Maliye bankalarla anlaşsın, kira ödemesinden masraf alınmasın / Ahmet Yavuz

Şimdiye kadar elden yapılan ödemeler için herhangi bir ceza kesilmesi söz konusu değil. Ancak kasım ayından itibaren bu uygulamaya riayet etmeyenler özel usulsüzlük cezası ile karşı karşıya kalacak. Buna göre meskenlerde, her bir mesken için aylık 500 YTL ve üzerinde kira geliri elde edenler, işyerlerinde ise işyerini kiraya verenler ile kiracılar tahsilat ve ödemelerini, banka veya PTT tarafından düzenlenen belgelerle tevsik etmezlerse farklı miktarlarda cezalarla muhatap olabilecek. Bu tür ödeme ve tahsilatlar, söz konusu kurumlar tarafından düzenlenen dekont veya hesap bildirim cetvelleri ile belgelenecek. Ödeme ve tahsilâtın bankaların internet şubeleri üzerinden yapılması da aynı kapsamda değerlendirilecek.

Tebliğe göre getirilen mecburiyete riayet etmeyen birinci sınıf tüccarlar ile serbest meslek erbabına 1.490 YTL'den, ikinci sınıf tüccarlar, defter tutan çiftçiler ile kazancı basit usulde tespit edilenlere 680 YTL'den, bunlar dışında kalanlara 320 YTL'den az olmamak üzere her bir işlem için bu işleme konu tutarın yüzde 5'i tutarında özel usulsüzlük cezası kesilecek. Yani ödenen kira tutarının yüzde 5'i ile yukarıdaki tutarlar kıyaslanacak, fazla olan tutar ceza olarak uygulanacak. Aylık kira geliri her bir konut için 500 YTL'nin altında ise konut ve işyeri kira geliri mahkeme ve icra yoluyla ve kira ödemeleri aynî olarak yapılıyorsa ödemeler eskiden olduğu gibi elden yapılabilecek.

Ancak özellikle mesken kiralarının gerçek tutarının tespit edilmesinde yaşanan zorluklar ve mesken kiracılarına müeyyide uygulanmayacak olması uygulamanın hedefe ulaşmasını engelleyecek gibi. Çünkü birçok kiracı ev sahibi ile anlaşmak zorunda kaldığı için gerçekte ödediğinden düşük tutarda kontrat imzalıyor. Böylece istisna sınırında kalınacağından kira gelirinin banka kanalıyla ödenmesine gerek kalmıyor. Bu uygulamanın işlerlik kazanmasını zorlaştıracak diğer bir husus kiraların banka, finans kuruluşları veya PTT vasıtasıyla gönderilmesi halinde ödenmesi gereken masraflar. Hiçbir kiracı kirasını masrafsız ödemek varken ekstra masraf yüklenerek bankadan göndermek istemeyecektir. Özellikle işyeri kiracıları daha yüklü bir ceza ile muhatap olmamak için belki mecburen ödemelerini bu kanallardan yapacaklardır. Ama yukarıda da değindiğim üzere ödemeyi bu kanallardan yapmayan mesken kiracıları için herhangi bir ceza öngörülmediği için ödemelerin elden yapılacağını düşünüyorum. Bunun için gerekirse aylık kira bedeli 500 YTL'nin altında olacak şekilde düşük tutarlı kontratlar düzenlenecektir.

Ayrıca ödemeyi yapacak kiracının getirilen mecburiyete uymaması halinde ev veya işyeri sahiplerinin ceza ile karşı karşıya kalacak olması da oldukça tartışılacak bir konu. Çünkü gayrimenkul sahibi ne kadar ödemenin bankalar vasıtasıyla ödenmesini istese de, kiracılar daha düşük kesinti yapmak, bankaya havale parası ödememek, zaman yokluğu gibi gerekçelerle kirayı elden vermek isteyeceklerdir. Bu durumda kimsenin alacağı kirayı reddetme veya erteleme yoluna gideceğini zannetmiyorum.

Bu yüzden yeni uygulamanın oturması ve yaygınlaşmasını isteniyorsa Maliye'nin konu ile ilgili düzenlemeler veya girişimlerde bulunması lazım. Bankalarla anlaşıp bu tür havalelerden masraf alınmaması şeklinde bir mutabakat ile masrafın bir şekilde telafi edilmesi sağlanabilir. Her ne şekilde yapılırsa yapılsın konu ile ilgili yeni tedbirlerin alınması gerektiği muhakkak.

Bankaların da konu ile ilgili yeni pazarlama ürünleri geliştirmeleri lazım. Bankada hesabı bulunanlardan cüz'i ücret alımı, otomatik ödeme verenlerden ücret alınmaması, elden havale yapacakları çekmek ve teşvik etmek için düşük tutarlı masraf alınması, telefon ve internet bankacılığı ile ATM veya BTM'lerden işlem yapanlardan ücret alınmaması gibi birçok teşvik getirilebilir.

Konut satışında alınan tapu harcı düşürülüyor

Geçen ay gayrimenkul alış satışlarında tapu işlemleri aşamasında ödenen harçların artık gerçek alış-satış bedeli üzerinden hesaplanması ve ödenmesi gerektiğini, düşük beyan edilen harçların Maliye'ce cezalı olarak aranabileceğini yazmıştım. Maliye'nin konut, işyeri ve arsaların alım satımında yüzde 3 oranında alınan tapu harcını yüzde 1 veya 1,5'e indirmek için çalışma başlattığı, geçen hafta basında yer aldı. Alıcı ve satıcıdan binde 15 oranında alınan harç toplamda ciddi bir tutar oluşturuyor. Bu yükün altına girmek istemeyen alıcı-satıcılar alış bedelini düşük göstererek hem tapu harcında hem de gelir, kurumlar, KDV gibi diğer vergilerde kayıp ve kaçağa sebep oluyorlar. Çünkü tapuda beyan edilen alış-satış değeri diğer vergiler açısından da önem arz ediyor. Örneğin gayrimenkul satışı yapan gerçek kişi ise ve bu gayrimenkulü 5 yıl içerisinde almışsa satış kazancı değer artış kazancı olarak vergilendirilecek. Satış bedelinden alış bedeli, diğer masraflar ve istisna tutarı düşüldükten sonra kalan tutar üzerinden gelir vergisi hesaplanacak. Gayrimenkul bir kurum tarafından satılıyorsa harç değerinin fatura değeri ile uyumlu olması ve bu bedelden KDV hesaplanması gerekiyor. Ayrıca fatura bedeli kurum kazancı olarak dikkate alınacak ve kurumlar vergisi ile vergilendirilecek. Ayrıca arsa alışlarında da müteahhitler düşük vergi ödemek için gerçek alış fiyatının 50'de biri kadar bir matrah beyan ettiği için, bu arsaları gerçek alış bedelleri ile kayıtlara geçemiyor ve satılan daireleri de gerçek fiyat üzerinden faturalandırmıyor. Maliye biraz daha fazla tapu harcı almaya çalışırken birçok vergide kayıp ve kaçağın doğmasına davetiye çıkarıyor. Bu yüzden tapu harçlarının binde 5'lere kadar indirilmesinde fayda var. Böylece alıcılar daha sonra bir ceza ile karşı karşıya kalmamak için alışları gerçek fiyat üzerinden tapuya beyan edecek. Satıcılar da kazançlarını tapuya beyan edilen fiyattan daha düşük olarak gösteremeyecek. Maliye de tapudan alacağı bilgilerle diğer vergilerin gerçek satış fiyatı üzerinden beyan edilip edilmediğini kontrol edebilecek.