Enflasyon Gelişmeleri

1) Tüketici fiyatları nisan ayında yüzde 2.39 oranında artış kaydederken yıllık enflasyon 6.83 puan düşüşle yüzde 43.68 seviyesine gerilemiştir. Yıllık enflasyon enerji ve gıda gruplarında daha belirgin olmak üzere tüm gruplarda azalmıştır. Aylık bazda fiyatlar incelendiğinde, enerji grubunda gerilerken, gıda ve hizmet gruplarında artmıştır. Enerji fiyatlarındaki belirgin düşüşün devam etmesiyle üretici fiyatlarındaki aylık artış sınırlı olmuş ve yıllık üretici enflasyonundaki gerileme eğilimi sürmüştür. Bu görünüm altında, mevsimsellikten arındırılmış verilerle aylık artışlar (B) göstergesinde yavaşlama eğilimini korurken (C) göstergesinde sınırlı bir miktar yükselmiş, her iki göstergenin de yıllık enflasyonu gerilemiştir.

2) Gıda ve alkolsüz içecekler grubu fiyatları nisan ayında yüzde 3.95 oranında artmış, grup yıllık enflasyonu 13.97 puan düşüşle yüzde 53.92 olmuştur. Yıllık enflasyon, işlenmemiş gıdada 13.24 puan azalışla yüzde 52.70, işlenmiş gıdada ise 13.93 puan azalışla yüzde 57.75 olarak gerçekleşmiştir. Mevsimsellikten arındırılmış veriler, sebze grubu kaynaklı olarak, taze meyve ve sebze fiyatlarının nisan ayında arttığına işaret etmiştir. Taze meyve ve sebze dışı işlenmemiş gıda fiyat gelişmeleri incelendiğinde, kırmızı ve beyaz et fiyatlarındaki yükselişlerin devam ettiği izlenmiştir. İşlenmiş gıda alt grubunda aylık fiyat artışı yavaşlama eğilimini sürdürerek yüzde 0.97 ile sınırlı bir yükseliş sergilemiştir. İşlenmiş et ürünleri haricinde grup genelinde ılımlı fiyat hareketleri izlenirken, ekmek ve tahıllar kaleminin fiyat artışındaki yavaşlama dikkat çekmiştir.

3) Enerji fiyatları aylık bazda yüzde 3.86 ile yüksek bir oranda gerilemiş, grup yıllık enflasyonu 14.47 puan azalışla yüzde 21.19 seviyesinde gerçekleşmiştir. Bu gelişmede olumlu seyreden küresel fiyat hareketlerinin etkisi hissedilmiştir. Bu dönemde meskenlere yönelik elektrik tarifeleri yüzde 15 oranında gerilerken, akaryakıt (yüzde -1.24) ve tüp gaz (yüzde -4.66) fiyatları da azalış sergilemiştir. Şebeke suyu ise fiyat artışıyla (yüzde 1.74) grup görünümünden ayrışmaya devam etmiştir. Enerji fiyatlarındaki gerilemenin mayıs ayında da devam edeceği değerlendirilmektedir.

4) Hizmet grubunda fiyatlar yüzde 3.89 oranında artmış, grup yıllık enflasyonu 1.31 puan düşüşle yüzde 58.62’ye gerilemiştir. Bu dönemde, yıllık enflasyon ulaştırmada daha belirgin olmak üzere ulaştırma ve lokanta-otel alt gruplarında gerilemiş, diğer hizmetler grubunda yatay seyretmiş, kira ve haberleşmede ise yükseliş kaydetmiştir. Aylık bazda incelendiğinde, karayolu ile şehirlerarası yolcu taşımacılığındaki artışın sürüklediği ulaştırma hizmetlerinde fiyatlar yüzde 3.08 oranında yükselmiş, alt grup yıllık enflasyonu 11.68 puan azalışla yüzde 45.44 seviyesine gerilemiştir. Kırmızı et başta olmak üzere gıda fiyatlarındaki görünüm ile birlikte lokanta-otel grubunda aylık fiyat artışları yüksek seviyesini (yüzde 4.24) korumuş, alt grup yıllık enflasyonu 4.32 puan düşüşle yüzde 66.41 olmuştur. Diğer hizmetler alt grubundaki artışta (yüzde 2.70) temelde paket tur, bakım-onarım ve eğitim kalemleri öne çıkmıştır. Kiralarda aylık bazdaki yüzde 4.37’lik artışla birlikte yıllık enflasyon yüzde 66.76 oranına yükselmiştir. Haberleşme alt grubunda fiyatlar yüzde 8.02 ile belirgin oranda yükselirken, bu gelişmede cep telefonuyla yapılan görüşme ile internet ücretlerindeki artışlar belirleyici olmuştur.

5) Temel mal grubunda yıllık enflasyon 2.42 puan azalışla yüzde 34.16 olmuştur. Yıllık enflasyonun alt gruplar genelinde gerilediği gözlenmiştir. Dayanıklı mal fiyatları (altın hariç) aylık bazda yüzde 3.05 oranında yükselirken, alt grup yıllık enflasyonu 2.74 puan düşüşle yüzde 37.47 olarak gerçekleşmiştir. Nisan ayında fiyat artışları otomobil ve beyaz eşya kalemlerinde güçlenmiş, mobilyada ise yavaşlamıştır. Diğer temel mallar alt grubunda fiyatlar yüzde 1.09 oranında yükselirken yıllık enflasyon 1.15 puan gerileyerek yüzde 43.33 olmuştur. Perakende ilaç satımında uygulanan yasal karlılık baremlerinde mart ayı ortasında yapılan güncellemenin sarkan etkileriyle ilaç fiyatları yüzde 5.36 oranında artmış ve alt grup aylık fiyat yükselişinde öne çıkan kalem olmuştur. Giyim ve ayakkabı alt grubunda, fiyatlar yüzde 3. 80 oranında artış kaydederken yıllık enflasyon 3.49 puan düşerek yüzde 12.77 seviyesine gerilemiştir. Giyim ve ayakkabı grubunda yazlık ürünlerin endekse giriş ayının nisan ayından mayıs ayına kaymasını içeren yöntem değişikliğinin bu iki ayda endeks üzerinde beklenen etkileri de söz konusudur.

 

6) Mayıs ayı Piyasa Katılımcıları Anketi sonuçlarına göre on iki ay sonrasına ilişkin enflasyon beklentisi 1.18 puan düşüşle yüzde 29.84’e gerilemiştir. Gelecek yirmi dört aya ilişkin enflasyon beklentisi yüzde 17.74, beş yıl sonrasına ilişkin enflasyon beklentisi ise yüzde 8.22 seviyesinde ölçülmüştür. 

Enflasyonu etkileyen unsurlar ve riskler

7) Yakın dönemde iktisadi faaliyete ilişkin açıklanan veriler tahmin edilenden daha olumlu seviyelerde gerçekleşmesine rağmen, jeopolitik risklerin ve faiz artışlarının da etkisi ile gelişmiş ülke ekonomilerinde resesyon endişeleri sürmekte, birbirini takip eden banka iflaslarının tetiklediği finansal istikrarı tehdit eden koşulların oluştuğu gözlenmektedir.

8) Türkiye’nin geliştirdiği stratejik nitelikte çözüm araçları sayesinde temel gıda başta olmak üzere bazı sektörlerdeki arz kısıtlarının olumsuz etkileri azaltılmış olsa da uluslararası ölçekte üretici ve tüketici enflasyonu yüksek seviyelerini sürdürmektedir. Yüksek küresel enflasyonun, enflasyon beklentileri ve uluslararası finansal piyasalar üzerindeki etkileri yakından izlenmektedir.

9) Ülkeler arasında farklılaşan iktisadi görünüme bağlı olarak gelişmiş ülke merkez bankalarının para politikası adım ve iletişimlerindeki ayrışma devam etmekle birlikte, takas anlaşmaları ve yeni likidite imkânları ile finansal istikrarı öncelikleyen eşgüdümlü adımlar atılmaktadır. Finansal piyasalar, merkez bankalarının faiz artırım döngülerini yakında sonlandıracağını beklentilerine yansıtmaktadır.

10) Gelişmekte olan ülkelere yönelen portföy akımlarında, mayıs ayında hisse senedi piyasalarına girişler devam ederken borçlanma senedi piyasalarından çıkışlar gözlenmiştir. Bununla birlikte gelişmiş ülkelerin uzun vadeli tahvil faizlerindeki oynaklık ve küresel finansal koşulların seyri gelişmekte olan ülkelere yönelen portföy akımlarına ilişkin riskleri canlı tutmaktadır.

11) Uluslararası emtia fiyatları nisan ayı ortalarına kadar artış kaydettikten sonra yeniden gerileme eğilimine girmiştir. Söz konusu gelişme alt gruplar geneline yayılırken, enerji alt endeksindeki düşüşün daha belirgin olduğu izlenmektedir. Enerji alt endeksinde gerileme ham petrol ile sınırlı kalmamış, propan, bütan ve doğal gaz gibi ürünlerde de gözlenmiştir. Küresel arz zincirindeki baskılara dair göstergeler nisan ayında tarihsel eğiliminin altında seyretmeye devam etmiş, uluslararası taşımacılık maliyetlerindeki ılımlı seyir korunmuştur. Bu görünüm altında, üretici fiyatları yüzde 0.81 oranında sınırlı bir şekilde yükselmiş, yıllık üretici enflasyonu 10.34 puan düşüşle yüzde 52.11 seviyesine gerilemiştir.

12) Uluslararası gelişmelere ek olarak doğal gaz başta olmak üzere enerji tüketimine verilen destekler, enflasyondaki düşüş sürecini olumlu etkilemektedir. Hanelere sağlanan doğal gazın mayıs ayında tamamının, sonraki 11 ay süresince de 25 metreküpünün bedelsiz sunulacak olması doğal gazın tüketim sepetindeki önemli ağırlığından ve uygulamanın tüm ülkeyi kapsamasından dolayı gelecek aylarda fiyatlar üzerinde beklentileri aşan güçlü bir düşürücü etkide bulunabilecektir. Söz konusu düşürücü etki, ilave destekler söz konusu olmazsa, havaların soğuması ve ısınma amaçlı enerji tüketiminin devreye girmesiyle birlikte yılın son çeyreğinde kademeli olarak endeksten çıkacaktır.

13) Uygulanan bütüncül politikaların desteğiyle enflasyonun seviyesinde ve eğiliminde iyileşmeler devam etmekle birlikte, depremin yol açtığı arz-talep dengesizliklerinin enflasyon üzerindeki etkileri yakından izlenmektedir.

14) Asrın felaketi öncesindeki öncü göstergeler 2023 yılının ilk çeyreğinde iç talebin dış talebe kıyasla daha canlı olduğuna ve büyüme eğiliminde artışa işaret etmekteydi. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış sanayi üretim endeksi şubat ayında aylık bazda yüzde 5.9 oranında düşüş kaydederken mart ayında yüzde 5.5 oranında kayda değer bir toparlanma sergilemiştir. Böylelikle yılın ilk çeyreğinde sanayi üretim endeksi afetin etkilerine rağmen çeyreklik bazda yüzde 0.4 oranında artmıştır. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış perakende satış hacim endeksi ise şubat ayındaki daralmadan sonra mart ayında aylık bazda yüzde 7.3 oranında artarak afet öncesi seviyesini aşmıştır. Böylelikle endeks ilk çeyrekte bir önceki çeyreğe kıyasla yüzde 6.5 oranında yükselerek iç talepteki güçlü seyri teyit etmiştir.

Tüketim talebine ilişkin diğer göstergeler ve anket verileri şubat ayında afet kaynaklı etkilerle gerileyen üretim ve tüketimin mart ayından itibaren güçlü toparlanma eğilimi sergilediğine ve iç talebin dış talebe kıyasla daha güçlü olduğuna işaret etmektedir.

(Kaynak: Veysi Seviğ / Ekonomim.com | 03.07.2023)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.