Enflasyon Muhasebesi Uygulamalarında Envanter

Bilindiği üzere yıl sonu itibari ile enflasyon muhasebesi uygulanmaya başlıyor.

7352 sayılı Kanunla eklenen ve 29.01.2022’de yürürlüğe giren geçici 33’üncü maddeyle; geçici vergi dönemleri de dahil olmak üzere 2021 ve 2022 hesap dönemleri ile 2023 hesap dönemi geçici vergi dönemlerinde mükerrer 298 inci madde kapsamındaki enflasyon düzeltmesine ilişkin şartların oluşup oluşmadığına bakılmaksızın mali tabloların enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacağı, 31.12.2023 tarihli mali tabloların, enflasyon düzeltmesi şartlarının oluşup oluşmadığına bakılmaksızın enflasyon düzeltmesine tabi tutulacağı belirtilmiştir.

Envanterlerin enflasyon muhasebesi uygulamalarındaki durumuna bakmadan kısa bir özetlersek;

Enflasyon Muhasebesi Nedir?

Enflasyon düzeltmesi; paranın satın alma gücündeki değişimler nedeniyle gerçek durumu ifade edemeyen mali tabloların, gerçek durumu ifade eder hale gelmelerini sağlamak üzere düzeltme işlemine tabi tutulmasıdır. 

Kimler enflasyon düzeltmesi yapacak?

Tam mükellefiyete tabi ve bilanço esasına göre defter tutan kollektif, adi komandit ve adi şirketler de dâhil olmak üzere; gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri enflasyon düzeltmesine tabi olacaktır. Söz konusu düzenleme zorunlu olarak uygulanacaktır.

Kayıtlarını Türk para birimi dışında başka bir para birimiyle tutmalarına izin verilen mükellefler ile kayıtlarını Türk para birimi dışında başka bir para birimiyle tutmalarına izin verilen, ancak Türk para birimiyle kayıt yapan mükelleflerden, Türk para birimiyle kayıt yapmaya başlanılan yıldan itibaren üç yıl geçmemiş olanlar enflasyon düzeltmesi yapmayacaktır.

Enflasyon düzeltmesi hangi hesaplar için yapılacak?

Bilançolarda yer alan parasal olmayan kalemler enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır.  

2023 Sonu İtibari ile Ne Olacak?

31.12.2023 tarihli bilançolarda yer alan parasal olmayan kalemler enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak olup ilgili hesaplarda düzeltmeye tabi tutulacak hesaplar “698 Enflasyon Düzeltmesi” hesabına kaydedilecektir. Bu hesapta tüm değerlemelerin sonucunda oluşacak kar/zarar farkı vergiye tabi tutulmadan geçmiş yıl kar/zarar hesaplarına intikal ettirilecektir.

Bir başka deyişle, 2023 yılı endeksleme tutarlarının gelir tablosu etkisi olmayacak, endekslemeye tabi tutulan hesapların takip eden yıllarda mali tablolara etkisi olacaktır. Şayet kanunda belirtilen şartların sağlanması durumunda 2024 yılında uygulama devam edecek olup bu yılda 2023 yılından taşınan değerlerin enflasyona tabi tutulması sonucunda oluşacak kar/zarar farkları gelir tablosu hesaplarında gösterilerek vergiye tabi tutulabilecektir.

Envanter Yönetimi

Bu kalemler içerisinde mükelleflerin en çok merak ettiği uygulamalardan biri de Envanterler.

Konuyla ilgili geçmiş dönemlerdeki mevzuat uygulamaları dikkate alındığında düzeltme işlemi aşağıdaki gibi yapılacaktır. Bu arada 2023 sonu uygulamaları için İdare’nin uygulama Tebliği’nin henüz yayımlanmadığını ve yayımlandığı zaman uygulamanın netleşeceğini de belirtelim.

Stoklar için kalem kalem veya tek tek düzeltme yapmak yerine toplulaştırılmış yöntemlerinde tercih edileceği görülmektedir. Toplulaştırılmış yöntemlere ilişkin açıklamalar 328 ve 338 Sıra No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğ’lerinde yapılmıştır.

2023 yılı bilançolarında yer alan stok kalemleri için uygulanabilecek toplulaştırılmış yöntemler; basit ortalama veya stok devir hızı yöntemleridir. Mükellefler bu yöntemlerden herhangi birini seçebilir. Ancak seçilen yöntemden bu seçimin yapıldığı hesap dönemi dahil üçüncü hesap döneminin sonuna kadar dönülemez.

Dolayısıyla 2023 sonu yapılacak düzeltmede seçilecek yöntemin belirlenmesi, sonraki dönemler için de bağlayıcı olması nedeniyle oldukça önemlidir.               

Basit Ortalama Yöntemi: Bu yöntemde düzeltme katsayısı, mali tabloların ait olduğu aya ilişkin fiyat endeksinin, bu endeks ile bir önceki geçici vergi döneminin sonundaki fiyat endeksi toplamının ikiye bölünmesi sonucu bulunan endekse bölünmesiyle elde edilen katsayı olarak hesaplanır ve düzeltmeye esas tutar olarak da düzeltme işlemine tabi tutulan bilançoda yer alan stoklara ait değerler esas alınır.

Stok Devir Hızı Yöntemi: 328 No’lu VUK Genel Tebliğine göre sadece açılış bilançosunda kullanılmak üzere stok devir hızı yöntemi açıklanmıştır. Bu yöntemi uygulayan mükellefler önce stok devir hızını, sonrasında ortalama stokta kalma süresini hesaplayacaklar ve nihayetinde de 31.12.2023 tarihli bilançoda görünen stokların hangi aydan kaldığını bulacaklardır. Stokların hangi aydan kaldığı bulunduktan sonra yapılması gereken, düzeltmeye esas tarih itibariyle düzeltme katsayısını bulmak ve bu katsayıyla 31.12.2023 tarihli bilançoda görünen stoklara ait tutarı çarpmaktır. 

2024 yılında şartların devamına bağlı olarak, müteakip hesap dönemlerinde “Stok Devir Hızı yöntemi” yerine “Hareketli Ağırlıklı Ortalama Yöntemi” kullanılır.

Hareketli Ağırlıklı Ortalama Yöntemi: Bu yöntemde düzeltme katsayısı, enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş dönem başı stokun ilgili dönemin sonuna taşınmış değeri ile dönem içi alış ve giderlerin enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş değerleri toplamının, dönem başı stok ile dönem içi alış ve giderlerin enflasyon düzeltmesine esas alınacak tutarlarının toplamına bölünmesi ile hesaplanır ve düzeltmeye esas tutar olarak da dönem sonu stokun enflasyon düzeltmesine esas alınacak tutarı alınır.

2023 Yıl Sonu Öncesi Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

Yukarıda belirttiğimiz gibi, envanterlerin enflasyon düzeltmesine tabi tutulurken dikkate alınabilecek farklı yöntemleri bulunmaktadır.

İşletmelerin enflasyon muhasebesi uygulamasının yapılacağı 2023 yıl sonu öncesi;

·Hem işletme hem de faaliyet gösterilen sektör dikkate alınarak uygun yöntemin önceden belirlenmesi,

·Tercih edilen yöntemin uygulanabilmesi için gerekli hesaplama altyapısının oluşturulması,

·Tercih edilen yöntemlere göre hesaplanan enflasyon fark tutarları, takip eden dönemlerde ilgili stoklar satıldıkça “ilave maliyet” olarak dikkate alınacağından ürün kar marjlarının etkilenebileceği,

·Kar marjları değiştiği durumda ilişkili taraflara satış yapan işletmeler için transfer fiyatlandırması uygulamalarını gözden geçirmek gerebileceği,

hususlarını değerlendirmeleri yerinde olacaktır.

(Kaynak: Mert Öner / KPMG Vergi | 12.09.2023)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.