Gebe ve doğum yapan işçilerin hakları / Arif Temir

Kadın işçilerin doğum öncesi ve sonrasında iş mevzuatından kaynaklanan çeşitli hakları var. Bu yazımızda işçi statüsünde çalışan kadınların gebelik süresi ve doğum sonrasındaki haklarını açıklamaya çalışacağız.

Analık izni

Kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam on altı hafta analık izni vardır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki haftalık süre eklenir. Sağlık durumu uygun olduğu takdirde, doktorun onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir.

Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir. Kadın işçilerin doğum öncesi izinlerinin bir kısmını doğum sonrası da kullanabilme uygulaması, kadınların çocuklarına daha uzun bir süre bakabilmelerine olanak sağlamıştır.

Doğum izni için öngörülen süreler işçinin sağlık durumuna ve işin özelliğine göre doğumdan önce ve sonra gerekirse artırılabilir. Bu süreler hekim raporu ile belirtilir.

Gebe işçinin muayene izni

Hamilelik süresince kadın işçiye periyodik kontroller için ücretli izin verilir. Bu sürenin ne kadar olacağı mevzuatta belirtilmemiştir. Ancak makul bir süreyi içermesi gerekir.

Hamile işçinin hafif işlerde çalıştırılması

Hekim raporu ile gerekli görüldüğü takdirde, hamile kadın işçi sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılır. Bu halde işçinin ücretinde bir indirim yapılmaz.

Emzirme izni

 Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam bir buçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.

Ücretsiz izin

Kadın işçiye, isteği halinde on altı haftalık analık izni süresinin tamamlanmasından veya çoğul gebelik halinde on sekiz haftalık süreden sonra altı aya kadar ücretsiz izin verilir. Ücretsiz izin süresi, yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz.

Çalışma saatleri

Gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçi günde yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamaz. Ayrıca bu işçilere fazla çalışma da yaptırılamaz.

Gece çalışması

 Kadın işçiler, gebe olduklarının hekim raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar geçen sürede gece çalıştırılamazlar. Emziren işçinin doğumu izleyen 6 ay boyunca gece çalıştırılması yasaktır. Yeni doğum yapmış işçinin doğumu izleyen sekiz haftalık süre sonunda, emziren işçinin ise 6 aylık süreden sonra gece çalışması yapmasının güvenlik ve sağlık açısından sakıncalı olduğunun hekim raporu ile belirlendiği dönem boyunca gece çalıştırılması yasaktır.

Emziren işçinin ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılma koşulları

Emziren işçilerin, Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği’nde kadınların çalıştırılabilecekleri belirtilmiş olan işlerde çalıştırılabilmeleri için, doğumdan sonraki sekiz haftanın bitiminde ve işe başlamalarından önce, işyeri hekimi, işyeri ortak sağlık birimi, işçi sağlığı dispanserleri, bunların bulunmadığı yerlerde, Sağlık Bakanlığı Hastaneleri, Sağlık Ocağı, Hükümet veya Belediye hekimlerine muayene ettirilerek çalışmalarına engel durumları olmadığının raporla belirlenmesi gerekir.

Muayene sonunda ağır ve tehlikeli işlerde çalışmasının sakıncalı olduğu hekim raporuyla belirlenen işçi, doğumdan sonra ilk altı ay içinde bu işlerde çalıştırılamaz.

Emzirme ödeneği

 Doğumdan önceki bir yıl içinde en az 120 gün kısa vadeli sigorta kolları primi bildirilmiş olması kaydı ile her çocuk için yaşaması koşulu ile doğum tarihinde geçerli olan ve Sosyal Güvenlik Kurumu Yönetim Kurulu’nca belirlenen ve Bakan tarafından onaylanan tarife üzerinden kendi çalışmasından dolayı gelir ve aylık alan kadına ya da gelir ve aylık alan erkeğin sigortalı olmayan eşine her çocuk için emzirme ödeneği verilir.

Geçici iş göremezlik ödeneği ödenmesi

Doğumdan önceki bir yıl içinde en az 90 gün analık sigortası primi ödenmiş bulunan sigortalı kadının analığı halinde, doğumdan önceki ve sonraki sekizer haftalık sürede, çoğul gebelik halinde ise doğumdan önceki sekiz haftaya iki haftalık süre ilave edilerek çalışmadığı her gün için geçici iş göremezlik ödeneği verilir. Sigortalı kadına, yatarak tedavilerde günlük kazancının yarısı, ayakta tedavilerde ise üçte ikisi oranında geçici iş göremezlik ödeneği ödenir.

Geçici iş göremezlik ödeneği alınan dönemde ayrıca ücretin de ödenmesi

4857 sayılı İş Kanunu’na göre hastalık nedeni ile çalışılmayan günlerde Sosyal Sigortalar Kurumu tarafından ödenen geçici iş göremezlik ödeneği aylık ücretli işçilerin ücretlerinden mahsup edilir.

Bu hükme göre aylık ücretli olarak çalışan kadın işçi doğum izninde de ücretini almaya devam edecek ancak Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından ödenen geçici iş göremezlik ödeneği işveren tarafından aylık ücret miktarından düşülecektir. Dolayısı ile işçinin herhangi bir kaybı olmayacaktır.

Örnek: Aylık ücreti 900 YTL olan işçi Ayşe Hanım’ın doğum yapması sonucunda kendisine 600 YTL analık geçici iş göremezlik ödeneği ödendiğini varsayalım. Bu durumda işveren işçiye 900-600=300 YTL her ay (doğum izni süresince veya raporluluk süresince) ücret ödeyecektir. Görüldüğü üzere İşçinin raporlu olması ücretinde bir değişikliğe yol açmamaktadır.

Doğumdan sonraki çalışılmayan sürenin borçlanılması

Doğumdan sonraki çalışılmayan sürenin borçlanılması 5510 sayılı Yasa ile getirilen yeni bir düzenlemedir. Sigortalı kadının ilk defa sigortalı olmaya başladığı tarihten sonra olmak üzere doğumdan sonra çalışılmayan iki yıllık süre iki defa borçlanılabilmektedir. Borçlanılabilmek için doğumdan sonra çalışmamış olmak ve çocuğun yaşaması koşullarının birlikte gerçekleşmiş olması gerekir.

(Kaynak: Bugün Gazetesi | 06.10.2008)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.