesabının ilgili döneme ait kısmının gelir hesaplarına yansıtılması. Peşin tahsil edilen gelirler hesabında bulunan bu döneme ait geliri olan kısmın bu hesaptan alınarak cari dönem hasılatına eklenmelidir.

15.Kira gelir veya giderlerinin kayıtlardaki kontrolü yapılır. Emsal kira bedellerine dikkat. Stopajlar önemli. Banka hesabından geçirilir ödemeler. Kiralayan şirket ise faturaya bağlamayı unutmayın.  16.İlgili işletmenin faaliyet alanına göre maliyet hesaplarının gelir tablosu hesaplarına yansıtılması;

A.Üretim işletmesi ise; 150-151-152-620 hesaplarının yansıtılması.

B.Alım satım (perakende) işletmesi; 153-621 hesaplarının yansıtılması

C.Hizmet üretim işletmesi; 741-622 hesaplarının yansıtılması

17.Kur değerlemelerinin yapılarak (646-656 hesap) ilgili hesaplara kaydının yapılması Kasa ve Bankadaki yabancı paralar efektif alış kuru ile, bunların dışındaki cari hesap değerlemeleri ise Merkez Bankası döviz alış kuru ile yapılmalıdır. Kur değerlemesi sırasında lehe oluşan kur farkları gelir   yazılırken, aleyhte oluşan kur farkları ise giderleştirilir.

18.Sabit kıymet satışlarının kar/zarar durumu veya kar olması durumunda varsa özel fonlar hesabına alınması gerekenlerin kontrolü yapılır. Satılan  A.T.İ.K. nedeniyle ayrılmış bulunan amortismanlar satış esnasında dikkate alınmalıdır. Ancak KKEG olarak dikkate alınan amortismanlar satış sonrasında beyannamede beyan edilen gelirden indirilmelidir. Satılan A.T.İ.K. ile ilgili olarak oluşan kâr, gerekli şartlar sağlanmışsa yenileme fonu hesabına aktarılmalıdır.

19. Maliyet hesaplarının Gelir tablosu hesaplarına yansıtılması Stok envanter sayımlarının yapılıp imalat kayıtlarının gözden geçirilmesi maliyet tablolarının oluşturulması gerekir. Üretim firelerinin dikkate alınarak satışların maliyetlerinin gider hesaplarına kayıt edilmesi gerekmektedir.

20. Finansman gider kısıtlaması hesaplamasının yapılması Finansman Gideri x (Aşan Kısım / Toplam Yabancı Kaynak)  Çıkan sonuç finansman gider kısıtlama matrahını oluşturuyor. Bu matrahında %10’unu kurum kazancının tespitinde KKEG olarak dikkate alıyoruz.  Öz kaynağın eksi olması halinde yabancı kaynağın tamamının dikkate alınması gerekmektedir. Formüldeki finansman gideri, yabancı kaynağın kullanım süresine bağlı olarak doğan faiz, komisyon, vade ve kur farkı, kâr payından oluşur. Bu kategoriye faktoring kuruluşlarına verilen iskonto bedeli ile benzer isimler altında yapılan gider ve maliyetler de girer. Toplam yabancı kaynak kısa ve uzun vadeli olmak üzere bilançonun iki farklı kısmını içerir. Formüldeki aşan kısmı bulmak için yabancı kaynak toplamından öz kaynak toplamını çıkarmak yeterlidir.

22. Binek araçlara ait kısıtlamaların ve K.K.E.G kontrollerinin yapılması gerekir. Araç gider kısıtlaması, 2023 yılında totalde 950.000 TL olarak belirlenmiştir. Binek otomobillerinin giderlerinin en fazla %70’i gider olarak 2023 Kiralanan araçlara ait aylık gider ve K.K.E.G kontrolünün yapılması gerekir. gösterilebilir. Kalan %30’luk kısım ise KKEG kapsamındadır. Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere, binek otomobillere ilişkin giderlerin en fazla %70’i, gelir ve kurumlar vergisi açısından safi kazancın tespitinde gider olarak indirim konusu yapılabilecektir. Binek otomobillere ilişkin gider ifadesi sadece bakım onarım giderlerini değil aynı zamanda araçların yakıt, otopark, köprü ve yol geçiş giderleri, kredi faizi, sigorta giderleri dahil olmak üzere araçla ile ilgili tüm giderleri kapsamaktadır. Kiralık araçlarda gider kısıtlaması, 2023 yılında 17.000 TL olarak belirlenmiştir. Aylık kiralama masrafında bu tutar gider olarak gösterilebilir. Kiralık araçlar için geçerli olan gider kısıtlamaları her yıl revize edilir. Bu rakam, ortalama araç kiralama fiyatlarına göre belirlenir. Araç gider kısıtlaması, 2023 yılında totalde 950.000 TL olarak belirlenmiştir. Binek otomobillerinin giderlerinin en fazla %70’i gider olarak gösterilebilir. Kalan %30’luk kısım ise KKEG kapsamındadır.

23 . K.K.E.G hesaplarının ayrıntılı olarak takibinin yapılarak beyannameye aktarılmasının sağlanması gerekir. Gelir veya kurum kazancının tespitinde gider olarak kabul edilmeyen diğer kanunen kabul edilmeyen giderler tespit edilerek beyannamede kurum kazancına eklenmesi gerekiyor. Kanunen kabul edilmeyen giderlerin yer aldığı kanun ve ilgili maddeler nelerdir?

– GVK’ nun 40 ve 41 inci maddesinde yazılı giderler,

– KVK’ nun 11 inci maddesinde yazılı giderler,

– KDVK’ nun 30/1-d maddesinde yazılı giderler,

– MTVK’ nun 14 üncü maddesinde yazılı motorlu taşıtlar vergisi, – Gid.VK’ nu kapsamında ödenen özel iletişim vergisi,

– 5602 sayılı Kanun gereğince ödenen şans oyunları vergisi,

– VUK’nunda yazılı şüpheli alacaklar karşılığı dışında ayrılan her türlü karşılıklar (Kıdem tazminatı karşılığı, teminatlı alacaklar için ayrılan şüpheli alacak karşılığı, değer düşüklüğü karşılığı gibi.)

24. Geçmiş yıl zararlarının beyanname üzerinde indiriminin yapılması gerekir. Geçmiş 5 yıllık zararlar indirilebilir. Eğer ihtiyari ya da unutarak mahsup edilmezse o zarar kısmı için sonradan düzeltme beyannamesi bile verilse idare bunu kabul etmeyecektir. Yurt dışı faaliyet zararları da mahsup edilebilir. Devr ve birleşmeden kaynaklanan zararlar için bir hatırlatma; davranılan şirketin özkaynağın üzerindeki zararları birleşen devralan şirket karlarından mahsup edilemektedir.

25 . Yıl içinde tahakkuk eden Geçici vergi ödemelerinin beyanname üzerinde indirim kısmının unutulmaması(Geçici verginin ödenip ödenmemesi hususu Yıllık Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergisi açısından önem arz etmektedir.)

26 . 2023 yılında geçici vergi ve kurumlar vergisi oranı % 20 olarak uygulanmakta idi. (Bankalar ve Diğer Finans Kuruluşları İçin %25) 2023 yılında 30.06.2023 tarihli 2. dönem geçici vergi dönemine kadar %20 olarak  uygulanmış, yapılan kanun değişikliği ile kurumlar vergisi ve geçici vergi oranı %25’e çıkartılmıştır. (Bankalar ve Diğer Finans Kuruluşları İçin %30) Dolayısıyla 2023 yılı 3. Dönem geçici vergi döneminde geçici vergi oranı %25 olarak uygulanacaktır. (Bankalar ve Diğer Finans Kuruluşları İçin %30)

27 . 7456 Sayılı Kanun ile ihracat kazancından elde edilen kazançlara uygulanan 1 puanlık indirim 5 puan çıkartılmış, 2023 yılı 3. Dönem geçici vergi itibariyle ihracat yapmakta olan ve sadece ihracat faaliyetlerinden elde edilen kazançlara geçici vergi beyannamesi üzerinden 5  puan indirim uygulanacaktır.

28. Sanayi sicil belgesini haiz ve fiilen üretim faaliyetiyle iştigal eden kurumların münhasıran üretim faaliyetinden elde ettikleri kazançlarına kurumlar vergisi oranı 1 puan indirimli uygulamaya devam edilecektir.

29 . 2023 yılı üçüncü geçici vergilendirme döneminde yapılacak sürekli yeniden değerlemede uygulanacak yeniden değerleme oranı %34,80 olacaktır.

39 . Geçici Vergi 3 aylık dönemi izleyen ikinci ayın 17. günü akşamına kadar beyan edilir ve ödenir. 43  yılı geçmiş bir geçici vergi(peşin vergi) uygulamasının hele bu enflasyonist düzende tamamen kalkmasını düşünmek saf dillik olur ama belki bir gün neden olmasın. Vergi sistemimin sadeleşmesi basitleşmesi zamanı gelince elbet gerçek olacaktır.

(Kaynak: Abbas Coşar / Bodrum Gündem | 15.11.2023)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.