Matrah Artırımı Hangi Durumlarda İşletmeleri Korumaz?

7440 sayılı Kanunun belki de en çok tercih edilen maddesi matrah ve vergi artırımını düzenleyen 5.maddesidir. Mükellefler 2018-2022 yıllarına ilişkin Kanunda belirlenen oranlarda/tutarlarda gelir, kurumlar, KDV ve stopaj yönünden matrah/vergi artırımında bulunmaktadır. Bunun karşılığında artırımda bulundukları yıllara ve vergi türlerine ilişkin haklarında vergi incelemesi ve tarhiyat yapılmaması garantisi almaktadır. “İncelenememe” garantisi önemli bir konfor alanı oluşturduğundan birçok işletme matrah artırımından yararlanmaktadır.

Bununla birlikte matrah artırımı bazı durumlarda işletmeleri vergi incelemesinden korumaz. Bu yazımızda matrah artırımı yapan işletmelerin artırıma rağmen incelenebileceği halleri örnekler yardımıyla anlatmaya çalıştık.

Gelir türleri itibariyle inceleme

Matrah artırımında gelir vergisinde birden fazla gelir unsurundan gelir elde edilmişse vergi incelemesi ve tarhiyata muhatap olunmaması için, ilgili gelir unsurlarından matrah artırımı yapılması şarttır. Elde edilmekle birlikte matrah artırımına konu edilmeyen gelir unsurları için ilişkin vergi incelemesi ve tarhiyat yapılabilir.

Örnek 1: Bay (A) 2021 yılı için herhangi bir gelir vergisi beyanında bulunmamıştır. Mükellefin ilgili takvim yılında mesken kirası istisna tutarının üzerinde iki adet taşınmaz kira geliri ile istisna sınırını aşan alacak faizi geliri bulunmaktadır. Bay (A) bu yıla ilişkin olarak gayrimenkul sermaye iradı yönünden asgari matrah tutarını esas alarak artırımda bulunmuştur. 

Buna göre Bay (A) hakkında, 2021 yılı gayrimenkul sermaye iradı yönünden herhangi bir vergi incelemesi ve tarhiyat yapılamaz. Ancak, başta alacak faiziyle ilgili olmak üzere diğer gelir unsurları itibarıyla vergi incelemesi ve gelir vergisi tarhiyatı yapılabilir. 

Öte yandan Bay (A) işletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler için belirlenen asgari matrahlardan az olmamak üzere matrah artırımında bulunursa diğer gelir unsurları için de vergi incelemesi ve tarhiyata muhatap olmayacaktır.

Tasfiyeyle ilgili inceleme

Tasfiye hâlinde bulunan kurumların tasfiye dönemlerine ilişkin yıllar için matrah artırımında bulunmaları, tasfiye bitiş beyannamesinin verilmesi üzerine yapılacak incelemelere engel teşkil etmez. 

Bilindiği üzere tasfiye beyannamesinin verilmesiyle birlikte tasfiye memurları, işlemlerinin vergi kanunları yönünden incelenmesini bir dilekçe ile ister. Dilekçenin verilmesinden itibaren en geç üç ay içinde vergi incelemelerine başlanır. İnceleme sonucunda vergi tarhiyatı önerilebilir.

Ancak, 7440 sayılı Kanuna göre matrah artırımı sonucu ödenen vergiler, tasfiye kârı üzerinden hesaplanan vergilerden mahsup edilebilir. Mahsup işleminin, gerek mükellefin kendisi tarafından tasfiye dönemi beyannameleri üzerine oluşan tahakkuklardan gerekse müfettişler tarafından önerilen tarhiyatlardan yapılabileceğini düşünmekteyiz.

Örnek 2: 31.12.2022 tarihinde tasfiyesi tamamlanan şirket hakkında başlayan vergi incelemesi 01.08.2023 tarihinde tamamlanmıştır.  Düzenlenen raporda 2021 yılına ilişkin 1 milyon TL kurumlar vergisinin ziyaa uğradığı tespit edilmiştir. Tasfiye olan şirket 2021 yılına ilişkin kurumlar vergisi matrah artırımı sonucunda 400.000 TL vergi ödemiştir. 

Bu durumda tasfiye sonucu hesaplanan vergi olan 1 milyon TL’den, matrah artırımı sonucu ödenen 400.000 TL mahsup edilecek, kalan 600.000 TL vergi tarh edilecektir.

Ek vergi incelemesi

2022 yılına ilişkin kurumlar vergisi matrah artırımında bulunulması, 7440 sayılı Kanunun 10. maddesinin yirmi yedinci fıkrası uyarınca hesaplanacak ek vergiye ilişkin inceleme ve tarhiyat yapılmasına engel teşkil etmeyecektir.

Örnek 3: (A) A.Ş. 2022 yılına ilişkin kurumlar vergisi matrah artırımında bulunmuştur. Şirketin beyanname ekinde sunduğu bilanço ve gelir tablosunun tetkikinden bazı istisnaların hesaplanmasıyla ilgili hatalar yaptığı tespit edilmiştir. 

Tespit edilen donelerden hareketle istisna ve indirimler üzerinden hesaplanan ek verginin doğru ve tam beyan edilip edilmediğine yönelik şirketin 2022 yılı defterleri incelenebilir, varsa ek vergi tarhiyatı yapılabilir.

İade taleplerine yönelik inceleme

7440 sayılı Kanun kapsamında matrah artırımında bulunmuş olan mükelleflerin gelir veya kurumlar vergisine mahsuben ödemiş oldukları vergilerin iadesiyle ilgili talepleri ile sınırlı kalmak üzere inceleme ve tarhiyat yapılabilir. 

Örnek 4: (B) A.Ş. 2022 yılında matrah artırımı yapmıştır. Aynı yıla ilişkin olarak stopaj yoluyla ödediği vergi nedeniyle şirketin 3 milyon TL iadesi çıkmaktadır. Şirket teminat göstermek suretiyle bu tutarı nakden iade almıştır.

İşletmenin 2022 yılına ilişkin kurumlar vergisi yönünden matrah artırımı yapmış olsa da iade almış tutarla ilgili vergi incelemesine tabi tutulabilir. Ancak bu durumda yapılacak azami tarhiyat tutarı, iade alınan meblağ olan 3 milyon TL olacaktır. Bu tutarı aşan kısma yönelik tarhiyat yapılamaz. 

Öte yandan 2022 yılına yönelik matrah artırımında bulunan mükelleflerce, bu yıla ilişkin yıllık beyannamelerinde hesaplanan vergilerinden mahsup edilemeyen geçici vergilerin iade edilmeyeceği unutulmamalıdır.

Sonraki döneme devreden KDV yönünden inceleme

7440 sayılı Kanuna göre vergi artırımından yararlanmak isteyen mükellefler nezdinde, artırımda bulundukları yıl veya yılların kapsadığı dönemler itibarıyla KDV yönünden vergi incelemesi ve tarhiyat yapılamaz. 

Ancak artırımda bulunulan yılları izleyen dönemlerde yapılacak vergi incelemelerine ilişkin olarak artırımda bulunulan dönemler için “Sonraki Dönemlere Devreden KDV” yönünden vergi incelemesi yapılabilir. Bu incelemelerde artırımda bulunulan dönemler için tarhiyat önerilemez ancak elde edilen bulgular artırımda bulunulmayan dönemlerdeki tarhiyatlar için kullanılabilir. 

Örnek 5: (C) A.Ş. 2021 yılına ilişkin KDV yönünden vergi artırımında bulunmuştur. Başka yıllarda vergi artırımı yoktur. Aynı yılın aralık ayında şirketin sonraki döneme devreden KDV tutarı 2 milyon TL’dir.

Kanun hükmüne göre sonraki döneme devreden KDV yönünden 2021 yılına ilişkin vergi incelemesi yapılabilir. İnceleme sonucunda 1 milyon TL vergi farkı bulunursa sonraki döneme devreden KDV 2021 yılı için 1 milyon TL’ye indirilir. 2022 ve 2023 yılları dönemlerinde ödenecek KDV çıkması halinde tarhiyat yapılır.

Bulunan vergi farkı 3 milyon TL olsa bile 2021 yılına KDV tarhiyatı yapılamaz. Artırımda bulunmayan yıllara tarhiyat yapılabilir.

KDV iadesi yönünden inceleme

Artırımda bulunulan dönemler için iade hakkı doğuran işlemlerden ya da ihraç kaydıyla teslimlerden doğan iade ve terkin taleplerine ve 3065 sayılı Kanunun 9. maddesinin ikinci fıkrası kapsamındaki işlemlere veya müteselsil sorumluluk kapsamındaki işlemlere ilişkin olarak vergi incelemesi ve/veya tarhiyat yapılabilir.

Örnek 6: (E) A.Ş. 2022 yılına ilişkin KDV yönünden vergi artırımında bulunmuştur. Başka yıllarda vergi artırımı yoktur. Aynı yıla ilişkin ihracat istisnasından dolayı KDV iadesi almıştır.

Buna göre her ne kadar 2022 yılına ilişkin KDV artırımı yapılmış olsa da aynı yılda KDV iadesi alındığından alınan iade ile ilgili vergi incelemesi yapılabilir. İade haksız alınmışsa cezalı KDV tarhiyatı yapılacaktır.

Özel esaslar incelemesi

KDV Genel Uygulama Tebliği kapsamında haklarında özel esaslar uygulanan mükelleflerin genel esaslara geçme taleplerine yönelik inceleme yapılması mümkün olmakla birlikte, bu incelemeler sonucunda artırımda bulunulan yıllarla ilgili tarhiyat yapılamayacaktır.

Kaçakçılık suçu yönünden inceleme

Matrah ve vergi artırımından yararlanılması, matrah ve vergi artırımında bulunulan dönemler de dâhil olmak üzere, 213 sayılı Kanunun 359. maddesinde yer alan kaçakçılık fiillerinin işlenip işlenmediğinin tespiti yönünden inceleme yapılmasına engel teşkil etmez. Yürütülen bu incelemeler sırasında söz konusu fiillerin işlendiğinin tespit edilirse, cumhuriyet başsavcılıklarına suç duyurusunda bulunulur. Ancak, bu incelemeler sonucunda matrah ve vergi artırımında bulunulan dönem ve vergiler için tarhiyat yapılamaz.

Örnek 7: (K) A.Ş. 2022 yılına ilişkin KDV yönünden vergi artırımında bulunmuştur. Aynı yıla ilişkin olarak sahte belge düzenleme yönünden işletme hakkında ihbarda bulunulmuştur.

Yapılan ihbarla ilgili işletmenin/yöneticilerin sahte belge düzenleme fiili işleyip işlemediğine yönelik inceleme yapılabilecek, fiilin varlığı tespit edilirse suç duyurusunda bulunulabilecektir.  Ancak söz konusu yıla ilişkin vergi tarhiyatı yapılamayacaktır.

Ödeme şartlarının ihlali nedeniyle inceleme

Kanunun 5. maddesinin dördüncü fıkrasında yer alan düzenleme uyarınca matrah ve vergi artırımında bulunanlar bu vergileri, Kanunda öngörülen süre ve şekilde ödememeleri halinde artırım hükümlerinden yararlanma hakkını kaybeder. Bu durumdaki mükelleflerin incelenmeme koruması ortadan kalkar. Ayrıca Kanuna göre taksit ödeme süresince zamanaşımı süreleri işlemeyeceğinden defter ve belgeleri inceleme hakkı süresi uzar. Bu nedenle taksit ödemelerini süresinde yapmak büyük önem taşımaktadır.

Diğer incelemeler

Matrah artırımında bulunulmayan vergi türleri için inceleme yapılabilir. Üçüncü kişilerle ilgili olarak karşıt incelemeler yapılması, mahkemelerce belli konulara bakılması veya bilirkişilerce ihtiyaç duyulması gibi nedenlerle defter ve belgeler incelenebilir. 

Örnek 8: (H) A.Ş. 2021 yılında sattığı taşınmazıyla ilgili Kurumlar Vergisinde yer alan gayrimenkul satış kazancı istisnası (5/1-e) ile KDV Kanununda yer alan taşınmaz satışı istisnasından (17/4-r) yararlanmıştır. İşletme 2021 yılına ilişkin kurumlar vergisi yönünden matrah artırımından yararlanmıştır.

2023 yılında şirketin yukarıda bahsedilen istisnadan haksız yararlanıldığı tespit edilmiştir. Bu durumda şirkete kurumlar vergisi yönünden tarhiyat önerilebilecek ancak KDV yönünden herhangi bir tarhiyat yapılamayacaktır.

Sonuç olarak matrah ve vergi artırımı bazı durumlar için inceleme ve tarhiyat koruması sağlamadığından karar verirken yukarıda anlatılan senaryoları da çalışmak gerekiyor. Önemli bir hatırlatma.. Matrah ve vergi artırımından yararlanmak defter ve belgeleri muhafaza ve ibraz etme yükümlülüğünü kaldırmıyor. Bu nedenle defter ve belgeleri titizlikle saklamak gerek.

(Kaynak: Mustafa Ak / Ekonomim.com | 08.04.2023)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.