Sosyal güvenlikte yeni dönem- 5 / Sadettin Orhan

Yeni Sosyal Güvenlik Kanunu ile isteğe bağlı sigortalılık da, tek bir sistem haline geldi. Bu kapsamda, 1 Ekim 2008 ve sonrası çalışmaya başlayan yeni memur isteğe bağlı sigorta için eski adıyla Bağ- Kur yeni adıyla 4/b şartlarına uyacak.

Sosyal güvenlik sistemimizde esas olan zorunlu sigortalılıktır. Ancak kimi vatandaşlarımız isteyerek ya da istemeyerek çalışma hayatının dışında kalabiliyor. Bu durumdaki kişilerin de sosyal güvenlik altına girmelerini sağlamak üzere isteğe bağlı sigortalılık ihdas edildi. Reform öncesi isteğe bağlı sigortalılık hem Emekli Sandığı hem SSK hem Bağ-Kur kapsamında yer alıyordu. Ancak reform sonrası her üç kurumun isteğe bağlı sigorta uygulaması da tek bir sisteme dönüştürüldü. Bu tek sistemde, isteğe bağlı prim ödemek isteyenler reform öncesi Bağ-Kur sigortalısı gibi prim ödeyecek. Yani memur ve SSK'lı isteğe bağlı sigortalılığa reform yasasında yer verilmedi. 1 Ekim 2008 sonrası durum her bir statü için ayrı ayrı değerlendirildi. Önce memurlar;

4/B gibi prim ödenecek

Reform kanunuyla birlikte memurların isteğe bağlı sigortası sona eriyor. Yeni memurlar, memuriyetten ayrıldıktan sonra isteğe bağlı sigortalı olmak isterlerse bugünkü Bağ-Kur (yeni kanunda 4/b) şartlarında prim ödeyecek. Eğer emeklilik için gerekli olan 9000 günün çoğunu isteğe bağlı olarak öderlerse memur statüsü ile değil Bağ- Kur'lu statüsü ile emekli olacaklar.

Yeni memurların isteğe bağlı olarak ödeyecekleri aylık prim, Genel Sağlık Sigortası primi de dahil olmak üzere en az asgari ücretin yüzde 32'si kadar olacak. Ödeyebilecekleri en yüksek prim ise asgari ücretin 6.5 katının yüzde 32'dir.

10 yıl şartı kalktı

Reform kanunu ile memurların isteğe bağlı iştirakçiliği kaldırıldığından, isteğe bağlı sigorta için 10 yıl şartı da bulunmuyor. Memur ne zaman görevden ayrılırsa ayrılsın isteğe bağlı sigorta için 4/b şartlarında prim ödemeye başlayabilecek.

PEŞİN ÖDEMEYE İNDİRİM İMKANI

İsteğe bağlı sigorta uygulamasında en önemli yeniliklerden birisi de, sigortalıların gelecek 1 yıllık primlerini peşin ödeme imkanının getirilmesi. Buna göre isteğe bağlı sigortalı dilerse, gelecek 360 günün primini peşin ödeyebilecek ve peşin ödemeden dolayı erken ödeme indiriminden faydalanacak. Böylece daha önce tarım SSK'lı ve tarım Bağ-Kur'lular için uygulanan yıldan yıla prim ödeme imkanı yeni dönemde isteğe bağlı sigortalılara da verilmiş oldu.

ESKİ MEMURLAR EMEKLİLİK KESENEĞİNE DİKKAT ETMELİ

1Ekim 2008 öncesi memur olanların isteğe bağlı sigorta hükümleri de yine eski mevzuata göre yürütülecek. Bu açıdan 10 yıllık fiili hizmetini dolduranlar, isterlerse görevlerinden ayrılarak sandığa isteğe bağlı kesenek ödeyebilecek. Bu kişiler memur olarak çalışsaydılar hangi tarihte emekli olacaklar idiyse, isteğe bağlı olarak kesenek ödeyerek yine aynı tarihte emekli olabilecek.

Ancak bu kişiler şunlara dikkat etmeli;

Toplu ya da aralıklı olarak toplam altı aydan daha fazla emeklilik keseneği ve kurum karşılıklarını süresi içinde yatırmayanların isteğe bağlı iştirakçilikleri sona erer,

Sandığa isteğe bağlı olarak kesenek öderken diğer sosyal güvenlik kurumlarına zorunlu olarak prim ödemeye başlayanların, takip eden aybaşından itibaren sandıkla ilişikleri kesilir,

Çıkan yeniden giremez

Sandığa isteğe bağlı kesenek ödemekten vazgeçenlerin bu taleplerini yazılı olarak ilettikleri tarihte sona erer,

İsteğe bağlılığını yazılı olarak sona erdirenler tekrar isteğe bağlı olamaz.

İŞÇİ İÇİN 1080 GÜN ŞARTI KALDIRILDI

Reform öncesinde SSK'ya isteğe bağlı sigortalı olabilmek için;

Herhangi bir şekilde sigortalı olmamak,

Daha önce en az 1080 gün emeklilik primi ödemiş olmak,

Kendi çalışmasından dolayı aylık almıyor olmak,

Düzenli olarak her ay 30 gün üzerinden prim ödüyor olmak gerekiyordu.

9000 günle emeklilik

 Reform sonrası yeni dönemdeki isteğe bağlı sigorta ile SSK isteğe bağlı sigortayı şöyle karşılaştırabiliriz:

1 Ekim sonrası isteğe bağlı sigortalı olmak isteyenler artık SSK şartlarıyla değil 4/b (Bağ- Kur) şartlarıyla isteğe bağlı prim ödeyecek.

Daha önce SSK'ya isteğe bağlı sigortalı olabilmek için öncelikle 1080 gün emeklilik prim günü gerekiyordu. Reform yasası ile birlikte bu şart kaldırıldı. Örneğin daha önce hiçbir sosyal güvenlik kurumuna prim ödememiş olan ev hanımı Emine Hanım, 15 Aralık 2008'de isteğe bağlı sigortalı olmak isterse 4/b kapsamında prim ödemeye başlayacak ve 9000 günle emekli olacak.

Reform öncesinde SSK'ya isteğe bağlı prim ödeyen birisi 7000 gün ve bayansa 58 yaşında, erkekse 60 yaşında emekli olabiliyordu. Reformdan sonra isteğe bağlı prim ödeyenler Bağ-Kur şartlarında emekli olacaklarından, SSK'lılar için yeni prim günü olan 7200 günle değil 9000 günle emekli olabilecekler.

30 günden az prim ödenebilecek

1 Ekim'den sonra isteğe bağlı sigortalılıktaki belki de en tipik uygulama, ay içinde 30 günden az isteğe bağlı primi ödeme imkanının getirilmesi. Örneğin bir süpermarkette ayda 10 gün SSK'lı olarak çalışan Serdar Bey, isterse kendisi 20 gün de isteğe bağlı prim ödeyerek prim gününü 30'a tamamlayabilecek. Ancak burada dikkat edilmesi gereken nokta, isteğe bağlı ödenen prim gününün, SSK günlerinden fazla olmamasıdır. Aksi halde Serdar Bey 7200 günle SSK'lı gibi değil, 9000 günle Bağ- Kur'lu gibi emekli olacak.

1260 güne dikkat

Reformdan önce SSK'ya isteğe bağlı prim ödemeye başlayanların 1 Ekim'den sonra isteğe bağlıda 3,5 yıldan (1260 gün) daha fazla kalmamaları gerekiyor. Aksi halde 7000 günle SSK şartlarında değil, 9000 günle Bağ-Kur şartlarında emekli olabilecekler.

Örneğin, halihazırda SSK'ya isteğe bağlı prim ödeyen ve emekli olmasına 1300 günü kalan Nejla Hanım, 1 Ekim'den sonra aynı isteğe bağlı sigortaya devam ederse, 1260 gün ödedikten sonra SSK'dan değil, Bağ-Kur'dan emekli olacak. Emeklilikte Bağ-Kur'a tabi olduğu için de en az 5 yıl daha prim ödemesi gerekecek. 1 Ekim'den sonra Nejla Hanım'ın yapması gereken, isteğe bağlıya 1260 gün ödedikten sonra geri kalan 40 gününü fiilen çalışarak tamamlamak.

PRİM MİKTARI ARTIYOR

Reform öncesi SSK'ya isteğe bağlı prim ödeyenler en az aylık asgari ücretin yüzde 25'i kadar prim ödüyorlardı. Bu prime sağlık primi dahil değildi. 1 Ekim sonrası isteğe bağlı prim ödemeye devam edecek olanlar veya yeni başlayanlar Genel Sağlık Sigortası primi de dahil olmak üzere yüzde 32 prim ödeyecek. Örneğin SSK isteğe bağlı sigortalısı olan ev hanımı Zeynep Hanım, Eylül 2008'de 160 YTL prim öderken, Ekim 2008'de 204 YTL prim ödeyecek. Zeynep Hanım, 1 Ekim sonrası artık sağlık yardımlarını kendi primleri ile almaya başlayacak.

EMEKLİLİK YAŞI İSTEĞE BAĞLI BAĞKURLULAR İÇİN DE ARTTI

Bilindiği gibi hem Tarım Bağ-Kur hem esnaf Bağ-Kur kapsamında isteğe bağlı sigortalılığa yer verilir. Diğer sosyal güvenlik kurumlarına tabi çalışmayan veya buralardan gelir-aylık almayanlardan; Ev kadınları, Herhangi bir işte çalışmayanlar, Bağ-Kur'a tabi zorunlu sigortalılığı sona erenler, Yurtdışındaki vatandaşların yanlarında bulunan ve herhangi bir işte çalışmayan eşleri, Türkiye'de ikamet eden ve herhangi bir işte çalışmayan yabancı uyruklular, talep etmeleri halinde isteğe bağlı Bağ-Kur'lu oluyordu. İsteğe bağlı sigortalılar sağlık primleri hariç emekliliğe esas primleri ödüyorlardı.

PEK SÜRPRİZ YOK

Reform sonrasında, daha önce Bağ-Kur kapsamında isteğe bağlı prim ödeyenler için büyük sürprizler yok. Ancak bazı açılardan bunlar için de yeni dönem değişiklikler getiriyor;

1 Ekim sonrası isteğe bağlı sigortalılar GSS primi de ödeyeceklerinden önceki gibi yüzde 20 üzerinden değil yüzde 32 üzerinden prim ödeyecek. Yani en az asgari ücretin yüzde 32'si kadar aylık prim ödenecek. Örneğin Eylül 2008'de esnaf Bağ-Kur'una 6. basamaktan isteğe bağlı prim ödeyen Ali Bey, Ekim 2008'de isteğe bağlıya devam ederse sağlık primi de dahil 204 YTL prim ödeyecek.

KADEMELİ ARTACAK

1 Ekim sonrasında Bağ-Kur isteğe bağlı sigortalıları için prim ödeme gününde bir artış olmadı. Normal emeklilik için yine 9000 gün prim ödemeleri gerekiyor. Ancak emeklilik yaşı tıpkı diğer Bağ-Kur'lularda olduğu gibi kademeli olarak artırıldı. Nitekim 1 Mayıs 2008 ve sonrasında ilk defa isteğe bağlı prim ödemeye başlayan Bağ-Kur'lular için emeklilik yaşı kadınlar için 58, erkekler için 60'tan 2036 yılından başlamak suretiyle kademeli olarak 65'e çıkacak.

Örneğin 10 Haziran 2008'de sigortası başlayan 1 Ocak 1980 doğumlu Emin Bey, aralıksız olarak prim öderse 9000 günü tamamladıktan sonra 60 yaşını tamamladığı 1 Ocak 2040 yılında emekli olacak. Emin Bey düzenli prim ödemez de 9000 günü 2039 yılı içerisinde tamamlarsa bu kez 60 yaşında değil, 62 yaşını tamamladığı 1 Ocak 2042'de emekli olacak.

30 NİSAN FARKI

Yaştan emeklilik için daha önce isteğe bağlı Bağ-Kur'lular 15 yıl prim ödedikten sonra kadınlarda 58, erkeklerde 60 yaşı tamamladıklarında emekli olabiliyorlardı. 30 Nisan'dan sonra ilk defa isteğe bağlı Bağ- Kur'lu olanlar yaştan emeklilikte yeni kanuna tabi olacaklar. Buna göre kadınlar 61, erkekler 63 yaşlarında emekli olabilecekler.

EN FAZLA ÇALIŞILAN STATÜYE BAKLILACAK

1 Ekim'den önce kimin nerden emekli olacağına son 7 yıla bakılarak karar verilirken, 1 Ekim'den sonra ilk defa sigortalı olacaklar için çalışma hayatında en fazla hangi statüde çalıştığına bakılacak. Daha önceki uygulamada, isteğe bağlı Bağ-Kur'a belirli bir süre prim ödedikten sonra SSK'ya geçen kişiler daha erken emekli olabiliyorlardı. 1 Ekim'den önce isteğe bağlı Bağ-Kur'lu olanlar bu imkandan yararlanmaya devam edecekler. Ancak yeni dönemde ilk defa isteğe bağlıya giriş yapacakların bu hakları yok.

YARIN: Reform emeklileri nasıl etkileyecek?

(Kaynak: Bugün Gazetesi | 03.10.2008)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.